Mieczysław Krężelewski

inżynier budowy okrętów

Mieczysław Krężelewski (ur. 17 lipca 1926 w Pieckach k. Kruszwicy, zm. 5 lutego 2007[1]) – polski naukowiec, inżynier budowy okrętów, jeden z twórców polskiego okrętownictwa, wieloletni profesor Politechniki Gdańskiej.

Mieczysław Krężelewski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

17 lipca 1926
Piecki k. Kruszwicy

Data śmierci

5 lutego 2007

Profesor nauk technicznych
Specjalność: budowa okrętów, hydromechanika
Alma Mater

Politechnika Gdańska

Doktorat

1962

Habilitacja

1976

Profesura

1992

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Politechnika Gdańska

Okres zatrudn.

1953–1998

Kierownik
Katedra

Katedra Hydromechaniki Okrętu

Okres spraw.

1993–1996

Zastępca dyrektora ds. naukowych
Jednostka

Instytut Okrętowy PG

Okres spraw.

1987–1990

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal Komisji Edukacji Narodowej

Mieczysław Krężelewski był pionierem badań i konstrukcji pływających jednostek niekonwencjonalnych i szybkich: wodolotów i poduszkowców w Polsce. Uznaje się go za twórcę hydromechaniki okrętu jako dyscypliny naukowej zastępującej klasyczną teorię okrętu. Razem z Lechem Kobylińskim był prekursorem i współtwórcą oryginalnej w skali światowej metody i techniki badań modeli w pomniejszonej skali rzeczywistych konstrukcji statków na wodach otwartych. Skonstruowany przez niego wodolot Zryw-I był pierwszym statkiem pasażerskim na płatach nośnych wykorzystywanym komercyjnie w polskiej flocie. Był też jedyną taką jednostką zaprojektowaną, skonstruowaną i zbudowaną w Polsce.

Życiorys

edytuj

Mieczysław Krężelewski był synem Stanisława, powstańca wielkopolskiego i Antoniny z domu Kuropatwińskiej[2]. W czasie II wojny światowej był robotnikiem przymusowym. Po wojnie, mieszkając w Kruszwicy, uczęszczał do Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu. W okresie tym zaczął uprawiać wioślarstwo w Klubie Wioślarskim Gopło Kruszwica[3]. Po maturze w 1948 rozpoczął studia na Wydziale Budowy Okrętów Politechniki Gdańskiej. Dyplom inżynierski uzyskał w 1952, magisterski – 1954. W 1953 roku został asystentem w wydziałowej Katedrze Teorii Okrętu (KTO). Jeszcze podczas studiów, w Gospodarstwie Pomocniczym powołanym przy katedrze, brał udział w wykonywaniu opracowań technicznych dla rozwijającego się przemysłu okrętowego. W KTO, kilkakrotnie zmieniającej później nazwę i formę organizacji, pracował bez przerwy do 1998. Był tam asystentem, adiunktem, w 1962 obronił pracę doktorską. Po utworzeniu Instytutu Okrętowego PG (IO PG) został w nim kierownikiem Zespołu Naukowo-Badawczego Jednostek Niekonwencjonalnych (1965–72, 1976–82), w 1968 uzyskał tytuł docenta. Po integracji instytutu z Wydziałem Budowy Okrętów, w wyniku czego Instytut Okrętowy zaczął działać na prawach wydziału politechniki, w 1976 habilitował się. W 1982 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. W latach 1987–1990 był zastępcą dyrektora IO PG ds. naukowych. W 1992 został nominowany profesorem zwyczajnym. Od 1993–1996 był kierownikiem Katedry Hydromechaniki Okrętu, wywodzącej się z KTO, na Wydziale Oceanotechniki i Okrętownictwa, w który został przekształcony IO PG[1]. Przez cały okres pracy został kilkakrotnie uhonorowany Nagrodami Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki za prace naukowe i dydaktykę[4]. Prof. Mieczysław Krężelewski przeszedł na emeryturę w 1998, przez 2 lata kontynuował jeszcze współpracę badawczą z katedrą[1].

Naukowiec, badacz i projektant

edytuj

Już podczas studiów Krężelewski interesował się szybkimi jednostkami pływającymi. Jego praca dyplomowa dotyczyła projektu wodolotu. Był on od 1955 weryfikowany na modelu, początkowo na Motławie, a rok później w organizowanym przez kierownika katedry Lecha Kobylińskiego Ośrodku Doświadczalnym KTO PG w Iławie nad jez. Jeziorak. Badania obejmujące kolejne modele doprowadziły do opracowania przez Krężelewskiego teorii ruchu i podstaw projektowania wodolotów. Razem z Kobylińskim był również prekursorem i współtwórcą oryginalnej metody i techniki badań modelowych wodolotów (a później poduszkowców i innych jednostek szybkich) na wodach otwartych, wypracowanej w iławskim ośrodku. Jego doktorat i habilitacja, tak jak dyplom z 1954, dotyczyły problematyki jednostek pływających na płatach nośnych.

 
Wodolot Zryw-I

Jednym z efektów prowadzonych badań był wodolot Zryw-I, którego Krężelewski był głównym projektantem[5]. Jednostka zamówiona w 1962 przez Zjednoczenie Żeglugi Śródlądowej przeznaczona była na wody Zalewu Szczecińskiego. Projektowana była dla prędkości 35 w. (65 km/h), która miała zapewniać 76 pasażerom ok. godzinną podróż na trasie Szczecin - Świnoujście. Wodolot zbudowany w Gdańskiej Stoczni Rzecznej w 1965 osiągał nawet 39 w. (72 km/h) przy mocy eksploatacyjnej silnika w dobrych warunkach pogodowych[6]. Według współpracowników Krężelewskiego z katedry decyzja o zaniechaniu eksploatacji jednostki i budowy kolejnych 4 wynikała ze względów pozamerytorycznych, w 1967 biała flota rozpoczęła import wodolotów z ZSRS[4].

Poza wodolotami Krężelewski brał udział w badaniach nad poduszkowcami, kierowanych przez Kobylińskiego. W 1963 we współpracy z PAN prowadzono badania modelowe poduszkowca bocznościennego. Od 1969, przy częściowym finansowaniu przez Marynarkę Wojenną, potem z Programu Międzyresortowego, pracowano nad poduszkowcami amfibijnymi. Rozpracowano teoretycznie i doświadczalnie problemy oporu i stateczności. Opracowano też szereg typów kurtyn (fartuchów) zapewniających dobre właściwości oporowe i statecznościowe tego typu pojazdom. Opracowano również projekt poduszkowca patrolowego, którego duży, 2,5-tonowy model badany na Jezioraku wykazywał bardzo dobre właściwości. Prace te trzeba było przerwać w 1977 ze względu na utratę finansowania[5].

W latach 1979–85 Krężelewski kierował grupą tematyczną Hydromechanika, utworzoną w ramach Problemu Międzyresortowego MR−I−27, a w okresie 1986–90 był kierownikiem Celu nr 53: Rozwój metod teoretycznych hydromechaniki w zastosowaniu do projektowania kształtów kadłuba, pędników i konstrukcji w Centralnym Programie Badawczo−Rozwojowym nr 9.5. Program miał charakter poznawczy i opracowania wynikowe stały się bazą dla wielu wdrożeń. W okresie 1990–2000 realizował 3 kolejne programy badawcze (finansowane z grantów Komitetu Badań Naukowych), dotyczące podstaw projektowania i badania charakterystyk ruchu statków na płatach nośnych. Efektem tych prac były programy komputerowe przydatne projektantom. Wyniki prac naukowych prof. Krężelewskiego były publikowane w kilkudziesięciu referatach na konferencjach krajowych i zagranicznych oraz w czasopismach specjalistycznych. Opracował również wiele ekspertyz i opinii dla różnych instytucji związanych z gospodarką morską oraz dla Marynarki Wojennej. Był współautorem 17 patentów. W latach 50. i 60., gdy Mieczysław Krężelewski rozpoczynał badania problematyki wodolotów i poduszkowców, były to prace pionierskie w polskim okrętownictwie a tematyka – nieopisana w fachowej literaturze światowej[4].

Działalność dydaktyczna

edytuj

Prowadził wykłady z przedmiotów Teoria okrętu a od 1972 Hydromechanika okrętu. Było to wyrazem zmiany podejścia do organizacji wiedzy w tej dziedzinie okrętownictwa. Krężelewski był w skali światowej prekursorem hydromechaniki okrętu jako nowej dziedziny nauki, wiążącej, jako podstawową, hydromechanikę ogólną z teorią okrętu. Ujęcie tak zdefiniowanego obszaru nauki zawarł w podręczniku Hydromechanika ogólna i okrętowa. Był promotorem szeregu prac dyplomowych i 9 przewodów doktorskich oraz recenzentem prac kwalifikacyjnych, doktoratów i habilitacji[1]. Był twórcą programu i kierownikiem organizowanego przez katedrę dla pracowników własnych i zaplecza badawczego przemysłu okrętowego Studium Podyplomowego Hydromechaniki Okrętu. W latach 1973–74 (2 semestry) i 1977–78 (3 semestry) studium ukończyło odpowiednio 17 i 21 uczestników[5].

Ważniejsze publikacje książkowe[5]

edytuj
  • Zbiór zadań z teorii okrętu. Cz. I. W. Wełnicki., M. Krężelewski. PWN 1957
  • Poradnik okrętowca t. II. M. Frąckowiak, L. Kobyliński, M. Krężelewski, W. Wełnicki i inni. Wydawnictwo Morskie 1960
  • Hydromechanika ogólna i okrętowa. M. Krężelewski. Politechnika Gdańska Cz. I. 1977, 1982, Cz. II. 1982

Odznaczenia[4]

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Wełnicki i Frąckowiak 2007 ↓, s. 14.
  2. Stanisław Krężelewski (1897-1981). familysearch.org. [dostęp 2021-06-21]. (pol.).
  3. Galeria wioślarze - archiwum rodzinne państwa Krężelewskich. [w:] Nadgoplańskie Towarzystwo Historyczne. Historia Kruszwicy, Kujaw i Wielkopolski [on-line]. kruszwicahistoria.blogspot.com, 2017-03-03. [dostęp 2021-06-21]. (pol.).
  4. a b c d Wełnicki i Frąckowiak 2007 ↓, s. 15.
  5. a b c d Historia Katedry. [w:] Katedra Hydromechaniki i Hydroakustyki [on-line]. Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa PG. [dostęp 2021-06-21]. (pol.).
  6. Lech Kobyliński. Pierwszy polski wodolot pasażerski „Zryw-1”. „Horyzonty Techniki”. 3 (211), s. 9, marzec 1966. Warszawa: Wydawnictwa Czasopism Technicznych NOT. ISSN 0137-8813. (pol.). 

Bibliografia

edytuj