Marian Utnik

Oficer Wojska Polskiego

Marian Utnik (ur. 7 grudnia 1902 w Ostrowcu Świętokrzyskim, zm. 24 lutego 2003 w Warszawie) – pułkownik dyplomowany artylerii Wojska Polskiego.

Marian Utnik
Ilustracja
pułkownik dyplomowany artylerii pułkownik dyplomowany artylerii
Data i miejsce urodzenia 7 grudnia 1902
Ostrowiec Świętokrzyski, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci 24 lutego 2003
Warszawa, Polska
Przebieg służby
Lata służby 1920–1949
Siły zbrojne Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne
Orzeł LWP.jpg Ludowe Wojsko Polskie
Jednostki Sztab Naczelnego Wodza
Stanowiska szef Oddziału VI
Główne wojny i bitwy wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa
Późniejsza praca geodeta
Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości

ŻyciorysEdytuj

Syn Wawrzyńca[1]. W wieku 18 lat zaciągnął się jako ochotnik do Wojska Polskiego i walczył w składzie 205 pułku piechoty w wojnie polsko-bolszewickiej. Brał udział w Bitwie Warszawskiej, gdzie został ranny. W 1924 ukończył Szkołę Podchorążych w Krakowie z wynikiem bardzo dobrym – z drugą lokatą wśród 634 słuchaczy. W latach 1924–1926 był uczniem Oficerskiej Szkoły Artylerii w Toruniu. 27 lipca 1926 Prezydent RP mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1926 i 9. lokatą w korpusie oficerów artylerii, a minister spraw wojskowych wcielił do 2 pułku artylerii polowej Legionów w Kielcach, który 31 grudnia 1931 został przemianowany na 2 pułk artylerii lekkiej Legionów[2][3][4]. 15 sierpnia 1928 został awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1928 i 10. lokatą w korpusie oficerów artylerii[5]. 3 listopada 1933 został powołany do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza Kursu Normalnego 1933/1935[6][7]. W 1935, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera dyplomowanego, został przydzielony do Wielkopolskiej Brygady Kawalerii w Poznaniu na stanowisko oficera sztabu. Na stopień kapitana został awansowany ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1936 i 97. lokatą w korpusie oficerów artylerii[8]. W marcu 1939 pełnił służbę w Wyższej Szkole Wojennej na stanowisku sekretarza kursu doskonalenia dla oficerów dyplomowanych.

W chwili agresji niemieckiej na Polskę służył w III Oddziale Sztabu Naczelnego Wodza. Następnie w Polskich Siłach Zbrojnych we Francji (gdzie był kursantem Ecole Superieure de la Guerre w Paryżu) i w 1 Brygadzie Strzelców w Szkocji. Od 1942 w Sztabie Naczelnego Wodza w Londynie, jako szef Oddziału VI (specjalnego) był odpowiedzialny za łączność z Armią Krajową. Po wojnie pozostał w Londynie.

Był obok gen. Stanisława Tatara i płk. Stanisława Nowickiego ustanowionym przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie powiernikiem skarbu Funduszu Obrony Narodowej (tzw. Komitet Trzech). W 1945 minister obrony narodowej rządu RP na uchodźstwie gen. Marian Kukiel przeznaczył te fundusze na pomoc dla byłych żołnierzy Armii Krajowej i pozostałych po nich rodzin. 19 czerwca 1947 skarb został, wbrew woli Rządu RP na uchodźstwie, przekazany przez powierników attaché wojskowemu ambasady RP (PRL) w Londynie – przedstawicielowi komunistycznego wywiadu wojskowego. Komitet Trzech przekazał również do Warszawy przeszło pięćset teczek archiwalnych Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza, narażając w ten sposób osoby występujące w dokumentach na policyjne represje ze strony komunistycznych organów bezpieczeństwa. Dziesięć metalowych kaset ze złotem przywiezionych zostało z Londynu na Okęcie w dwóch rzutach (3 i 13 lipca 1947). Przerzutu dokonali kurierzy specjalni: płk Leon Szwajcer i Pola Landau-Leder. Po przylocie do Warszawy złoto złożone zostało w gabinecie szefa II Oddziału gen. Wacława Komara. Dopiero 8 marca 1948 wiceminister obrony narodowej Marian Spychalski polecił przekazanie złota do NBP.

W lipcu 1948 prezydent RP Bolesław Bierut odznaczył generała Tatara Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, pułkownika Nowickiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a podpułkownik Marian Utnik rozkazem marszałka Michała Roli-Żymierskiego został awansowany do stopnia pułkownika.

Po przyjeździe do Polski w 1949 został aresztowany. W 1951 w procesie „TUN” skazany na karę piętnastu lat więzienia na podstawie spreparowanych dowodów (m.in. oskarżony o defraudację złota ze skarbu FON i próbę wykorzystania przekazania depozytu do rozpoczęcia działalności szpiegowskiej)[9].

Przez siedem lat był więziony w Rawiczu, Wronkach i Strzelcach. W ramach odwilży w 1956 został zwolniony. Po wyjściu z więzienia nie powrócił do służby wojskowej i pracował jako geodeta, aż do przejścia na emeryturę w 1965. W 1994 wystąpił w filmie dokumentalnym Krzysztofa Langa pt. Powstanie warszawskie 1944[10].

Marian Utnik był szwagrem Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i Maurycego Herlinga-Grudzińskiego.

Ordery i odznaczeniaEdytuj

TwórczośćEdytuj

  • Sztab Polskiego Naczelnego Wodza w latach II wojny światowej, cz. 1. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 2 (57), s. 218-248, 1971. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. 
  • Sztab Polskiego Naczelnego Wodza w latach II wojny światowej, cz. 2. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 2 (61), s. 293-321, 1972. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. 
  • Sztab Polskiego Naczelnego Wodza w latach II wojny światowej, cz. 3. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 2 (65), s. 202-235, 1973. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. 
  • Sztab Polskiego Naczelnego Wodza w latach II wojny światowej, cz. 4. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (67), s. 174-200, 1973. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. 
  • Sztab Polskiego Naczelnego Wodza w latach II wojny światowej, cz. 5. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 1 (68), s. 225-257, 1974. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. 
  • Sztab Polskiego Naczelnego Wodza w latach II wojny światowej, zakończenie. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (74), s. 265-300, 1975. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. 
  • Oddział Łącznikowy komendanta głównego AK przy Naczelnym Wodzu na emigracji (VI Oddział Sztabu Naczelnego Wodza). „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (97), s. 130-158, 1981. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. 
  • Oddział Łącznikowy komendanta głównego AK przy Naczelnym Wodzu na emigracji (VI Oddział Sztabu Naczelnego Wodza). „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (98), s. 151-174, 1981. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. 

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Odpisy t. I. Akta śledztwa nr 8/51. Marian Utnik, imię ojca: Wawrzyniec, ur. 07-12-1902 r., inwentarz.ipn.gov.pl [dostęp 2019-11-24].
  2. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 15 sierpnia 1926 roku, s. 260, 265.
  3. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 376, 495.
  4. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 212, 760.
  5. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 15 sierpnia 1928 roku, s. 276.
  6. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934 roku, s. 18.
  7. ↑ Stawecki 1997 ↓, s. 103.
  8. ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 358.
  9. ↑ Generał Tatar przekazał – jak sam twierdził – 350 kg złota i 2,5 mln USD pochodzących z dotacji wojennej władz USA dla Armii Krajowej (Fundusz Drawa). Komunistyczne władze twierdziły natomiast, że otrzymały jedynie 208 kg złota i kilkadziesiąt tysięcy dolarów. Oznaczałoby to, że zaginęły 142 kg złota i ponad dwa miliony dolarów. „Po przywiezieniu do Polski złoto FON zostało zdeponowane w Oddziale II Sztabu Generalnego WP, czyli u poprzednika Zarządu II SG WP. Dopiero w 1948 r. kruszec i precjoza przekazano do NBP. W latach 50. depozyt stopniowo likwidowano. Część biżuterii rozkradziono, część rozdano jako podarki dla dygnitarzy, a część trafiła do Desy. Pod koniec 1989 śledztwo w sprawie FON wszczęła prokuratura i działająca na zlecenie Sejmu Najwyższa Izba Kontroli. Śledztwo umorzono, bo ślady defraudacji zostały przez wywiad wojskowy starannie zatarte. Rozkaz zniszczenia dokumentacji FON miał wydać gen. Włodzimierz Oliwa, w latach 1965–1971 szef Zarządu II SG WP.” za: Tygodnik Wprost 37/2006
  10. ↑ Powstanie warszawskie 1944. [dostęp 2019-11-24].
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1937 roku, s. 41.

BibliografiaEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marian_Utnik&oldid=61244203”