Mehmed Ferid Pasza
Mehmed Ferid Pasza (osm. محمد فرید پاشا, tur. Avlonyalı Ferit Paşa lub Avlonyalı Mehmet Ferit Paşa, alb. Ferit pashë Vlora; ur. 1851 lub 1852 w Janinie lub we Wlorze, zm. 1914 w San Remo) – wielki wezyr Imperium Osmańskiego w latach 1903–1908, minister spraw wewnętrznych w 1909 roku, przewodniczący Senatu Imperium Osmańskiego w latach 1912–1913[1]; Albańczyk.
 Mehmed Ferid Pasza (1911) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Wielki wezyr Imperium Osmańskiego | |
| Okres |
od 15 stycznia 1903 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Przewodniczący Senatu Imperium Osmańskiego | |
| Okres |
od 2 sierpnia 1912 |
| minister spraw wewnętrznych | |
| Okres |
od maja 1909 |
Życiorys
edytuj
Uczęszczał do szkoły Zosimaia, gdzie nauczył się języków greckiego[2], arabskiego, francuskiego i włoskiego[2][3][4][1], a prywatni nauczyciele uczyli go także języka perskiego[5]. Pod koniec lat 70. XIX w. był zaangażowany w działalność Towarzystwa Publikacji Listów Albańskich[6].
Pracował w administracji osmańskiej, zostając początkowo urzędnikiem sądowym w Retimno, w 1870 roku został urzędnikiem w wilajecie Kandia, następnie pracował w Mostarze jako skryba oraz należał do Rady Wojennej w tymże mieście[5][1]. W 1874 roku był sekretarzem w administracji sandżaka Zvornik, a w 1877 objął dwie funkcje: kajmakama w Trebinjem oraz głównego sekretarza administracji wojskowej na terenie Bośni[5][1]. Po jej zajęciu przez Austro-Węgry przybył do Konstantynopola, a w 1879 roku został zastępcą komisarza w Rumelii Wschodniej[5][1]. W 1880 roku pełnił funkcję inspektora sądowego w mieście Diyarbakır, a w 1887 roku należał do trzech komisji do spraw: reformy monopoli państwowych, reformy szkolnictwa oraz reformy w zakresie długu publicznego i sądownictwa[5][1].
W 1893 roku został członkiem Rady Państwa, pięć lat później objął funkcję walego wilajetu Konya[6]; w czasie pełnienia przez niego tejże funkcji nastąpiły liczne reformy w wilajecie: reforma administracyjna, zdecydowana walka z korupcją, otwarcie nowych szkół, założenie zakładów rzemieślniczych, rozbudowa infrastruktury, budowa 20-kilometrowej sieci wodociągów, koszar, szpitala, parku, a także budowa portu w Antalyi; zlecił także renowację znajdujących się w regionie zabytków z okresu panowania Wielkich Seldżuków[5][1]. Jego działania zostały docenione przez niemieckiego ambasadora Adolfa Marschalla von Biebersteina[5].
W 1889 roku został wezyrem, urząd ten piastował do 1902 roku, kiedy to objął funkcję przewodniczącego Komisji Reformy Rumelii[5]. 15 stycznia 1903 roku został mianowany wielkim wezyrem przez sułtana Abdülhamida II[4]. Władcę motywował fakt pogarszającej się sytuacji geopolitycznej na Bałkanach, w obliczu której wybrał Albańczyka cieszącego się wysoką reputacją i ceniącego ludność albańską za służbę i lojalność wobec Imperium Osmańskiego[4]. Nowy wielki wezyr domagał się prowadzenia zdecydowanej polityki przeciwko ruchowi młodoturków, by zapobiec ewentualnym próbom zamachu stanu[7].
W marcu 1906 roku w Erzurum wybuchł bunt z powodu zbyt wysokich podatków, gdyż wielki wezyr nie wyraził zgody na ich obniżenie, argumentując, iż w całym kraju stawka podatkowa jest taka sama[8]. W celu złagodzenia sytuacji Mehmed Ferid Pasza wysłał telegram do muzułmańskiego duchowieństwa z informacjami o wysłaniu komisji mającej zbadać sprawę oraz o odwołaniu gubernatora w przypadku wykrycia nadużyć[8]. W maju tego samego roku wyraził obawy wobec Włoch, które jego zdaniem dążyły do przejęcia kontroli nad całym brzegiem Morza Śródziemnego[9].
22 lipca 1908 przestał pełnić funkcję wielkiego wezyra[10][11]; nie udało mu się zapobiec wybuchowi rewolucji młodotureckiej ani utrzymać lojalności ludności albańskiej wobec Imperium Osmańskiego, w związku z czym został odwołany przez sułtana[9][12][13][14]. Jako wielki wezyr był krytykowany z powodu częstych spotkań z ambasadorami Niemiec (Adolfem Marschallem von Biebersteinem) oraz Austro-Węgier (Johannem von Pallavicinim), część opinii publicznej uważała, że Albańczyk nie powinien pełnić funkcji wielkiego wezyra[5]. Na wybór Mehmeda Ferida Paszy na tę funkcję miał mieć wpływ niemiecki ambasador, a sam sułtan miał proniemieckie poglądy[5]. Praca wielkiego wezyra była jednak utrudniona nie tylko z powodu trudnej sytuacji wewnętrznej, ale także z powodu ingerencji władcy w politykę wewnętrzną i zagraniczną[5]. Ponadto często przeciwstawiał się rozkazom władcy i zanim został odwołany, kilkukrotnie bezskutecznie zwracał się do sułtana z prośbą o rezygnację ze stanowiska wielkiego wezyra[5].
W wyniku wyborów parlamentarnych z 1908 roku uzyskał mandat do Zgromadzenia Ogólnego Imperium Osmańskiego[5]. Objął go w marcu następnego roku zasiadając w Izbie Deputowanych[15] oraz został mianowany zastępcą walego wilajetu Aidin[5]. W maju 1909 roku został ministrem spraw wewnętrznych[2], jednak po dwóch miesiącach podał się do dymisji[5][1]. Gdy 23 lipca 1912 roku funkcję wielkiego wezyra objął Gazi Ahmed Muhtar Pasza, ten zaproponował Mehmedowi Feridowi Paszy ponowne objęcie stanowiska ministra spraw wewnętrznych, jednak spotkał się z odmową[5][1]. Od 2 sierpnia 1912 do końca stycznia 1913 roku był przewodniczącym Senatu Imperium Osmańskiego[5][1].
W 1914 roku Wilhelm zu Wied został księciem Albanii, kilkukrotnie oferował Mehmedowi Feridowi Paszy stanowisko premiera Albanii, jednak bezskutecznie[5]. Ten motywował powód odmowy swoim złym stanem zdrowia oraz postrzeganiem objęcia tejże funkcji jako zdradę Imperium Osmańskiego[5]. Zmarł pod koniec 1914 roku w San Remo, jego ciało zostało przetransportowane do Albanii i pochowane we Wlorze[5].
Życie prywatne
edytujJego ojciec Mustafa Nuri Pasza także pracował jako urzędnik[16].
Miał brata Syrję Vlorę[10]. Jednym z jego przodków od strony matki był Ali Pasza z Tepeleny[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j Meşrutiyet Döneminde bir Osmanlı Devlet Adamı AVLONYALI FERİT PAŞA. durmusyilmaz.com. [dostęp 2023-11-17]. (tur.).
- ↑ a b c Rrecaj 1984 ↓, s. 134.
- ↑ Gawrych 2006 ↓, s. 26.
- ↑ a b c Gawrych 2006 ↓, s. 132.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Vlora, Ferid Pascha. biolex.ios-regensburg.de. (niem.).
- ↑ a b Gawrych 2006 ↓, s. 132-133.
- ↑ Hanioğlu 2001 ↓, s. 79.
- ↑ a b Hanioğlu 2001 ↓, s. 110-112.
- ↑ a b Gawrych 2006 ↓, s. 133.
- ↑ a b Gawrych 2006 ↓, s. 23.
- ↑ Countries T. rulers.org. (ang.).
- ↑ Gawrych 2006 ↓, s. 153.
- ↑ Gawrych 2006 ↓, s. 210.
- ↑ Hanioğlu 2001 ↓, s. 274.
- ↑ Gawrych 2006 ↓, s. 175.
- ↑ Vlora 2003 ↓, s. 609.
Bibliografia
edytuj- Kajtaz Rrecaj, Ali Asllani, vepra 2, Prisztina: Rilindja, 1984.
- M. Șükrü Hanioğlu, Preparation for a Revolution: The Young Turks, 1902-1908, Oxford University Press, 2001, ISBN 978-0-19-977111-0.
- Eqrem bej Vlora, Kujtime 1885-1925, Tirana: IDK, 2003, ISBN 99927-780-6-7.
- George Gawrych, The Crescent and the Eagle: Ottoman Rule, Islam and the Albanians, 1874-1913, Londyn: I.B. Tauris, 2006, ISBN 978-1-84511-287-5.