Marian Utnik
Marian Utnik (ur. 7 grudnia 1902 w Ostrowcu Świętokrzyskim, zm. 24 lutego 2003 w Warszawie) – oficer Wojska Polskiego w stopniu pułkownika dyplomowanego.
| ||
| ||
 pułkownik dyplomowany
| ||
| Data i miejsce urodzenia | 7 grudnia 1902 Ostrowiec Świętokrzyski, Królestwo Polskie | |
| Data i miejsce śmierci | 24 lutego 2003 Warszawa, Polska | |
| Przebieg służby | ||
| Lata służby | 1920–1949 | |
| Siły zbrojne |  Wojsko Polskie  Polskie Siły Zbrojne  Ludowe Wojsko Polskie
| |
| Jednostki | Wielkopolska Brygada Kawalerii | |
| Główne wojny i bitwy | wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa: kampania wrześniowa | |
| Późniejsza praca | geodeta | |
| Odznaczenia | ||
  
| ||
ŻyciorysEdit
Syn Wawrzyńca[1]. W wieku 18 lat zaciągnął się jako ochotnik do Wojska Polskiego i walczył w składzie 205 pułku piechoty w wojnie polsko-bolszewickiej. Brał udział w Bitwie Warszawskiej, gdzie został ranny. W 1924 ukończył Szkołę Podchorążych w Krakowie z wynikiem bardzo dobrym – z drugą lokatą wśród 634 słuchaczy. W latach 1924–1926 uczęszczał do Oficerskiej Szkoły Artylerii w Toruniu, a w latach 1933–1935 był słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. W latach 1935–1938 służył jako oficer sztabowy w Wielkopolskiej Brygadzie Kawalerii, następnie był asystentem w Wyższej Szkole Wojennej.
W chwili agresji niemieckiej na Polskę służył w III Oddziale Sztabu Naczelnego Wodza. Następnie w Polskich Siłach Zbrojnych we Francji (gdzie był kursantem Ecole Superieure de la Guerre w Paryżu) i w 1 Brygadzie Strzelców w Szkocji. Od 1942 w Sztabie Naczelnego Wodza w Londynie, jako szef Oddziału VI (specjalnego) był odpowiedzialny za łączność z Armią Krajową. Po wojnie pozostał w Londynie. Był obok gen. Stanisława Tatara i płk. Stanisława Nowickiego ustanowionym przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie powiernikiem skarbu Funduszu Obrony Narodowej (tzw. Komitet Trzech). W 1945 minister obrony narodowej rządu RP na uchodźstwie gen. Marian Kukiel przeznaczył te fundusze na pomoc dla byłych żołnierzy Armii Krajowej i pozostałych po nich rodzin. 19 czerwca 1947 skarb został, wbrew woli Rządu RP na uchodźstwie, przekazany przez powierników attaché wojskowemu ambasady RP (PRL) w Londynie – przedstawicielowi komunistycznego wywiadu wojskowego. Komitet Trzech przekazał również do Warszawy przeszło pięćset teczek archiwalnych Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza, narażając w ten sposób osoby występujące w dokumentach na policyjne represje ze strony komunistycznych organów bezpieczeństwa. Dziesięć metalowych kaset ze złotem przywiezionych zostało z Londynu na Okęcie w dwóch rzutach (3 i 13 lipca 1947). Przerzutu dokonali kurierzy specjalni: płk Leon Szwajcer i Pola Landau-Leder. Po przylocie do Warszawy złoto złożone zostało w gabinecie szefa II Oddziału gen. Wacława Komara. Dopiero 8 marca 1948 wiceminister obrony narodowej Marian Spychalski polecił przekazanie złota do NBP.
W lipcu 1948 prezydent RP Bolesław Bierut odznaczył generała Tatara Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, pułkownika Nowickiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a podpułkownik Marian Utnik rozkazem marszałka Michała Roli-Żymierskiego został awansowany do stopnia pułkownika.
Po przyjeździe do Polski w 1949 został aresztowany. W 1951 w procesie „TUN” skazany na karę piętnastu lat więzienia na podstawie spreparowanych dowodów (m.in. oskarżony o defraudację złota ze skarbu FON i próbę wykorzystania przekazania depozytu do rozpoczęcia działalności szpiegowskiej)[2].
Przez siedem lat był więziony w Rawiczu, Wronkach i Strzelcach. W ramach odwilży w 1956 został zwolniony. Po wyjściu z więzienia nie powrócił do służby wojskowej i pracował jako geodeta, aż do przejścia na emeryturę w 1965. Swe wspomnienia publikował m.in. w Wojskowym Przeglądzie Historycznym. W 1994 wystąpił w filmie dokumentalnym Krzysztofa Langa pt. Powstanie warszawskie 1944[3].
Odznaczenia i orderyEdit
Życie prywatneEdit
Był szwagrem Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i Maurycego Herlinga-Grudzińskiego.
PrzypisyEdit
- ↑ Odpisy t. I. Akta śledztwa nr 8/51. Marian Utnik, imię ojca: Wawrzyniec, ur. 07-12-1902 r., inwentarz.ipn.gov.pl [dostęp 2019-11-24].
- ↑ Generał Tatar przekazał – jak sam twierdził – 350 kg złota i 2,5 mln USD pochodzących z dotacji wojennej władz USA dla Armii Krajowej (Fundusz Drawa). Komunistyczne władze twierdziły natomiast, że otrzymały jedynie 208 kg złota i kilkadziesiąt tysięcy dolarów. Oznaczałoby to, że zaginęły 142 kg złota i ponad dwa miliony dolarów. „Po przywiezieniu do Polski złoto FON zostało zdeponowane w Oddziale II Sztabu Generalnego WP, czyli u poprzednika Zarządu II SG WP. Dopiero w 1948 r. kruszec i precjoza przekazano do NBP. W latach 50. depozyt stopniowo likwidowano. Część biżuterii rozkradziono, część rozdano jako podarki dla dygnitarzy, a część trafiła do Desy. Pod koniec 1989 śledztwo w sprawie FON wszczęła prokuratura i działająca na zlecenie Sejmu Najwyższa Izba Kontroli. Śledztwo umorzono, bo ślady defraudacji zostały przez wywiad wojskowy starannie zatarte. Rozkaz zniszczenia dokumentacji FON miał wydać gen. Włodzimierz Oliwa, w latach 1965–1971 szef Zarządu II SG WP.” za: Tygodnik Wprost 37/2006
- ↑ Powstanie warszawskie 1944. [dostęp 2019-11-24].
- ↑ Agnieszka Korniłow, Urzędnicy zapomnieli o zasłużonym 100-latku, „Gazeta Wyborcza”, 15 grudnia 2002 [dostęp 2019-11-24].
BibliografiaEdit
- Marian Utnik: Sztab Polskiego Naczelnego Wodza w latach II wojny światowej w: Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa.
- 100 lat pułkownika Mariana Utnika w: „Kombatant” nr 1-2/2003