Polskie Towarzystwo Matematyczne

polskie stowarzyszenie naukowe

Polskie Towarzystwo Matematyczne (PTM)stowarzyszenie zrzeszające osoby związane z polską matematyką.

Polskie Towarzystwo Matematyczne
Ilustracja
Państwo

 Polska

Data założenia

2 kwietnia 1919

Status

OPP

Prezes

Jacek Miękisz

Nr KRS

0000042305

Data rejestracji

7 września 2001

brak współrzędnych
Strona internetowa

Jego cele to[1]:

a. reprezentowanie opinii i interesów polskiego środowiska matematycznego;
b. krzewienie kultury matematycznej, w tym wspieranie edukacji matematycznej i popularyzacja matematyki;
c. wspieranie badań matematycznych i zastosowań matematyki;
d. dbałość o zachowanie tradycji matematyki polskiej;
e. integracja polskiego środowiska matematycznego, w tym podtrzymywanie więzi z matematykami polskimi pracującymi za granicą;
f. dbałość o należytą organizację i warunki pracy matematyków polskich.
(ze statutu PTM)

Historia edytuj

Założenie PTM edytuj

W dniu 2 kwietnia 1919 szesnastu matematyków krakowskich w sali Seminarium Filozoficznego znajdującej się w gmachu Collegium Nowodworskiego przy ul. Świętej Anny 12 powołało do życia Towarzystwo Matematyczne w Krakowie[2]. Wśród zebranych znajdowali się m.in.: Stefan Banach, Leon Chwistek, Antoni Hoborski, Ludwik Hordyński, Franciszek Leja, Otton Nikodym, Alfred Rosenblatt, Jan Sleszyński, Stanisław Zaremba, Kazimierz Żorawski. Statut nowo utworzonego stowarzyszenia określał jego cel jako wszechstronne pielęgnowanie matematyki czystej i stosowanej przez odbywanie posiedzeń naukowych z odczytami[3][4]. Powołano Zarząd Towarzystwa w składzie: prezes S. Zaremba, z-ca prezesa A. Hoborski, sekretarz F. Leja i skarbnik L. Hordyński.

W ciągu roku liczba członków Towarzystwa wzrosła do 40., wkrótce potem do 50. Przystąpowali do niego również matematycy spoza Krakowa, m.in. Samuel Dickstein, Zygmunt Janiszewski, Kazimierz Kuratowski, Stefan Mazurkiewicz, Wacław Sierpiński i Hugo Steinhaus.

Reorganizacje Towarzystwa

W 1920 przeprowadzono reorganizację Towarzystwa przekształcając je na organizację ogólnopolską pod nazwą Polskie Towarzystwo Matematyczne (w skrócie PTM) z nowym statutem opracowanym 11 i 12 grudnia 1920 roku. Zarząd Towarzystwa pozostał nadal w Krakowie, zamiejscowi członkowie mogli za zgodą Zarządu tworzyć oddziały w innych miastach. Pierwszy powstał Oddział Lwowski w 1921, a w 1923 utworzyły się Oddziały w Warszawie, Poznaniu i Wilnie. W roku 1928 Towarzystwo liczyło 165 członków.

Na Nadzwyczajnym Walnym Zebraniu 14 marca 1936 we Lwowie przeprowadzono kolejną reformę organizacyjną tworząc z PTM federacje oddziałów okręgowych. Oddziały te posiadały własne zarządy, których prezesi byli jednocześnie członkami Zarządu Głównego na czele którego stali: prezes, sekretarz i skarbnik. Prawo głosu na Walnym Zgromadzeniu przyznano delegatom oddziałów proporcjonalnie do ilości członków w danym oddziale. Przeniesiono ponadto siedzibę Towarzystwa do Warszawy, a w 1937 utworzono Oddział Krakowski (zatem PTM miało wtedy 5 oddziałów).

Działalności PTM w okresie międzywojennym edytuj

Wydawnictwa PTM

Realizując swe cele Towarzystwo zaczęło wydawać „Rozprawy Polskiego Towarzystwa Matematycznego”. Tom pierwszy został wydany w Krakowie w 1921 roku. Następny tom wydano rok później pod nazwą „Annales de la Societe Polonaise de Mathematique” i zawierał on 8 prac naukowych. Redaktorem „Annales” był Stanisław Zaremba. Do wybuchu II wojny światowej wydano 17 tomów. Czasopismo wychodziło w językach kongresowych, ale „Dodatki” drukowane do niektórych tomów były w języku polskim. Zawierały one m.in. dokumenty z życia Towarzystwa takie jak statut, sprawozdania, protokoły.

Zjazdy PTM i posiedzenia

Towarzystwo organizowało Polskie Zjazdy Matematyczne i trzy takie zjazdy odbyły się przed 1939. Pierwszy zjazd odbył się we Lwowie w dniach 7–10 września 1927 roku i zgromadził ok. 200 uczestników, a wśród nich kilku naukowców z zagranicy. Następny Zjazd miał miejsce w Wilnie w dniach 23–26 września 1931, a trzeci w Warszawie (28.09–3.10.1937).

W okresie międzywojennym wygłoszono 1143 referaty na posiedzeniach Polskiego Towarzystwa Matematycznego, w tym:

  • w Oddziale Warszawskim – 446
  • w Oddziale Lwowskim – 373
  • w Oddziale Krakowskim – 184
  • w Oddziale Poznańskim – 76
  • w Oddziale Wileńskim – 64.

Działalność po 1945 edytuj

Pierwsze powojenne zebranie oddziałowe odbyło się w Krakowie 27 marca 1945 roku, W marcu 1946 zebrał się Zarząd, jeszcze w składzie z 1939 roku – zabrakło prezesa Stefana Banacha (zmarł w 1945 roku we Lwowie), a już w maju tego roku wybrano nowy Zarząd Główny w składzie: prezes Kazimierz Kuratowski, skarbnik Karol Borsuk i sekretarz Andrzej Stanisław Mostowski.

W grudniu 1946 miał miejsce IV Polski Zjazd Matematyków we Wrocławiu, w którym uczestniczyło 48 delegatów. Edward Marczewski tak opisał to wydarzenie w 1969[5]:

Przystąpiliśmy jesienią 1946 r. do zorganizowania we Wrocławiu spotkania matematyków z całego kraju. Nazwaliśmy je skromnie Konferencją Matematyków Polskich, ale PTM uznało ją ex post za IV Polski Zjazd Matematyczny. (...) Zjazd odbył się w dniach 12-14 grudnia 1946 r. i obejmował, oprócz referatów naukowych, akademię ku czci Stefana Banacha oraz posiedzenie poświęcone pamięci wszystkich zmarłych podczas wojny matematyków polskich. Prócz tego prof Wacław Sierpiński wygłosił 12 grudnia wykład dla studentów matematyki.

Na Walnym Zgromadzeniu, które obradowało w ramach tego Zjazdu ustanowiono trzy nagrody (im. Stefana Banacha, im. Stefana Mazurkiewicza oraz im. Stanisława Zaremby), które miały być przyznawane za najlepsze prace matematyczne ogłoszone w ciągu ostatnich dwóch lat.

Poszczególne oddziały terenowe zaczęły reaktywować swą działalność. Powstawały też nowe: w Łodzi w 1946, w Lublinie w 1947, w Gdańsku w 1949, w Toruniu w 1952, w Gliwicach w 1954 i w Szczecinie w 1956 roku.

Podczas 6. Forum Matematyków Polskich (7-12 września 2015 r.) grupa członków PTM w składzie: Urszula Foryś, Krystyna Jaworska, Stanisława Kanas, Małgorzata Migda i Ewa Schmeidel postanowiła utworzyć stowarzyszenie o nazwie Polskie Towarzystwo Kobiet w Matematyce (w skrócie PTKM). 2 kwietnia 2016 w Rzeszowie zorganizowany został Zjazd Założycielski PTKM, w którym udział wzięło 25 osób. PTKM zostało formalnie zarejestrowane 5 lipca 2016[6].

Prezesi PTM edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Prezesi Polskiego Towarzystwa Matematycznego.

Funkcję prezesa PTM pełnili kolejno[7]:

Stanisław Zaremba (1919–1921, 1936–1937), Wiktor Staniewicz (1921–1923), Samuel Dickstein (1923–1926), Zdzisław Krygowski (1926–1928), Wacław Sierpiński (1928–1930), Kazimierz Bartel (1930–1932), Stefan Mazurkiewicz (1932–1936, 1937–1939), Stefan Banach (1939–1945), Karol Borsuk (1946), Kazimierz Kuratowski (1946–1953), Stefan Straszewicz (1953–1957), Edward Marczewski (1957–1959), Tadeusz Ważewski (1959–1961), Władysław Ślebodziński (1961–1963), Franciszek Leja (1963–1965), Roman Sikorski (1965–1977), Władysław Orlicz (1977–1979), Jacek Szarski (1979–1981), Zbigniew Ciesielski (1981–1983), Wiesław Żelazko (1983–1985), Stanisław Balcerzyk (1985–1987), Andrzej Pelczar (1987–1991), Julian Musielak (1991–1993), Kazimierz Goebel (1993–1999), Bolesław Szafirski (1999–2003), Zbigniew Palka (2003–2005), Stefan Jackowski (2005–2013), Wacław Marzantowicz (2014–2019), Jacek Miękisz (od 2020)[8].

Wydawnictwa PTM edytuj

Roczniki „Annales de la Societe Polonaise de Mathematique” były wydawane do 1952 (ukazało się 25 tomów). Publikację tego wydawnictwa przejął Instytut Matematyczny PAN i jest ono kontynuowane jako Annales Polonici Mathematici. W 1955 PTM podjął wydawanie nowych publikacji i dzisiaj (2021) Towarzystwo wydaje 6 czasopism określanych wspólnym mianem Roczniki Polskiego Towarzystwa Matematycznego (serie 1 – 6), którymi są:

Ponadto razem z Polskim Towarzystwem Fizycznym, Polskim Towarzystwem Astronomicznym i Polskim Towarzystwem Informatycznym, Polskie Towarzystwo Matematyczne współpracuje z Instytutem Matematyki Uniwersytetu Warszawskiego w wydawaniu miesięcznika popularnonaukowego „Delta[9]. Od 2018 serie I, III, V i VI są odstępne na portalu Biblioteki Wirtualnej Nauki[10].

Nagrody PTM edytuj

Polskie Towarzystwo Matematyczne przyznaje szereg nagród i wyróżnień za działalność matematyczną[11]:

Nagrody główne PTM
Nagrody studenckie PTM
We współpracy z innymi organizacjami i instytucjami PTM przyznaje nagrody i organizuje konkursy
  • Nagroda za wybitną rozprawę doktorską z dziedziny nauk matematycznych „The International Stefan Banach Prize for a Doctoral Dissertation in the Mathematical Sciences” (wspólnie z Ericpol Sp. z o.o.)
  • Konkurs im. Wacława Sierpińskiego (wspólnie z Wydziałem Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego)
  • Konkurs im. Władysława Orlicza (wspólnie z Wydziałem Matematyki i Informatyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
  • Konkurs im. Kazimierza Kuratowskiego (wspólnie z Instytutem Matematycznym Polskiej Akademii Nauk)
  • Konkurs Uczniowskich Prac z Matematyki (wspólnie z Wydziałem Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Redakcją miesięcznika Delta)

Status organizacji pożytku publicznego edytuj

W 2007 Polskie Towarzystwo Matematyczne uzyskało status organizacji pożytku publicznego.

Przypisy edytuj

  1. Statut PTM. [dostęp 2008-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-07)].
  2. Mariusz Urbanek, Genialni: lwowska szkoła matematyczna, Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2014, s. 31, ISBN 978-83-244-0381-3 [dostęp 2023-09-28].
  3. Franciszek Leja. Powstanie Polskiego Towarzystwa Matematycznego. „Wiadomości Matematyczne”. XII, s. 3-8, 1969. 
  4. Józef Piórek: Z protokołów PTM. [dostęp 2018-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-20)].
  5. Edward Marczewski. Początki matematyki wrocławskiej. „Wiadomości Matematyczne”. XII, s. 67, 1969. 
  6. PTKM - Historia, ptkwm.org.pl [dostęp 2020-08-09] [zarchiwizowane z adresu 2017-02-23].
  7. Janusz Kowalski: Polish Mathematical Society (PTM). [dostęp 2008-05-05].
  8. Zarząd Główny PTM, ptm.org.pl [dostęp 2020-02-01].
  9. Kolegium Redakcyjne Delty, deltami.edu.pl, dostęp 18.08.2021.
  10. Czasopisma PTM na portalu Biblioteka Wirtualna Nauki, dostęp 3.11.2021.
  11. Konkursy o nagrody PTM. [dostęp 2008-05-05].
  12. Laureaci nagrody głównej PTM im. Stefana Banacha. [dostęp 2019-11-02].

Bibliografia edytuj

  • Tadeusz Iwiński: Ponad pół wieku działalności matematyków polskich. Zarys historii Polskiego Towarzystwa Matematycznego 1919-1973. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975.

Linki zewnętrzne edytuj