Antymon
Antymon (Sb, łac. stibium) – pierwiastek chemiczny z grupy metaloidów. Występuje w czterech odmianach alotropowych: antymon żółty, srebrzystobiały antymon metaliczny, antymon czarny i antymon wybuchowy. Znany jest od starożytności.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
cyna ← antymon → tellur | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wygląd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
srebrzystoszary | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![]() Widmo emisyjne antymonu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nazwa, symbol, l.a. | antymon, Sb, 51 (łac. stibium) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Grupa, okres, blok | 15 (VA), 5, p | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stopień utlenienia | III, V | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Właściwości metaliczne | półmetal | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Właściwości tlenków | średnio kwasowe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Masa atomowa | 121,760(1) u[3][a] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stan skupienia | stały | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gęstość | 6697 kg/m³ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Temperatura topnienia | 630,63 °C[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Temperatura wrzenia | 1587 °C[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Numer CAS | 7440-36-0 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
PubChem | 23967 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa) |
CharakterystykaEdytuj
Antymon nie reaguje z kwasami nieutleniającymi, gdyż potencjał standardowy Sb(III)/Sb wynosi 0,15 V. Gorący stężony kwas siarkowy wprowadza antymon do roztworu w postaci jonów Sb3+, a gorący stężony kwas azotowy przeprowadza antymon w biały i trudno rozpuszczalny kwas antymonowy. Antymon występuje w roztworze w postaci jonów Sb3+, SbO2− (antymoniny) oraz SbO3− (antymoniany). Antymon tworzy trzy tlenki: SbIII2O 3, SbV2O 5 oraz mieszany SbIII SbV O 4[4]. Antymonyl (−Sb=O) tworzy rozpuszczalny kompleks z kwasem winowym, winian antymonylu i potasu K(SbO)C4H4O6, znany jako środek wymiotny „emetyk” (łac. emeticus – wymioty).
Izotop 125Sb emituje cząstki beta o energiach od 94 do 621 keV oraz promienie gamma o energiach od 35 do 671 keV. 125Sb najłatwiej gromadzi się w płucach i kościach. Dopuszczalna aktywność w organizmie wynosi 1,5 MBq.
WystępowanieEdytuj
Przybliżona zawartość antymonu w skorupie ziemskiej wynosi od 0,2 do 0,5 ppm (ok. 0,000023% wagowo). Rudami antymonu są antymonit (Sb2S3) i ulmanit (NiSbS).
ZastosowaniaEdytuj
- stop drukarski
- stop łożyskowy
- zapałki
- w domieszkowaniu półprzewodników – na przykład InSb (antymonek indu) tworzy półprzewodniki typu „n”
- utwardzacz w stopach ołowiu
- dawniej do wywoływania biegunki jako tzw. pigułka wieczysta – mała kuleczka odlana z antymonu, która po połknięciu powodowała „gwałtowne przeczyszczenie wnętrzności”, po czym mogła być użyta ponownie[5]
UwagiEdytuj
- ↑ Wartość w nawiasie oznacza niepewność związaną z ostatnią cyfrą znaczącą. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność.
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Antimony (Sb) – Chemical properties, Health and environmental effects. [dostęp 29 marca 2013].
- ↑ Antymon (nr 00637) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-02]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Juris Meija i inni, Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 88 (3), 2016, s. 265–291, DOI: 10.1515/pac-2015-0305 .c?
- ↑ Philip John Durrant, Bryl Durrant: Zarys współczesnej chemii nieorganicznej. Warszawa: PWN, 1965, s. 857–858, 868.
- ↑ Drukowanie zawartości
BibliografiaEdytuj
- Jerzy Minczewski, Zygmunt Marczenko: Chemia analityczna – 1. Podstawy teoretyczne i analiza jakościowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13499-2.
- Ryszard Szepke: 1000 słów o atomie i technice jądrowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06723-6. (pol.)