Michał Doliwo-Dobrowolski
Michał Doliwo-Dobrowolski (ur. 2 stycznia 1862 w Gatczynie, zm. 15 listopada 1919 w Heidelbergu) – elektrotechnik, elektryk i wynalazca pochodzenia polskiego; pionier techniki prądu trójfazowego[1].
 Michał Doliwo-Dobrowolski (ok. 1908) | |
| Data i miejsce urodzenia |
2 stycznia 1862 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 listopada 1919 |
Rodzina edytuj
Urodził się w Gatczynie koło Sankt Petersburga jako syn polskiego szlachcica herbu Doliwa – Józefa Doliwy-Dobrowolskiego oraz Rosjanki Olgi Michajłownej z domu Jewreinow. 11 maja 1887 r. ożenił się z 22-letnią Greczynką Kornelią Tumbą. Mieli dwóch synów – 23 maja 1891 r. przyszedł na świat pierwszy syn Dymitr, a cztery lata później, 21 lutego 1895, drugi – Serge. W 1907 r. rozwiódł się, by po 5 miesiącach zawrzeć nowy związek małżeński z Hedwig Pallatschek (Jadwigą Polaczkówną)[2].
Życiorys edytuj
Średnią szkołę realną ukończył w Odessie (1878), gdzie mieszkał z rodzicami od 1872 roku. Od 1878 roku studiował na wydziale chemicznym Instytutu Politechnicznego w Rydze. W wieku 19 lat został relegowany z uczelni w ramach antypolskich represji po zamachu na cara Aleksandra II. Został wówczas wolnym słuchaczem na uniwersytetach w Petersburgu, Odessie i Noworosyjsku, a w 1883 roku wyjechał z rodzicami do Niemiec[2].
Studia kontynuował na politechnice w Darmstadt, najpierw na wydziale mechanicznym, a następnie na nowo utworzonym wydziale elektrotechnicznym, który ukończył w 1884 roku. Przez następne trzy lata był asystentem profesora elektrotechniki Erasmusa Kittlera, wykładał metalurgię i galwanoplastykę[2].
W 1888 roku skonstruował prądnicę trójfazowego prądu przemiennego, zrobił to na kilka miesięcy przed Nikola Teslą. W 1889 roku skonstruował trójfazowy silnik indukcyjny z wirnikiem klatkowym.
Na światowej Wystawie Elektrotechnicznej we Frankfurcie n. Menem (1891) zaprezentował wiele urządzeń pracujących w systemie trójfazowym. Największe zainteresowanie wzbudziła opracowana przez niego trójfazowa linia energetyczna o długości 175 km, napięciu 20 kV i sprawności 75%, z którą współpracował opracowany przez niego silnik trójfazowy o mocy ok. 74 kW (100 KM – największy wówczas na świecie).
Opracował pierwszą prądnicę prądu przemiennego 3-fazowego z wirującym polem magnetycznym. Uzyskał także kilka patentów na transformatory trójfazowe, przyrządy pomiarowe (np. fazomierz) i komory gasikowe w wyłącznikach wysokonapięciowych.
W latach 1894–1895 pracował nad generatorami dużej mocy dla hydroelektrowni. Opracował założenia techniczne pierwszej na świecie trójfazowej elektrowni wodnej na Renie w Rheinfelden, zbudowanej w 1895 roku. Współpracował przy projektowaniu elektrowni trójfazowych w Zabrzu i Chorzowie (1897).
W 1908 roku został mianowany dyrektorem berlińskiej fabryki aparatury elektrotechnicznej koncernu AEG.
Ostatnie dni życia Doliwo-Dobrowolski spędził w Klinice Uniwersyteckiej w Heidelbergu, gdzie starszy syn Dymitr był lekarzem. Zmarł 15 listopada 1919 r. i pochowany został na cmentarzu w Darmstadt[2].
Medal im. Michała Doliwo-Dobrowolskiego edytuj
W dniu 2 stycznia 2007 roku Zarząd Główny SEP, na wniosek Oddziału Szczecińskiego oraz Centralnej Komisji Młodzieży i Studentów SEP, ustanowił Medal im. Michała Doliwo-Dobrowolskiego i powołał Ogólnopolski Komitet ds. medalu z siedzibą w Szczecinie.
Upamiętnienie edytuj
29 maja 2001 r. Rada Miasta Szczecin na wniosek członków szczecińskiego oddziału Stowarzyszenia Elektryków Polskich nadała skwerowi ograniczonemu ulicami Generała Władysława Sikorskiego, Generała Józefa Bema i aleją Bohaterów Warszawy imię Michała Doliwo-Dobrowolskiego[3][4]. 8 września 2001 r. na skwerze tym odsłonięto głaz z różowego granitu z tablicą pamiątkową[5]. 10 czerwca 2022 r., także w Szczecinie, postawiono pierwszy na świecie pomnik poświęcony wynalazcy[6][7][8].
Przypisy edytuj
- ↑ Doliwo-Dobrowolski Michał, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2019-08-28].
- ↑ a b c d Witold Iwańczak, Frankfurt... i stało się światło [online], Prawica.net, 6 października 2013 [zarchiwizowane z adresu 2014-05-21].
- ↑ Uchwały Rady Miasta uchwalone w 2001 r. – Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miasta Szczecin [online], bip.um.szczecin.pl [dostęp 2022-08-16].
- ↑ Gerhard Neidhöfer, Michael von Dolivo-Dobrowolsky und der Drehstrom Anfänge der modernen Antriebstechnik und Stromversorgung, Berlin–Offenbach: VDE Verlag, ISBN 978-3-8007-3115-2, OCLC 281196381 [dostęp 2022-08-17] (niem.).
- ↑ Michał Doliwo-Dobrowolski – Bezel – Bezpieczeństwo Elektryczne [online] [dostęp 2022-08-16] (pol.).
- ↑ Szczecin ma pierwszy na świecie pomnik jednego z najwybitniejszych elektrotechników w światowej historii [online], szczecin.wyborcza.pl [dostęp 2022-08-16].
- ↑ Marek Jaszczyński, Pierwszy na świecie pomnik Michała Doliwo-Dobrowolskiego stanął w Szczecinie. WIDEO z montażu rzeźby [online], Głos Szczeciński, 9 czerwca 2022 [dostęp 2022-08-16] (pol.).
- ↑ W Szczecinie odsłonięto pomnik Michała Doliwo-Dobrowolskiego [online], elektro.info.pl [dostęp 2022-08-16] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Stefan Weinfeld: „Poczet wielkich elektryków” Nasza Księgarnia 1968 Warszawa.
- Jan Józef Podoski „Zbyt ciekawe czasy” Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1990.
- Władysław Smoleński: „Przewrót umysłowy w Polsce w. XVIII”. W-wa. 1923.
- Molęda S.: Michał Doliwo-Dobrowolski – 120 lat elektroenergetycznego trójfazowego systemu przesyłowego w Europie, Elektroenergetyka – współczesność i rozwój, nr 3(9), Wyd. PSE Operator S.A., Gdańsk 2011, ISSN 2080-8593.
Linki zewnętrzne edytuj
- Doliwo-Dobrowolski Michał, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2009-12-13].
- Zbigniew Ciok, Lech Królikowski, Romuald Nowakowski, Piotr Szymczak – Michał Doliwo-Dobrowolski – obszerny artykuł zawierający biogram, cz. I. bezel.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)]., cz. II
- A Brief Chronology of the TUD’s Electrical Engineering Department. etit.tu-darmstadt.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-09)].
- Polacy z Sankt Petersburga [online], Konsulat Generalny RP w Sankt Petersburgu, 11 listopada 2009 [zarchiwizowane z adresu 2012-12-21].