Miecz ceremonialny Stanisława Augusta Poniatowskiego
 |
Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają weryfikacji. |
Miecz ceremonialny Stanisława Augusta Poniatowskiego – miecz ceremonialny wykonany na zamówienie króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku.
Historia edytuj
Miecz królewski edytuj
Miecz powstał w 1764 roku na zamówienie Stanisława Augusta Poniatowskiego z przeznaczeniem na uroczystości towarzyszące koronacji. Posłużył królowi jako insygnium do pasowania ośmiu mieszczan na rycerzy złotej ostrogi, które miało miejsce na rynku warszawskim 26 listopada 1764 roku[1]. Zastąpił podczas tej ceremonii używany do tej pory Miecz Zygmuntowski z XVI wieku.
W 1765 roku miecz ten stał się insygnium orderowym do pasowania kawalerów Orderu Świętego Stanisława, które odbywało się uroczyście raz do roku 8 maja w Kościele Świętego Krzyża w Warszawie[2].
Losy miecza w okresie zaborów edytuj
Po upadku I Rzeczypospolitej miecz przechowywany do tej pory na Zamku Królewskim w Warszawie został zabrany przez króla do Grodna, a później, gdy Stanisław August Poniatowski abdykował, do Petersburga. Od 1798 roku był własnością carów rosyjskich i wchodził w skład kolekcji Ermitażu.
Po I wojnie światowej, na mocy postanowień traktatu ryskiego kończącego wojnę polsko-bolszewicką, został zwrócony Polsce w 1928 roku i umieszczony jako eksponat w Sali Tronowej Zamku Królewskiego w Warszawie.
Losy miecza podczas II wojny światowej edytuj
W 1939 roku, w przededniu wybuchu II wojny światowej, miecz został zdeponowany w skarbcu Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie. We wrześniu 1939 roku został z niego jednak zabrany i wywieziony do Francji. Początkowo przechowywany w ambasadzie polskiej w Paryżu, później trafił do Biblioteki Polskiej. W 1940 roku miecz stanisławowski został dołączony do kolekcji wawelskiej, która znajdowała się w Aubusson. Stamtąd, wiosną 1940 roku, został wywieziony najpierw do Wielkiej Brytanii, a później do Kanady i ukryty w magazynach rządu kanadyjskiego pod Ottawą. W 1944 roku wraz ze Szczerbcem został zdeponowany w filii Bank of Montreal w Ottawie, gdzie znajdował się do 1959 roku. Później powrócił do Warszawy.
Miejsce ekspozycji miecza edytuj
Po odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie miecz stał się eksponatem tej instytucji. Przechowywany jest obecnie w Kaplicy Małej obok łańcucha Orderu Orła Białego i berła Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Opis miecza edytuj
Miecz ceremonialny Stanisława Augusta Poniatowskiego jest wytwornym insygnium o klasycystycznych cechach stylowych. Rękojeść miecza wykonana jest ze złoconego srebra, emaliowana, zakończona głowicą w kształcie głowy orła. Trzon opleciony jest złoconą gałązka laurową. Jelec miecza zdobi motyw meandra, a kończą go koliste tarczki, na których umieszczone są postacie Maryi Panny i św. Stanisława. Pod jelcem umieszczony jest kartusz zwieńczony koroną, na którym znajduje się herb królewski Stanisława Augusta Poniatowskiego. Głownia miecza jest stalowa, oksydowana i złocona. Biegnie na niej łaciński napis: STANISLAUS AUGUSTUS REX DEDIT ANNO 1764. Pochwa miecza pokryta jest karmazynowym welurem i ozdobiona złotymi i srebrnymi okuciami. Na Zamku Królewskim jest eksponowany jako miecz ceremonialny Orderu Orła Białego, nowsza literatura przedmiotu również rozpoznaje go jako miecz ceremonialny Orderu Świętego Stanisława.
Grafika edytuj
Inne informacje edytuj
- Pomimo że miecz nie pełni już funkcji insygnium orderowego był on jednak eksponowany 23 grudnia 2005 roku obok innych odznaczeń i insygniów w Sali Wielkiej na Zamku Królewskim w Warszawie podczas uroczystości dekoracji prezydenta RP, Lecha Kaczyńskiego oraz 6 sierpnia 2010 roku podczas uroczystości dekoracji prezydenta RP, Bronisława Komorowskiego.
- Replika miecza jest używana jako insygnium orderowe przez wielkiego mistrza Orderu Świętego Stanisława ustanowionego w 1979 roku przez Juliusza Nowinę-Sokolnickiego.
Przypisy edytuj
- ↑ Michał Rożek: Polskie koronacje i korony. Kraków: KAW, 1987, s. 144.
- ↑ Jerzy Lileyko: Regalia Polskie. Warszawa: KAW, 1987, s. 118.
Literatura edytuj
- Jerzy Lileyko, Regalia Polskie, Warszawa 1987, ISBN 83-03-02021-8.
- Michał Rożek, Polskie koronacje i korony, Kraków 1987, ISBN 83-03-01914-7.
- Gordon Swoger, Konwój skarbów. Losy polskich skarbów narodowych 1939-1961, Warszawa 2005, ISBN 83-89344-16-5.
- Alfred Znamierowski, Insygnia, symbole i herby polskie. Kompendium, Warszawa 2003, ISBN 83-7311-601-X.
Zobacz też edytuj
Linki zewnętrzne edytuj
- Miecz Orderu Świętego Stanisława. miecze-ceremonialne.bizuteria.opoczno.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-23)].
