Wolfram
Wolfram (W, łac. wolframium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym. Nazwa pochodzi od wolframitu, minerału, z którego wolfram został wyodrębniony po raz pierwszy. Dawna nazwa polska tungsten[6] pochodzi od szwedzkich słów tung – ‘ciężki’ i sten – ‘kamień’[7]; nazwa o takiej etymologii używana jest współcześnie w języku angielskim, francuskim i kilku innych[8].
| tantal ← wolfram → ren | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| stalowoszary | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Widmo emisyjne wolframu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nazwa, symbol, l.a. |
wolfram, W, 74 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Grupa, okres, blok | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stopień utlenienia |
II, III, IV, V, VI | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Właściwości metaliczne | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Właściwości tlenków | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Masa atomowa |
183,84 ± 0,01[4] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stan skupienia |
stały | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gęstość |
19250 kg/m³ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura topnienia | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura wrzenia | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Odkrycie Edytuj
Istnienie tego pierwiastka zasugerował jako pierwszy w 1779 r. Peter Woulfe, który badał minerał wolframit. Analogiczne sugestie zostały w 1781 r. wysunięte przez Carla Scheelego. W stanie czystym pierwiastek ten jako pierwsi wyodrębnili w roku 1783 José i Fausto Elhuyarowie[2][7].
Występowanie Edytuj
Występuje w skorupie ziemskiej w ilości 1,25 ppm. Jego najważniejszymi minerałami są szelit CaWO
4 i wolframit (Fe,Mn)WO
4[9], który ma skład pośredni pomiędzy hübnerytem MnWO
4, a ferberytem FeWO
4[10][7]. Wolfram zawierają także stolzyt i raspit – oba PbWO
4[11].
Właściwości Edytuj
Wolfram jest ciemnoszarym metalem. Bardzo czysty wolfram jest ciągliwy i łatwy w obróbce, natomiast z niewielkimi domieszkami węgla jest twardy i kruchy. W temperaturze poniżej 0,0012 K (a w postaci cienkiej warstwy poniżej 4 K) jest nadprzewodnikiem. Dzięki pasywacji jest odporny na działanie tlenu, wody, zasad, kwasów, nawet wody królewskiej. Roztwarza się natomiast w stopionym azotanie potasu[12]. W podwyższonej temperaturze utlenia się, reaguje z węglem i fluorowcami.
Zastosowanie Edytuj
Wolfram stosowany jest jako dodatek stopowy do wysokogatunkowej stali, z jego stopów sporządza się elektrody lamp elektronowych i rentgenowskich, włókna żarowe itp. Węglik wolframu dzięki dużej twardości służy do wyrobu materiałów ściernych i narzędzi – jest głównym składnikiem widii. Ze względu na wysoką twardość i gęstość jest używany do produkcji rdzeni podkalibrowych pocisków przeciwpancernych oraz kompozytowych pocisków pełnokalibrowych, rzutek do darta.
Przypisy Edytuj
- ↑ a b Tungsten, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 23964 [dostęp 2022-05-23] (ang.).
- ↑ a b c Tungsten, [w:] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 4-38, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).
- ↑ Tungsten (nr 357421) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-05]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
- ↑ a b CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 1-14, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).
- ↑
wolfram [w:] Słownik języka polskiego PWN [online] [dostęp 2022-05-23].
- ↑ a b c R.J. King, Minerals explained 41. The wolframite series, „Geology Today”, 21 (1), 2005, s. 33–37, DOI: 10.1111/j.1365-2451.2005.00493.x (ang.).
- ↑ wolfram. Słownik internetowy Ling.pl. [dostęp 2022-05-23].
- ↑ Adam Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, wyd. 5, Warszawa: PWN, 2002, s. 882, ISBN 83-01-13654-5.
- ↑ Według części mineralogów nazwa wolframit w ogóle nie powinna być stosowana, a odpowiednie minerały, w zależności od składu, należy klasyfikować jako hübneryt lub ferberyt.
- ↑ Physical and optical properties of minerals, [w:] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R. Lide (red.), wyd. 83, Boca Raton: CRC Press, 2002, s. 4-149–4-155, ISBN 978-0-8493-1556-5 (ang.).
- ↑ Philip John Durrant, Bryl Durrant, Zarys współczesnej chemii nieorganicznej, Warszawa: PWN, 1965, s. 1119.
