Półmetale
Półmetale (metaloidy) – pierwiastki chemiczne, które mają własności pośrednie między metalami i niemetalami. Zalicza się do nich antymon, arsen, bizmut, bor, german, krzem, selen, tellur i polon[1], oraz czasami także glin i astat, a w niektórych opracowaniach także węgiel[2], mający najwyższą temperaturę topnienia z dotychczas poznanych pierwiastków, oraz fosfor (tworzący odmianę czarną o właściwościach fizycznych przypominających metal).
| Grupa →
|
13 IIIA |
14 IVA |
15 VA |
16 VIA |
17 VIIA |
18 VIIIA |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ↓ Okres
| ||||||
| 2
|
5 B |
6 C |
7 N |
8 O |
9 F |
10 Ne |
| 3
|
13 Al |
14 Si |
15 P |
16 S |
17 Cl |
18 Ar |
| 4
|
31 Ga |
32 Ge |
33 As |
34 Se |
35 Br |
36 Kr |
| 5
|
49 In |
50 Sn |
51 Sb |
52 Te |
53 I |
54 Xe |
| 6
|
81 Tl |
82 Pb |
83 Bi |
84 Po |
85 At |
86 Rn |
| 7
|
113 Nh |
114 Fl |
115 Mc |
116 Lv |
117 Ts |
118 Og |
zlokalizowane są wszystkie półmetale.
– metale, – półmetale, – niemetale
– własności nieznane
Półmetale mają szereg fizycznych cech metali, jak połyskliwa powierzchnia w stanie stałym i wysokie temperatury topnienia. Chociaż mają one dużo gorsze przewodnictwo elektryczne i cieplne od typowych metali, to jednak wyższe od typowych niemetali, stąd też są stosowane w materiałach półprzewodnikowych.
Ich własności chemiczne są także pośrednie: z jednej strony wykazują szereg cech niemetali, np. tworzą dość silne kwasy nieorganiczne, a z drugiej – posiadają szereg cech typowych metali: mają większą tendencję do tworzenia zasad niż kwasów i są zdolne do tworzenia związków kompleksowych o podobnym stopniu złożoności geometrycznej, jak w przypadku metali przejściowych.
Zaliczanie polonu i astatu do półmetali jest krytykowane jako błędne[3], gdyż polon wykazuje typowe właściwości metalu[3][4], a astat – niemetalu[3].
Zalecenia IUPAC
edytujZalecenia Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej – Nomenclature of Inorganic Chemistry (Red Book) z 2005 roku i Compendium of Chemical Terminology (Gold Book) – nie zabraniają wyróżniania półmetali, choć również nie wskazują bezpośrednio na podział pierwiastków na metale, półmetale i niemetale. Termin ten pojawia się jednak w tych zaleceniach przy definiowaniu innych zagadnień[5][6]. Zalecenia IUPAC z 1970 roku sugerowały zaniechanie stosowania terminu metaloid na rzecz półmetal z uwagi na „niespójne użycie terminu w różnych językach”[7]. Obecnie niektórzy autorzy sugerują używanie terminu metaloid zamiast półmetal, aby uniknąć nieporozumień w związku z innym jego znaczeniem w fizyce[8], gdzie półmetalami nazywa się półprzewodniki z zerową przerwą energetyczną[9].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: PWN, 2002, s. 523. ISBN 83-01-13654-5.
- ↑ K.C. Nicolaou, T. Montagnon: Molecules that changed the world. A brief history of the art and science of synthesis and its impact on society. Wiley, 2008, s. 4. ISBN 978-3-527-30983-2.
- ↑ a b c Stephen J. Hawkes. Polonium and Astatine Are Not Semimetals. „J. Chem. Educ.”. 87 (8), s. 783, 2010. DOI: 10.1021/ed100308w.
- ↑ John David Lee, Zwięzła chemia nieorganiczna, wyd. 4, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 240, ISBN 83-01-12352-4.
- ↑ Neil G. Connelly i inni, Nomenclature of Inorganic Chemistry. IUPAC Recommendations 2005 (Red Book), International Union of Pure and Applied Chemistry, RSC Publishing, 2005, s. 52, ISBN 978-0-85404-438-2 (ang.).
- ↑ organometallic compounds, [w:] A.D. McNaught, A. Wilkinson, Compendium of Chemical Terminology (Gold Book), S.J. Chalk (akt.), International Union of Pure and Applied Chemistry, wyd. 2, Oxford: Blackwell Scientific Publications, 1997, DOI: 10.1351/goldbook.O04328, ISBN 0-9678550-9-8 (ang.).
- ↑ Nomenclature of Inorganic Chemistry. Definitive Rules 1970. Wyd. 2. London: International Union of Pure and Applied Chemistry, 1971, s. 11.
- ↑ Peter Atkins, Tina Overton, Jonathan Rourke, Mark Weller, Fraser Armstrong, Michael Hagerman: Shriver & Atkins’ Inorganic Chemistry. Wyd. 5. New York: W.H. Freeman and Company, 2010, s. 20. ISBN 978-1-4292-1820-7.
- ↑ K. Sierański, M. Kubisa, J. Szatkowski, J. Misiewicz: Półprzewodniki i struktury półprzewodnikowe. Wrocław: 2002.