Wolfram
Wolfram (W, łac. wolframium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym. Nazwa pochodzi od wolframitu, minerału, z którego wolfram został wyodrębniony po raz pierwszy. Dawna nazwa polska tungsten[6] pochodzi od szwedzkich słów tung („ciężki”) i sten („kamień”)[7]; nazwa o takiej etymologii używana jest współcześnie w języku angielskim, francuskim i kilku innych[8].
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| tantal ← wolfram → ren | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| stalowoszary | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Widmo emisyjne wolframu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nazwa, symbol, l.a. | wolfram, W, 74 (łac. wolframium) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Grupa, okres, blok | 6, 6, d | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stopień utlenienia | VI, V, IV, III, II | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Właściwości metaliczne | metal przejściowy | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Właściwości tlenków | średnio kwasowe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Masa atomowa | 183,84(1)[a][4] u | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stan skupienia | stały | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gęstość | 19250 kg/m³ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura topnienia | 3410–3422 °C[1][2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura wrzenia | 5555–5927 °C[1][2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | 7440-33-7 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | 23964 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Istnienie tego pierwiastka zasugerował jako pierwszy w 1779 r.[potrzebny przypis] Peter Woulfe, który badał minerał wolframit. Analogiczne sugestie zostały w 1781 r.[potrzebny przypis] opublikowane przez Carla Scheelego. W stanie czystym pierwiastek ten jako pierwsi wyodrębnili w roku 1783 José i Fausto Elhuyarowie[7].
Występuje w skorupie ziemskiej w ilości 1,25 ppm. Jego najważniejszymi minerałami są szelit (CaWO4) i wolframit [(Fe,Mn)WO4][9], który ma skład pośredni pomiędzy hübnerytem, MnWO4, a ferberytem, FeWO4 (według części środowiska mineralogów nazwa „wolframit” w ogóle nie powinna być stosowana, a odpowiednie minerały, w zależności od składu, należy klasyfikować jako hübneryt lub ferberyt)[7]. Wolfram zawierają także stolzyt i raspit (oba PbWO4)[10] oraz wiele innych minerałów[11].
Wolfram jest ciemnoszarym metalem. Bardzo czysty jest ciągliwy i łatwo poddaje się obróbce, z niewielkimi domieszkami węgla jest twardy i kruchy. W temperaturze poniżej 0,0012 K (a w postaci cienkiej warstwy poniżej 4 K) staje się nadprzewodnikiem. Dzięki pasywacji jest odporny na działanie tlenu, wody, zasad, kwasów, a nawet wody królewskiej. Roztwarza się natomiast w stopionym azotanie potasu[12]. W podwyższonej temperaturze utlenia się, reaguje z węglem i fluorowcami.
Wolfram stosowany jest jako dodatek stopowy do wysokogatunkowej stali, z jego stopów sporządza się elektrody lamp elektronowych i rentgenowskich, włókna żarowe itp. Węglik wolframu dzięki niezwykłej twardości służy do wyrobu materiałów ściernych i narzędzi – jest głównym składnikiem widii. Ze względu na wysoką twardość i gęstość jest używany do produkcji rdzeni podkalibrowych pocisków przeciwpancernych oraz kompozytowych pocisków pełnokalibrowych, rzutek (lotek) do darta przy spiekaniu[potrzebny przypis] barreli (beczek); w najlepszych lotkach jego zawartość osiąga 95–97%.
2.PNG)
UwagiEdytuj
- ↑ Liczba w nawiasie oznacza niepewność ostatniego podanego miejsca po przecinku.
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Tungsten, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 23964 (ang.).
- ↑ a b CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 4-38, ISBN 978-0-8493-0488-0.
- ↑ Wolfram (nr 357421) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-05]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Current Table of Standard Atomic Weights in Order of Atomic Number (ang.). Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights, IUPAC, 2013-09-24. [dostęp 2013-12-02].
- ↑ a b CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 1-14, ISBN 978-0-8493-0488-0.
- ↑ tungsten. Słownik języka polskiego PWN. [dostęp 2013-09-20].
- ↑ a b c King, R.J.. Minerals explained 41. „Geology Today”. 21 (1), s. 33-37, 2005. DOI: 10.1111/j.1365-2451.2005.00493.x.
- ↑ wolfram. Słownik internetowy Ling.pl. [dostęp 2013-09-20].
- ↑ Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: PWN, 2002, s. 882. ISBN 83-01-13654-5.
- ↑ Physical and optical properties of minerals. W: CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. od 4-149 do 4-155.
- ↑ Mineral Species containing Tungsten. webmineral.com. [dostęp 2013-09-16].
- ↑ Philip John Durrant, Bryl Durrant: Zarys współczesnej chemii nieorganicznej. Warszawa: PWN, 1965, s. 1119.