Lelingit
Lelingit (Löllingit, Glaukopiryt) – rzadki minerał z grupy arsenków[2].
 Lelingit i kwarc; pochodzenie: kopalnia Gabe Gottes, Sainte-Marie-aux-Mines, Górny Ren, Francja (pokazano obszar 1,2 cm) | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Inne nazwy |
Glaukopiryt, Löllingit |
|---|---|
| Skład chemiczny |
FeAs2 (arsenek żelaza)[1] |
| Twardość w skali Mohsa |
5–5,5[2] |
| Przełam | |
| Łupliwość |
niewyraźna[2], prawie niedostrzegalna, wyraźna wg dwuścianu podstawowego[1] |
| Pokrój kryształu |
słupkowy, pręcikowy, igiełkowy, listewkowy, tabliczkowy[1][2], pryzmatyczny |
| Układ krystalograficzny | |
| Klasa krystalograficzna |
dwupiramidalna[3] |
| Właściwości mechaniczne | |
| Gęstość | |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa | |
| Rysa | |
| Połysk | |
| Inne |
anizotropia: silna[3] |
| Dodatkowe dane | |
| Klasyfikacja Strunza |
2.EB.15a[3] |
Nazwa pochodzi od miejscowości Lölling w Austrii, gdzie został odkryty[2].
Właściwości
edytujKrystalizuje w układzie rombowym[2]. Tworzy kryształy słupkowe, pręcikowe, igiełkowe, listewkowe i tabliczkowe (osiągają około 1 cm)[1][2]; przerosłe gwiaździste trojaki[1]. Zazwyczaj występuje w skupieniach zbitych, wpryśniętych[4], ziarnistych, promienistych, bezładnych wrosłych[1] i skorupowych[2]. Jest minerałem kruchym i nieprzezroczystym. Posiada metaliczny połysk i szarą bądź czarną rysę. Często zawiera domieszki złota, kobaltu, bizmutu, niklu, srebra, antymonu i siarki[2]. Jest izostrukturalny z markasytem[2]. Rozpuszcza się w kwasie azotowym[4].
Występowanie
edytujW utworach hydrotermalnych oraz w skałach metamorficznych[1] powstałych w warunkach przeobrażeń kontaktowo-metasomatycznych[1]. Najczęściej bywa spotykany w hydrotermalnych żyłach[1][4] i gniazdach mineralnych, w towarzystwie kruszców ołowiu, cynku, bizmutu, arsenu. Przeważnie współwystępuje z arsenopirytem, kalcytem, fluorytem, dolomitem, chalkopirytem, chloantyt, magnetyt, galena, sfaleryt, piryt, kasyterytem, rodonit, staninem, syderytem i kwarcem[1][4][3]. Znany jest z niektórych pegmatytów[1], żył kwarcowych oraz występuje jako impregnacje[4].
Miejsce występowania
edytuj- Na świecie: Austria (Karyntia), Niemcy (Rudawy, Harz), Szwecja, Wielka Brytania, Algieria, Kanada (Ontario)[2], Rosja (Syberia) i USA (Dakota Południowa)[4][3].
- W Polsce: występuje z arsenopirytem w serpentynitach: w Górach Złotych, Rudawach Janowickich, Górach Izerskich oraz w rejonie Lubina i Polkowic[2][3].
Zastosowanie
edytuj- główne źródło arsenu (73% As), także złota (w Złotym Stoku zawartość Au wynosiła 25–30 g na tonę), kobaltu i innych pierwiastków[2];
- służy do wyrobu arszeniku, środków ochrony roślin, preparatów medycznych[2];
- stosuje się go do utwardzania stopu drukarskiego[2];
- ma niewielkie znaczenie kolekcjonerskie[2];
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Rupert Hochleitner, Minerały, kamienie szlachetne, skały, Multico Oficyna Wydawnicza, 15 kwietnia 2022, s. 138, ISBN 978-83-7073-816-7.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Jerzy Żaba, Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów, Wydawnictwa Videograf SA, 2024, s. 254, ISBN 978-83-8293-231-7.
- ↑ a b c d e f g Löllingite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2025-06-04] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Walter Schumann, Minerały świata, Alma-Press, 2003, s. 180, ISBN 978-83-7020-313-9.
Linki zewnętrzne
edytuj- artykuł o lelingicie na stronie Webmineral.com (ang.)
- artykuł o lelingicie na stronie Mindat.org (ang.)