Młyn Szancera
Młyn Szancera – zniszczony kompleks budynków przemysłowych z XIX wieku, ulokowany przy ul. Kołłątaja w Tarnowie. W jego skład wchodziły młyn zbożowy, kaszarnia, spichlerz oraz laboratorium przemysłowe. Były to budowle o konstrukcji drewniano‑murowanej. Jest to jeden z nielicznych obiektów architektury przemysłowej o charakterze zabytkowym w mieście, znajduje się na turystycznym szlaku śladami tarnowskich Żydów[1].
 nr rej. A-1567/M z 2020-09-16
| |
 Budynki zakładu zbożowego w 2017 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Kołłątaja |
| Inwestor |
Henryk Szancer |
| Ukończenie budowy |
1846 |
| Zniszczono |
pożar 2015 |
| Pierwszy właściciel |
Henryk Szancer |
Położenie na mapie Tarnowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°00′43,2″N 20°59′44,8″E/50,012000 20,995778
| |
Historia edytuj
Młyn o napędzie parowym wybudowano w miejscu wcześniejszego młyna wodnego znajdującego się nad potokiem Wątok. Powstał z inicjatywy Henryka Szancera (zm. 1885); przemysłowca, później miejskiego rajcy, przedstawiciela społeczności żydowskiej w mieście[2]. W 1846 roku założył on firmę Tarnowskie Młyny Parowe i wybudował pierwszy w mieście duży młyn napędzany maszyną parową o 10 obrotach na minutę. W pierwszym etapie wzniesiono główny wielopiętrowy budynek młyna i spichlerz, a w pobliżu willę właściciela[3].
24 listopada 1859 roku Henryk Szancer wraz ze swoim szwagrem Wilhelmem Freeundem uruchomili pierwszy w Galicji młyn parowy z grysikowym systemem mielenia („na wysokie mlewo”). Budowę prowadził inż. Walery Kołodziejski. Urządzenia dostarczyła firma Breitfeld & Evans z Pragi[4]. Możliwe, że znajdował się budynku późniejszej kaszarni. Najpóźniej w 1914 roku dobudowano budynek laboratorium[5].
W latach międzywojennych parowy napęd młyna zastąpiono elektrycznym[5]. Do 1939 roku przedsiębiorstwo było w rękach rodziny Szancerów, m.in. ojca Romana Szydłowskiego. W czasie okupacji młyn przejęli Niemcy. Po wojnie młyn został znacjonalizowany. Zakład funkcjonował do upadku Polski Ludowej. W roku 2006 zabudowania po zlikwidowanym zakładzie kupiło miasto Tarnów, miała tu powstać galeria sztuki. Z tych planów nic nie wyszło. W roku 2009 miasto odsprzedało obiekt lokalnemu przedsiębiorcy, który zapowiadał remont części obiektu oraz otwarcie hotelu i restauracji[6].
-
2012 -
2014 -
2012
21 marca 2015 roku doszło do pierwszego pożaru, który udało się ugasić. Drugi pożar wybuchł w nocy z 4 na 5 kwietnia 2015[7]. Ogień strawił w całości dach i część drewnianych kondygnacji budynków. Biegły działający na zlecenie prokuratury ustalił, iż doszło do celowego podpalenia[8]. Z ekspertyz nadzoru budowlanego wynika, że budynków nie trzeba wyburzać[9]. Obiekt obejmuje ochrona konserwatorska, jako elementu układu historyczno-urbanistycznego miasta[10]. W 2020 roku wszczęto procedurę w sprawie wpisu pozostałości młyna Szancera do rejestru zabytków[11][2].
-
2017 -
2017 -
2017
Przypisy edytuj
- ↑ Szlak tarnowskich Żydów | Atrakcje turystyczne Tarnowa [online], m.tarnow.travel [dostęp 2017-02-19] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-30] (pol.).
- ↑ a b Minister kultury zdecydował: Młyn Szancera będzie zabytkiem [online], www.tarnow.net.pl [dostęp 2021-03-16].
- ↑ Zespół młyna parowego Szancera [online].
- ↑ Tadeusz Rutowski (red.), Rocznik statystyki przemysłu i handlu krajowego, Rocznik I, zeszyt 1 Młynarstwo s. 20, Lwów 1886
- ↑ a b Młyn Szancera (karta zabytku) [online], zabytek.pl [dostęp 2023-01-08] (pol.).
- ↑ Jerzy Reuter, Koniec marzeń o Młynie Sztuki. Koniec historii Młyna Szancera, „Gazetakrakowska.pl” [dostęp 2017-02-19] (pol.).
- ↑ Tarnów. Ogromny pożar Młyna Szancera [online], gazetakrakowska.pl [dostęp 2015-06-13] (pol.).
- ↑ Tarnów. Młyn Szancera podpalono w pięciu miejscach [online], gazetakrakowska.pl [dostęp 2015-06-13] (pol.).
- ↑ Młyn Szancera nie pójdzie do rozbiórki - Tarnów w internecie - Tarnow.net.pl - Informacje, gospodarka, rozrywka. [online], tarnow.net.pl [dostęp 2017-02-19] (pol.).
- ↑ Co w miejsce młyna Szancera? [online], Tygodnik TEMI [dostęp 2020-02-02] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-02] (pol.).
- ↑ Młyn Szancera ma trafić do rejestru zabytków [online], tarnow.net.pl [dostęp 2020-02-02].