Potas
Potas (K, łac. kalium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali alkalicznych o liczbie atomowej 19.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| – ← potas → wapń | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| srebrzystobiały | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Widmo emisyjne potasu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nazwa, symbol, l.a. | potas, K, 19 (łac. kalium) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Grupa, okres, blok | 1, 4, s | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stopień utlenienia | I | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Właściwości metaliczne | metal alkaliczny | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Właściwości tlenków | silnie zasadowe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Masa atomowa | 39,0983(1) u[4][a] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stan skupienia | stały | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gęstość | 856 kg/m³ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura topnienia | 63,5 °C[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura wrzenia | 759 °C[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | 7440-09-7 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | 5462222 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
OdkrycieEdytuj
Potas odkrył i wyodrębnił w 1807 roku Humphry Davy poprzez elektrolizę wodorotlenku potasu[6]. Polską nazwę zaproponował Filip Walter.
Występowanie, izotopyEdytuj
Głównymi minerałami są sylwin, sylwinit, karnalit, kainit, langbeinit i różne glinokrzemiany.
Trwałe są izotopy 39
K oraz 41
K. Ważnym nietrwałym izotopem jest słabo promieniotwórczy 40
K, z którego, zależnie od sposobu przemiany, powstaje 40
Ar lub 40
Ca. Przemiana w argon jest wykorzystywana w datowaniu skał i minerałów metodą potasowo-argonową.
CharakterystykaEdytuj
Potas jest bardzo miękkim metalem. Można go kroić nożem, niczym ser. Jest bardzo aktywnym pierwiastkiem, potencjał standardowy układu K+
/K wynosi −2,93 V. W kontakcie z wodą i kwasami zapala się, często wybuchowo. Reaguje z alkoholami, wypierając z nich wodór i tworząc alkoholany. O ile jego powierzchnia nie jest spasywowana (na powietrzu pokrywa się warstwą nadtlenku K
2O
2), w kontakcie z powietrzem może się zapalić. Przechowuje się go w nafcie lub oleju parafinowym (najlepiej pod warstwą argonu).
Ważnymi związkami potasu są tlenek K
2O, nadtlenek K
2O
2 i wodorotlenek KOH, będący bardzo silną zasadą, oraz wiele soli. Prawie wszystkie sole potasu są dobrze rozpuszczalne w wodzie. Do trudno rozpuszczalnych soli potasu należą: nadchloran KClO
4, heksachloroplatynian(IV) K
2[PtCl
6] oraz wodorowinian KHC
4H
4O
6.
Potas tworzy także wodorek. Spalany w nadmiarze tlenu tworzy żółty ponadtlenek KO
2, a w ozonie pomarańczowy ozonek KO
3. Ważnym odczynnikiem chemicznym jest nadmanganian potasu KMnO
4.
Potas, podobnie jak sód, wykazuje chemiluminescencję – podczas powolnego utleniania tlenem atmosferycznym występuje delikatne świecenie[7].
Kationy K+
należą do V grupy i barwią płomień na kolor różowo-fioletowy.
Znaczenie biologiczneEdytuj
- bierze udział w przewodzeniu impulsów przez neuron
- podwyższa stopień uwodnienia koloidów komórkowych
- stanowi aktywator wielu enzymów
Niedobór u człowieka powoduje:
- osłabienie organizmu
- zmniejszenie kurczliwości mięśnia sercowego
- osłabienie mięśni szkieletowych i gładkich
Niedobór u roślin powoduje:
Kationy potasu są głównymi jonami wewnątrzkomórkowymi, koniecznymi do utrzymania potencjału czynnościowego błon komórkowych (patrz: znaczenie biologiczne pierwiastków).
UwagiEdytuj
- ↑ Wartość w nawiasie oznacza niepewność związaną z ostatnią cyfrą znaczącą.
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R. Lide (red.), wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-27, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
- ↑ a b Potas (ang.) w wykazie klasyfikacji i oznakowania Europejskiej Agencji Chemikaliów. [dostęp 2015-04-10].
- ↑ Potas (nr 244856) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-09-30]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Juris Meija i inni, Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 88 (3), 2016, s. 265–291, DOI: 10.1515/pac-2015-0305 (ang.).c?
- ↑ Potas (nr 244856) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2011-09-30]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 132. OCLC 839118859.
- ↑ Marek Ples: Chemiluminescencja metalicznego sodu (pol.). Weird science. [dostęp 2014-10-20].
BibliografiaEdytuj
- Jerzy Minczewski, Zygmunt Marczenko, Chemia analityczna – 1 podstawy teoretyczne i analiza jakościowa, Warszawa: PWN, 2001, ISBN 83-01-13498-4, ISBN 83-01-13499-2, OCLC 749313943.