Lucjan Böttcher
Lucjan Emil Böttcher (ur. 7 stycznia 1872 w Warszawie – zm. 29 maja 1937 we Lwowie) – polski matematyk zajmujący się teorią iteracji, układami dynamicznymi i równaniami funkcyjnymi. Zajmował się również mechaniką i dydaktyką matematyki, a także parapsychologią i spirytyzmem[1][2]. Od jego nazwiska pochodzą eponimy twierdzenie Böttchera i równanie Böttchera.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| doktor nauk matematycznych | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
Życiorys edytuj
Urodzony w rodzinie polskiej wyznania ewangelicko-augsburskiego, uczęszczał do szkół prywatnych w Warszawie. W roku 1893 zdał maturę w gimnazjum klasycznym w Łomży i wstąpił na wydział matematyczno-przyrodniczy Uniwersytetu Warszawskego (wówczas z rosyjskim jako językiem wykładowym). W roku 1894 (w stulecie insurekcji kościuszkowskiej) został usunięty z uczelni za udział w manifestacji patriotycznej na cześć Jana Kilińskiego. Po tym wydarzeniu przeniósł się do Lwowa, gdzie studiował na wydziale budowy maszyn Politechniki Lwowskiej, uzyskując tak zwany pół-dyplom w roku 1897. W tym samym roku udał się do Lipska w celu kontynuowania studiów matematycznych. Tam doktoryzował się w roku 1898 na podstawie dysertacji Beiträge zu der Theorie der Iterationsrechnung napisanej pod kierunkiem Sophusa Liego. Lie doceniał inteligencję i wiedzę Böttchera oraz jego niezależność jako badacza. Z doktoratem Böttcher powrócił do Lwowa, gdzie od 1901 roku wykładał matematykę dla inżynierow oraz mechanikę na Politechnice Lwowskiej. W roku 1911 otrzymał venia legendi na Politechnice Lwowskiej, lecz jego cztery próby uzyskania habilitacji na Uniwersytecie Lwowskim (podjęte w latach 1901-1919) nie przyniosły skutku. W dalszym ciągu wykładał na Politechnice, angażując się również w działalność Polskiego Towarzystwa Matematycznego jako jeden z pierwszych jego członków. Na emeryturę przeszedł w 1935 roku.[3]
Wybrane publikacje edytuj
Böttcher opublikował 19 prac naukowych z dziedziny matematyki i prawie tyle samo z mechaniki, logiki i dydaktyki matematyki. Pisał i wydawał również skrypty akademickie, podręczniki dla szkół średnich oraz broszury na tematy spirytyzmu i parapsychologii. Najważniejsze jego prace to:
- Beiträge zu der Theorie der Iterationsrechnung, Oswald Schmidt, Leipzig, ss. 78, 1898 (praca doktorska).
- Zasady rachunku iteracyjnego (część pierwsza i część druga), Prace Matematyczno Fizyczne, t. X (1899 1900), ss. 65–86, 86-101.
- Zasady rachunku iteracyjnego (część III), Prace Matematyczno Fizyczne, t. XII(1901), ss. 95–111.
- Zasady rachunku iteracyjnego (część III, dokończenie), Prace Matematyczno Fizyczne, t. XIII(1902), ss. 353–371.
- Главнѣӣшіе законы сходимости итөрацій и приложеніе ихъ къ анализу, Bulletin de la Societe Physico-Mathematique de Kasan, tome XIII (1, 1903), s. 137, XIV (2, 1904), ss. 155–200, XIV (3, 1904), ss. 201–234.
Główne osiągnięcia edytuj
Matematyczne zainteresowania Böttchera były dość odległe od zainteresowań współczesnych mu matematyków lwowskich. Ponadto jego publikacje zawierały wiele nieścisłości, co spowodowało, że spotkały się z negatywnym przyjęciem ze strony akademickiego środowiska Lwowa. Böttcher nie miał współpracowników, doktorantów ani bezpośrednich kontynuatorów. Jego dzieła uległy zapomnieniu. W 1920 roku Joseph Fels Ritt przypomniał twierdzenie Böttchera o zachowaniu się funkcji holomorficznej w otoczeniu punktu superprzyciągajacego, jednocześnie dowodząc go w pełni w oparciu o idee naszkicowane przez Böttchera.
W twierdzeniu Böttchera zostało wprowadzone i rozwiązane równanie Böttchera. Przez wiele lat był to jedyny powszechnie znany wynik Böttchera. Jego dorobek jest jednak znacznie bogatszy: Böttcher zapoczątkował badania nad globalną dynamiką odwzorowań holomorficznych, rozważając zbieżność iterat takich odwzorowań oraz związany z tym podział sfery Riemanna na „obszary zbieżności” i „części chaotyczne”. W jego pracach można znaleźć wiele częściowych rezultatów dotyczących zbieżności iterat i własności indukowanych podzbiorów sfery. 20 lat po Böttcherze, niezależnie od niego, problematykę tę rozwinęli Pierre Fatou i Gaston Julia przy użyciu pojęcia rodziny normalnej funkcji holomorficznych, tworząc podstawy dynamiki holomorficznej jako odrębnej dyscypliny matematycznej.
Böttcher również podał przykłady odwzorowań wymiernych o chaotycznym zachowaniu na całej sferze, które skonstruował za pomocą funkcji eliptycznych. Dziś znane są one pod nazwą „przykłady Lattésa”, ponieważ podobne przykłady skonstruował Samuel Lattés – 20 lat później i niezależnie od Böttchera.
Dalsze informacje edytuj
- D. S. Alexander, A history of complex dynamics. From Schröder to Fatou and Julia. Aspects of Mathematics 24. Friedr. Vieweg & Sohn, Braunschweig (1994).
- D. S. Alexander, F. Iavernaro, A. Rosa, Early days in complex dynamics. A history of complex dynamics in one variable during 1906-1942. History of Mathematics, 38. American Mathematical Society, Providence, RI; London Mathematical Society, London (2012).
- S. Domoradzki, Mathematics in Lwòw before the Lwów Mathematical School. W: M. Bečvařova, C. Binder, (edytorzy): Mathematics in the Austrian-Hungarian Empire, ss. 55-73, Matfyzpress, Praha (2010).
- S. Domoradzki, The growth of mathematical culture in the Lvov area in the Autonomy Period (1870-1920). History of Mathematics, 47, Matfyzpress, Praha (2011)
- A. E. Eremenko, M. Yu. Lyubich, Динамика аналитических трансформаций [The dynamics of analytic transformations]. Algebra i Analiz 1 (3), ss. 1-70 (1989) (tłum. na angielski: Leningrad Math. J. 1 (3), 1990, ss. 563-634).
- Stachelski Marcin, Łucjan Emil Böttcher, Matematyk na tropie duchów (cz. I), [w:] "Czwarty Wymiar" 2016, nr 7, s. 18-22; (cz. 2.) [w:] "Czwarty Wymiar" 2016, nr 8, s. 34-40.
- M. Stawiska, Lucjan Emil Böttcher-- the Polish pioneer of holomorphic dynamics (preprint), 11 ss.
Przypisy edytuj
- ↑ L. Böttcher, Stoliki wirujące, Biblioteka Wiedzy Ogólnej, publ. Kultura i Sztuka, Lwów, 1915, wyd. II przejrzane i uzupełnione, Lwów Przemyśl, 1926.
- ↑ Lucjan Bottcher: Problemat życia pozagrobowego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rivail, 2013, s. 100. ISBN 978-83-62402-30-4.
- ↑ S. Domoradzki, M. Stawiska, Lucjan Emil Böttcher and his mathematical legacy (preprint), ss. 1-58
