Lelingit (Löllingit, Glaukopiryt) – rzadki minerał z grupy arsenków[2].

Lelingit
Ilustracja
Lelingit i kwarc; pochodzenie: kopalnia Gabe Gottes, Sainte-Marie-aux-Mines, Górny Ren, Francja (pokazano obszar 1,2 cm)
Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy

Glaukopiryt, Löllingit

Skład chemiczny

FeAs2 (arsenek żelaza)[1]

Twardość w skali Mohsa

5–5,5[2]

Przełam

nierówny[2], schodkowy[1], półmuszlowy[3]

Łupliwość

niewyraźna[2], prawie niedostrzegalna, wyraźna wg dwuścianu podstawowego[1]

Pokrój kryształu

słupkowy, pręcikowy, igiełkowy, listewkowy, tabliczkowy[1][2], pryzmatyczny

Układ krystalograficzny

rombowy[1][2]

Klasa krystalograficzna

dwupiramidalna[3]

Właściwości mechaniczne

kruchy[1][2]

Gęstość

7,1–7,5 g/cm³[2][4]

Właściwości optyczne
Barwa

srebrzystobiała, stalowoszara[1][2]

Rysa

ciemnoszara, czarna, szaroczarna[1][2][4]

Połysk

metaliczny[1][2][4]

Inne

anizotropia: silna[3]

Dodatkowe dane
Klasyfikacja Strunza

2.EB.15a[3]

Lelingit; pochodzenie: Broken Hill, Nowa Południowa Walia, Australia (2,4 x 2,2 x 2,0 cm)

Nazwa pochodzi od miejscowości Lölling w Austrii, gdzie został odkryty[2].

Właściwości

edytuj

Krystalizuje w układzie rombowym[2]. Tworzy kryształy słupkowe, pręcikowe, igiełkowe, listewkowe i tabliczkowe (osiągają około 1 cm)[1][2]; przerosłe gwiaździste trojaki[1]. Zazwyczaj występuje w skupieniach zbitych, wpryśniętych[4], ziarnistych, promienistych, bezładnych wrosłych[1] i skorupowych[2]. Jest minerałem kruchym i nieprzezroczystym. Posiada metaliczny połysk i szarą bądź czarną rysę. Często zawiera domieszki złota, kobaltu, bizmutu, niklu, srebra, antymonu i siarki[2]. Jest izostrukturalny z markasytem[2]. Rozpuszcza się w kwasie azotowym[4].

Występowanie

edytuj

W utworach hydrotermalnych oraz w skałach metamorficznych[1] powstałych w warunkach przeobrażeń kontaktowo-metasomatycznych[1]. Najczęściej bywa spotykany w hydrotermalnych żyłach[1][4] i gniazdach mineralnych, w towarzystwie kruszców ołowiu, cynku, bizmutu, arsenu. Przeważnie współwystępuje z arsenopirytem, kalcytem, fluorytem, dolomitem, chalkopirytem, chloantyt, magnetyt, galena, sfaleryt, piryt, kasyterytem, rodonit, staninem, syderytem i kwarcem[1][4][3]. Znany jest z niektórych pegmatytów[1], żył kwarcowych oraz występuje jako impregnacje[4].

Miejsce występowania

edytuj

Zastosowanie

edytuj
  • główne źródło arsenu (73% As), także złota (w Złotym Stoku zawartość Au wynosiła 25–30 g na tonę), kobaltu i innych pierwiastków[2];
  • służy do wyrobu arszeniku, środków ochrony roślin, preparatów medycznych[2];
  • stosuje się go do utwardzania stopu drukarskiego[2];
  • ma niewielkie znaczenie kolekcjonerskie[2];

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q Rupert Hochleitner, Minerały, kamienie szlachetne, skały, Multico Oficyna Wydawnicza, 15 kwietnia 2022, s. 138, ISBN 978-83-7073-816-7.
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Jerzy Żaba, Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów, Wydawnictwa Videograf SA, 2024, s. 254, ISBN 978-83-8293-231-7.
  3. a b c d e f g Löllingite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2025-06-04] (ang.).
  4. a b c d e f g h i Walter Schumann, Minerały świata, Alma-Press, 2003, s. 180, ISBN 978-83-7020-313-9.

Linki zewnętrzne

edytuj