Rad (pierwiastek)
Rad (Ra, łac. radium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali ziem alkalicznych w układzie okresowym. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa radius oznaczającego promień.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| frans ← rad → aktyn | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| srebrzystobiały | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Widmo emisyjne radu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nazwa, symbol, l.a. | rad, Ra, 88 (łac. radium) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Grupa, okres, blok | 2, 7, s | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stopień utlenienia | II | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Właściwości metaliczne | metal ziem alkalicznych | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Właściwości tlenków | silnie zasadowe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Masa atomowa | 226 u | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stan skupienia | stały | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gęstość | 5000 kg/m³[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura topnienia | 696 °C[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | 7440-14-4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | 6328144[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
CharakterystykaEdytuj
W formie czystej rad jest srebrzystym, lśniącym i miękkim metalem. Posiada silne własności promieniotwórcze. Jego własności chemiczne są zbliżone do baru. Reaguje stosunkowo powoli z tlenem atmosferycznym, tworząc tlenek RaO i dość gwałtownie z wodą, tworząc wodorotlenek Ra(OH)
2[5].
Kationy Ra2+
należą do IV grupy analitycznej[6]. Sole radu barwią płomień na kolor karmazynowy.
WystępowanieEdytuj
Rad występuje naturalnie w rudach uranu, w formie tlenku RaO i wodorotlenku Ra(OH)
2. W skorupie ziemskiej występuje w ilości ok. 6×10−7 ppm.
Izotopy i radioaktywnośćEdytuj
Rad posiada 33 izotopy. Wszystkie jego izotopy są niestabilne. Najtrwalszy z nich jest izotop 226, który ma czas połowicznego rozpadu 1599 lat[3]. 226
Ra rozpada się trojako; energia promieniowania promieniowania α, β i γ wynosi odpowiednio 4,8, 0,0036 i 0,0067 MeV[7].
Izotopy radu występujące w szeregu promieniotwórczym aktynu i toru noszą nazwy zwyczajowe:
- 223
Ra: aktyn X, AcX (powstaje z 227
Ac po rozpadzie α i β; szereg uranowo-aktynowy); - 224
Ra: tor X, ThX (powstaje z 228
Th po rozpadzie α; szereg torowy); - 228
Ra: mezotor I, MsThI lub MsTh
1 (powstaje z 232
Th po rozpadzie α; szereg torowy)[8].
OdkrycieEdytuj
Rad został odkryty przez Marię Skłodowską-Curie i jej męża Pierre’a Curie w tym samym roku co polon. Jako datę tego odkrycia, zgodnie z zeszytem laboratoryjnym Marii, przyjmuje się rok 1898. Notatka o istnieniu nowego pierwiastka została umieszczona w sprawozdaniu Francuskiej Akademii Nauk z dnia 26 grudnia 1898[9].
ZastosowanieEdytuj
Najważniejsze związki radu to sole Ra2+
(chlorek i węglan) które były używane w terapii nowotworowej i do produkcji farb luminescencyjnych. Obecnie rad nie jest już stosowany, ze względu na dużą radioaktywność, powodującą białaczkę u osób uczestniczących w produkcji soli radu.
Znaczenie biologiczneEdytuj
Rad pośrednio zwiększa szybkość mutagenezy organizmów, szczególnie żyjących w jaskiniach[potrzebny przypis]. Średnia zawartość radu w organizmie człowieka o wadze 70 kg wynosi 3,1×10−11 g[10]. Działanie mutacyjne radu w środowisku jaskiniowym spotęgowane jest przez radon, który powstaje z radu i przenika do izolowanej atmosfery jaskini. Obecność radu w dzisiejszym środowisku naturalnym człowieka jest związana m.in. z kopalinami wchodzącymi w skład betonu. Rad dostający się do organizmu drogą oddechową jest 10 razy bardziej kancerogenny niż spożyty[7].
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Haynes 2014 ↓, s. 4-84.
- ↑ Rad (pierwiastek) (CID: 6328144) (ang.) w bazie PubChem, United States National Library of Medicine.
- ↑ a b c d e Haynes 2014 ↓, s. 11-150.
- ↑ Haynes 2014 ↓, s. 11-151.
- ↑ The Radiochemistry of Radium. Los Alamos National Laboratory. [dostęp 2012-05-01].
- ↑ Jerzy Minczewski, Zygmunt Marczenko: Chemia analityczna. Cz. 1: Podstawy teoretyczne i analiza jakościowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13499-2.
- ↑ a b EVS Human Health Fact Sheet. Argonne National Laboratory, 2005-08.
- ↑ Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. PWN, s. 402, 614–615.
- ↑ Jan Pluta, Fakty, daty i ludzie na drodze zastosowań promieniotwórczości w nauce i technice [dostęp 2018-12-24].
- ↑ Haynes 2014 ↓, s. 7-51.
BibliografiaEdytuj
- CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 95, Boca Raton: CRC Press, 2014, ISBN 978-1-4822-0867-2.