Statek wodny

duży pojazd wodny

Statek (wodny) – jednostka pływająca o własnym napędzie, przystosowana do przewozu ludzi i towarów. Pod pojęciem tym zwykle rozumie się konstrukcje o większych gabarytach, zdolne do pokonywania większych akwenów, często (choć niekoniecznie) otwartego morza, w odróżnieniu od łodzi[1][2].

Główne elementy statku:
1 – dziób
2 – gruszka dziobowa, przedłużenie kilu przed dziobnicę
3 – kluza kotwiczna i kotwica
4 – burta
5 – śruba napędowa i płetwa steru
6 – rufa
7 – komin
8 – nadbudówka
9 – pokład
Statek badawczy „Dana”
Kontenerowiec MS „BCL Joanna”
Łódź rybacka REW-42

Duże statki morskie potocznie nazywane są okrętami[3][4]. Statki wykorzystywane w celach wojskowych nazywane są, niezależnie od wielkości, okrętami lub okrętami wojennymi[5].

Historia słowa edytuj

Udokumentowane użycie słowa „statek” w polszczyźnie 1595[6]. Upowszechnienie się w znaczeniu jednostki pływającej nastąpiło w XVII wieku, a wywodzi się od słowa oznaczającego naczynie[7].

Definicja w polskim prawie edytuj

Według ustawy o żegludze śródlądowej[8] statkiem jest urządzenie pływające o napędzie mechanicznym lub bez napędu mechanicznego, w tym również prom, wodolot i poduszkowiec, przeznaczone lub używane na śródlądowych drogach wodnych do:

a) przewozu osób lub rzeczy,
b) pchania lub holowania,
c) inspekcji, nadzoru nad bezpieczeństwem ruchu żeglugowego lub szkolenia,
d) ratowania życia lub mienia,
e) połowu ryb,
f) wykonywania prac technicznych, utrzymania szlaków żeglugowych lub eksploatacji złóż kruszyw,
g) uprawiania sportu lub rekreacji,
h) celów mieszkalnych, biurowych, gastronomicznych, hotelowych lub warsztatowych, a także jako przystanie pływające, doki lub zakłady kąpielowe

Rodzaje statków edytuj

Podział ze względu na wykorzystywane akweny edytuj

Podstawowy podział wyróżnia statki śródlądowe i morskie.

Podział ze względu na zanurzenie edytuj

Statki wodne dzieli się na statki nawodne, których siła wyporu wody jest zawsze większa od ich ciężaru całkowitego (własnego i ładunku), oraz statki podwodne, które mogą czasowo zanurzać się całkowicie pod powierzchnię wody na wybraną głębokość poprzez regulację ciężaru statku za pomocą napełniania wodą lub opróżniania zbiorników balastowych.

Podział ze względu na napęd edytuj

Ze względu na rodzaj napędu, statki wodne dzieli się na:

Podział ze względu na liczbę kadłubów edytuj

Ze względu na liczbę kadłubów statki dzieli się na:

Podział ze względu na charakter pracy edytuj

Ze względu na charakter pracy statki dzieli się na:

  • statki handlowe
  • statki zaopatrzenia
  • statki służb państwowych
  • statki służb portowych
  • statki wojenne – okręty (dzisiejsze zróżnicowanie znaczeniowe statek : okręt jest wtórne[9])
  • statki sportowe i inne
  • statki pasażerskie.

Cywilne i wojskowe edytuj

Podział statków wodnych na cywilne, zwane po prostu statkami, oraz wojskowe, czyli okręty jest stosunkowo nowy i sięga początków XX wieku. Wcześniej można było je stosować wymiennie, choć termin okręt odnoszono do statków o większych gabarytach lub po prostu morskich[10]. W trakcie prac Komisji Terminologicznej nad pierwszym polskim słownikiem morskim doszło do zróżnicowania znaczeniowego słów statek i okręt. Choć nadal podawano je jako synonimy to wyraźnie zaznaczono, że okręt używa się przeważnie w znaczeniu jednostki pływającej należącej do marynarki wojennej[11]. Słowu statek nadano znaczenie nadrzędne co znalazło odzwierciedlenie w samym tytule pierwszego zeszytu słownika ("Statki i teorja statków"). Tym samym wszelkie występujące dziś terminy pochodne od słowa okręt, a obejmujące całościowo statki wodne, oddzieliły się od swojego źródłosłowu[12]. Dla przykładu okrętownictwem nazywa się ogólnie cały dział techniki dotyczący budowy wszystkich statków wodnych, a nie tylko okrętów.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. statek wodny, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-09-15].
  2. statek. Słownik języka polskiego PWN. [dostęp 2022-04-09].
  3. Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2010, s. 388.
  4. okręt - definicja, synonimy, przykłady użycia, sjp.pwn.pl [dostęp 2022-10-06] (pol.).
  5. okręt, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-10-06].
  6. Sebastian Fabian Klonowic, Flis, to jest Spuszczanie statków Wisłą i inszymi rzekami do niej przypadającymi, Kraków 1595.
  7. Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2010, s. 576
  8. Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (Dz.U. z 2022 r. poz. 1097).
  9. Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2010, s. 388.
  10. W poemacie Klonowica z 1595 roku słowo statek pojawia się w odniesieniu do spławiania rzeką. Natomiast gdy wspominany jest port w Gdańsku i morze to używane jest już słowo okręt.
  11. Słownik morski polsko-angielsko-francusko-niemiecki. Zeszyt 1: Statki i teorja statków, Komisja Terminologiczna przy Lidze Morskiej i Rzecznej, Warszawa 1929, s. 11.
  12. M. Błuś, Węzeł refowy czyli prosty i łatwy do rozwiązania, Okręty 07/2011, s. 11.