Marcin Badeni

polski mąż stanu, działacz gospodarczy

Marcin Badeni herbu Bończa (ur. 1751[1], zm. 12 listopada[2] 1824) – członek Rady Generalnej Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego w 1812 roku[3], polski mąż stanu okresu Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego, działacz gospodarczy, szambelan Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Marcin Badeni
Ilustracja
Herb
herbu Bończa
Rodzina

Badeniowie herbu Bończa

Data urodzenia

1751

Data śmierci

29 września 1824

Ojciec

Sebastian Badeni

Matka

Marianna Lisowska

Żona

Marianna Wawrzecka

Dzieci

Sebastian Badeni

Odznaczenia
Order Orła Białego Order Świętego Stanisława (Rzeczpospolita Obojga Narodów)
Pałac Badenich w Bejscach

Życiorys edytuj

Pochodził z rodziny szlacheckiej Badenich, był synem Sebastiana, sędziego, i Marianny Lisowskiej[4]. Żoną Marcina była Marianna Wawrzecka (1762-1824) siostra generała Tomasza Wawrzeckiego. Jego synem był Sebastian Badeni. Był dyrektorem III kancelarii przybocznej króla, wybrany komisarzem Komisji Policji Obojga Narodów w 1791 roku[5], członkiem Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej[6]. Członek Komisji Dyrekcji Biletów Kasowych Księstwa Warszawskiego w latach 1810–1813[7]. Radca Rady Stanu Księstwa Warszawskiego w 1811 roku[8], dyrektor generalny Dyrekcji Dóbr i Lasów Narodowych w 1811 roku[9]. W 1812 roku jako członek Towarzystwa Królewskiego Gospodarczo-Rolniczego przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego[10].

Senator-wojewoda Królestwa Kongresowego w 1815 roku, senator-wojewoda Królestwa Kongresowego w 1819 roku[11]. Minister sprawiedliwości (1820), dyrektor kancelarii Stanisława Augusta Poniatowskiego. Do grona osób, z którymi utrzymywał bliskie kontakty, należeli: Franciszek Karpiński, Kajetan Koźmian, Julian Ursyn Niemcewicz i Stanisław Staszic.

Jego nazwisko stało się synonimem ogłady towarzyskiej, gdyż znany był z poczucia humoru i umiejętności taktownego zachowania. Trafnie też ocenił Dekret grudniowy znoszący chłopską niewolę:[12]

takowe nadanie wolności bez własności ściągało wprawdzie kajdany, lecz zarazem i buty

W podobny sposób opisał swobody, jakie zapewniać miała Konstytucja Królestwa Polskiego:[13]

Konstytucja była na stole, ale bat pod stołem. Teraz bat jest na stole, konstytucja pod stołem.

Swoją działalnością w rodzinnych dobrach stał się symbolem gospodarności. Znane jest przysłowie: „Kto ma Bejsce, Podolany, może siadać między pany. Kto ma Bejsce, ma dobre miejsce”.

W kaplicy w Bejscach[14] znajduje się urna z jego sercem.

Ordery i odznaczenia edytuj

Przypisy edytuj

  1. Polski Słownik Biograficzny daje „połowę XVIII w.”.
  2. Marcin Badeni h. Bończa, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2022-04-25].
  3. "Gazeta Warszawska" 30 VI 1812 r., nr 52, s. 913.
  4. Drzewo genealogiczne.
  5. Volumina Legum, t. IX, Kraków 1889, s. 289.
  6. Adam Skałkowski, Towarzystwo przyjaciół Konstytucji 3 maja, Kórnik, 1930, s. 67.
  7. Wojciech Morawski, Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, Warszawa 1998, s. 27.
  8. Kalendarzyk Polityczny Chronologiczny i Historyczny na rok pański 1811 z Magistraturami Kraiowemi, Warszawa 1811, s. 86.
  9. Kalendarzyk Polityczny Chronologiczny i Historyczny na rok pański 1811 z Magistraturami Kraiowemi, Warszawa 1811, s. 149.
  10. Dziennik Konfederacyi Jeneralnej Królestwa Polskiego. 1812, nr 20, s. 185.
  11. Andrzej Biernat, Ireneusz Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 587.
  12. Kazimierz Deczyński, Pamiętnik chłopa-nauczyciela. Warszawa 1949, s. VI.
  13. Marian Kukiel, Dzieje Polski porozbiorowe: 1795-1921, Londyn 1963, s. 174.
  14. Bejsce.
  15. Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Świętego Stanisława, Warszawa 2006, s. 200.
  16. Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 285.

Bibliografia edytuj