Lepilemur obrączkowany
Lepilemur obrączkowany[3] (Lepilemur milanoii) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny lepilemurowatych (Lepilemuridae). Endemit północnej części Madagaskaru, zagrożony wyginięciem.
| Lepilemur milanoii | |
| Louis, Engberg, Lei Runhua, Geng Huimin, Sommer, Randriamampionona, Randriamanana, Zaonarivelo, Andriantompohavana, Randria, Prosper, Ramaromilanto, Rakotoarisoa, Rooney & Brenneman, 2006[1] | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
lepilemur obrączkowany |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Budowa edytuj
Głowa i tułów mierzą około 22–24 cm, ciało wieńczy ogon osiągający 25–26 cm. Zwierzę waży około 0,711 kg. Czyni to lepilemura obrączkowanego małym przedstawicielem swego rodzaju[4][5].
Schwitzer et al. (2013) zwracają uwagę na długie i gęste futro tego zwierzęcia. Grzbietowa część głowy cechuje się zabarwieniem czerwonobrązowym, odróżniając się od szarobrązowej twarzy, sprawiającej wrażenie maski. Na grzbiecie ciała futro jest czerwonawobrązowe, na brzusznej zaś szarawobiałe. Ciemieniowo rozpoczyna się pośrodkowa grzbietowa linia, rozmyta, barwy ciemnego brązu, sięgająca pleców. Ogon barwiony jest jednolicie czerwonawobrązowo, podczas gdy kończyny są w większości szare z czerwonym brązem na przedniej stronie ud[4].
Systematyka edytuj
Nowy gatunek opisali w 2006 roku: Louis Jr., Engberg, Lei, Geng, Sommer, Randriamampionona, Randriamanana, Zaonarivelo, Andriantompohavana, Randria, Prosper, Ramaromilanto, Rakotoarisoa, Rooney i Brenneman[2]. Jako miejsce typowe autorzy podali Madagaskar, prowincję Antsiranana, Daraina, Androanotsimaty. Badacze podali współrzędne miejsca typowego 13°08′S 49°41′E/-13,133333 49,683333[4][6]. Okazy typowe to seria syntypów bez wskazania holotypu: krew pełna konserwowana dwóch dorosłych samic (sygnatury TTU-M104449 i TTU-M104497) oraz dorosłego samca (sygnatura TTU-M104450); krew przechowywana jest w Museum of Texas Tech University w Lubbock[1]. TTU-M104449 został zebrany 25 listopada 2004 roku, natomiast TTU-M104497 i TTU-M104450 26 listopada 2004 roku[1]. Rok później Tattersall uznał, że allopatryczne gatunki kreowane przez Louisa et al. na podstawie różnic genetycznych należy traktować ostrożnie. Niemniej gatunek został uznany, jego pewność potwierdziły analizy mitogenomiczne Lei et al. z 2016 roku. Podobnie lepilemur obrączkowany, na większości swego zasięgu allopatryczny względem swych pobratymców, w Andrafiamena występuje sympatrycznie z lepilemurem dziuplowym[2].
Nie wyróżnia się podgatunków[4].
W 2017 roku Lei et al. opublikowali analizę filogenetyczną, w której zbadano mtDNA 26 gatunków lepilemurów, potwierdzając monofiletyzm 25 linii i wykrywając klad Lepilemur mittermeieri + Lepilemur dorsalis. W efekcie uzyskano następują drzewo, na którym lepilemur obrączkowany i lepilemur dziuplowy stanowią gatunki siostrzane[7] (uproszczono):
|
Perodictius potto, Galago senegalensis, Otolemur crassicaudatus | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Etymologia edytuj
Tryb życia edytuj
Zwierzę prowadzi samotny, nocny tryb życia[4] Chroni się w dziuplach drzew[9]. Wedle Schwitzera et al. (2013) w ogóle nie był badany w naturze[4]. Wedle badań autorstwa Salmona et al. z 2014 roku, prowadzonych porą suchą w roku 2011, zagęszczenie wynosi między 49,8 osobnika/km² w Antsaharaingy a 590,5 zwierzęcia/km² w Ampondrabe[10]. Jego rozrodu nie poznano[4]. Długość pokolenia szacuje się na 5 lat[2].
Rozmieszczenie geograficzne edytuj
Lepilemur obrączkowany, jak wszyscy przedstawiciele jego rodziny[11], jest endemitem Madagaskaru. Obserwowano go na północy wyspy, w regionie Daraina (po angielsku zwany jest Daraina Sportive Lemur) na południe od rzeki Loky[4] (obszar Loky-Manambato[2]), a także w lesie Analamerana[4]. IUCN szacuje jego zasięg występowania (extent of occurence) na 2614 km², wskazując jego silną fragmentację. Wskazuje 12 lokalizacji. Dolna granica wysokości wynosi 18 m, górna 378 m nad poziomem morza[2].
Ekologia edytuj
Siedlisko lepilemura obrączkowanego to wilgotne lasy deszczowe i suche liściaste Madagaskaru, także lasy galeriowe, przy czym zasiedla lasy zarówno pierwotne, jak i wtórne[4]. Kryje się on w dziuplach drzew, w szczególności Strychnos madagascariensis, które w badaniach autorstwa Salmona et al. z 2015 roku stanowiło ponad 37% miejsc spoczynku lepilemurów obrączkowanych (podobnie jak dziuplowych). Drugie w kolejności były drzewa mampay należące do kilku gatunków z rodziny bobowatych. Pewne odmienności zaobserwowano w Andriafamena, gdzie wobec niedoboru Strychnos przeważały kryjówki w dziuplach Sarcolaena[9].
Dieta gatunku nie została szczegółowo zbadana, ale prawdopodobnie jest on liściożercą[4], jak i inne lepilemurowate[11].
W lesie Andrafiamena współwystępuje on z lepilemurem dziuplowym[4].
Zagrożenia i ochrona edytuj
Całkowita liczebność gatunku nie jest znana, wiadomo jednak, że się obniża[2].
IUCN zwraca uwagę na fragmentację i destrukcję siedlisk lepilemura obrączkowanego, głównie na skutek postępującego wylesiania Madagaskaru, ale także nielegalnego górnictwa (wydobycie złota). Wśród zagrożeń wymienia też polowania przez człowieka rozumnego, jako że lepilemur obrączkowany jest jadalny. Z drugiej strony wskazuje na wyższe zagęszczenie populacji niż u innych lepilemurów. Przewiduje redukcję populacji o ponad połowę, do 2020 roku spadła ona o 30%[2]. Badanie z 2014 roku szacuje liczebność w Loky-Manambato na 52 000[10], nie oszacowano liczebności populacji sympatrycznej z lepilemurem dziuplowym[2].
Gatunek pierwszy raz organizacja uwzględniła w 2008 roku, wskazując brak danych pozwalających na dalszą klasyfikację (DD)[2]. W 2012 roku IUCN/SSC Lemur Red-Listing Workshop oceniło gatunek jako zagrożony wyginięciem[4], dwa lata później poszło za tym IUCN. W ostatniej ocenie w 2020 roku gatunek również uznano za zagrożony (EN, endangered)[2]. Gatunek ujęty w Załączniku I CITES[4]. Zamieszkuje dwa tereny objęte ochroną: Loky-Manambato Protected Area i Andrafiamena (Anjahakely) Protected Area[2]. Istotną rolę w ochronie odgrywać może drzewo Strychnos madagascariensis[9].
Gatunek nie jest trzymany w niewoli. Niepowodzenia hodowli lepilemurów wynikały z niemożności odtworzenia w niewoli ich diety[2].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d E.E. Louis, Jr., S.E. Engberg, R. Lei, H. Geng, J.A. Sommer, R. Randriamampionona, J.C. Randriamanana, J.R. Zaonarivelo, R. Andriantompohavana, G. Randria, Prosper, B. Ramaromilanto, G. Rakotoarisoa, A. Rooney & R.A. Brenneman. Molecular and morphological analyses of the sportive lemurs (family Megaladapidae: genus Lepilemur) reveals 11 previously unrecognized species. „Special Publications, Museum of Texas Tech University”. 49, s. 25, 2006. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Louis, E.E., Bailey, C.A., Sefczek, T.M., Raharivololona, B., Schwitzer, C., Ratsimbazafy, J., Wilmet, L. & Salmona, J. 2020, Lepilemur milanoii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2023-02-18] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 31–32. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Daraina Sportive Lemur, s.83 w: Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr. & M.C. Richardson, Family Lepilemuridae (Sportive Lemurs), [w:] R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson, Handbook of the Mammals of the World, t. 3. Primates, Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 66–88, ISBN 978-84-96553-89-7 (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 93. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Lepilemur milanoii Louis, Engberg, Lei Runhau, Geng Huimin, Sommer, Randriamampionona, Randriamanana, Zaonarivelo, Andriantompohavana, Randria, Prosper, Ramaromilanto, Rakotoarisoa, Rooney, & Brenneman, 2006. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-06]. (ang.).
- ↑ Lei i inni, Phylogenomic reconstruction of sportive lemurs (genus Lepilemur) recovered from mitogenomes with inferences for Madagascar biogeography, „Journal of Heredity”, 108 (2), 2017, s. 107–119 (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 370, 1904. (ang.).
- ↑ a b c Salmona i inni, The value of the spineless monkey orange tree (Strychnos madagascariensis) for conservation of northern sportive lemurs (Lepilemur milanoii and L. ankaranensis), „Madagascar Conservation & Development”, 10 (2), 2015, s. 53–59 (ang.).
- ↑ a b Jordi Salmona i inni, Salmona, J., Ralantoharijaona, T., Thani, I. M., Rakotonanahary, A., Zaranaina, R., Jan, F., ... & Chikhi, L. (2014). Daraina sportive lemur (Lepilemur milanoii) density and population size estimates in most of its distribution range: the Loky-Manambato region, „Lemur News”, 18, 2014, s. 16–19 (ang.).
- ↑ a b Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr. & M.C. Richardson, Family Lepilemuridae (Sportive Lemurs), [w:] R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson, Handbook of the Mammals of the World, t. 3. Primates, Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 66–88, ISBN 978-84-96553-89-7 (ang.).