Mikrusek karłowaty
Mikrusek karłowaty[2] (Microcebus myoxinus) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny lemurkowatych (Cheirogaleidae). Należy do mniejszych przedstawicieli swego rodzaju. Na głowie ma charakterystyczną białą plamę między oczami i ciemniejsze znaczenia za nimi. Grzbiet jest cynamonowy, brzuch żółtobrązowy do bladoszarego. Ciało kończy długi ogon. Opisany przez Petersa w XIX wieku, gatunek synonimizowano z mikruskiem myszatym, a później wskrzeszono na podstawie badań innych osobników. Tryb życia został słabo poznany. Żyje na zachodzie Madagaskaru w suchych lasach, spotykano go też w mangrowcach. Aktywny nocą. Narażony na wyginięcie.
| Microcebus myoxinus | |
| Peters, 1852 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
mikrusek karłowaty |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Budowa edytuj
Mikrusek karłowaty należy do najmniejszych mikrusków. Schwitzer et al. podają następujące wymiary zwierzęcia: głowa i tułów mierzą od 12 do 13 cm; ogon jest dłuższy, osiągając 14–15 cm; masa ciała wynosi 42 g[3] bądź 49,0 ± 6,32 g[4]. Jest większy od najmniejszego z naczelnych mikruska malutkiego (odpowiednio 9–9,5 cm, 13–14 cm, 31 g[5]), ale znacznie ustępuje choćby ważącemu 60 g mikruskowi myszatemu[6].
Pomiędzy oczami widnieje charakterystyczna dla mikrusków biała plama, a także jasna cynamonowa plama przechodząca za oczodołami w ciemniejszą, czerwonawą barwę, by osiągnąć jasny brąz na ciemieniu i względnie krótkich uszach. Zwracają uwagę ciemne brwi. Ciało zwierzęcia pokrywa krótkie futro, grzbietowo barwy rudobrązowej z pomarańczowym odcieniem i blade żółtobrązowe do bladej szarości brzusznie. Pośrodkowa ciemniejsza pręga na grzbiecie jest wyraźna. Ciało wieńczy względnie długi ogon pokryty gęstym futrem, dystalnie ciemniejszym. Owłosione części rąk i stóp są białawoszare do białawobeżowych[3].
Systematyka edytuj
W.K. Peters odbył wyprawę na Madagaskar, z której przywiózł między innymi 3 okazy mikrusków z zachodu wyspy. W 1852 nadał im nazwę Microcebus myoxinus[3], umieszczając je w rodzaju, który wprowadził E. Geoffroy Saint-Hilaire w 1828[6]. Jednak bardziej współcześni autorzy podważyli zdanie Petersa. W 1931 Schwarz zsynonimizował M. petersi z mikruskiem myszatym[3], popularnym gatunkiem mikruska także z zachodniego Madagaskaru[6]. Kolejne badania wykazały jednak, że i on nie miał racji. Schmid i Kappeler w 1994 donieśli o dwóch gatunkach mikruska zasiedlających las Kirindy, prócz uprzednio rozpoznanego żył tam jeszcze mniejszy i bardziej rudy lemurkowaty. Wskrzesili więc dlań nazwę ukutą przez Petersa. Z drugiej strony wykazano jednak, że okazy pierwotnie odłowione przez dziewiętnastowiecznego badacza i ochrzczone przezeń M. myoxinus prawdopodobnie nie należały do gatunku obecnie znanego pod tą nazwą, ale raczej do mikruska malutkiego[3], jeszcze mniejszego krytycznie zagrożonego wyginięciem gatunku z Kirindy[5]. Nazwa polska zgodnie z Polskim nazewnictwem ssaków świata PAN to mikrusek karłowaty[2].
Podgatunków nie wyróżnia się[3].
Tryb życia edytuj
Zwierzę wiedzie nadrzewny tryb życia. Aktywne jest nocą[3].
Nie ma wielu informacji dotyczących rozrodu mikruska karłowatego. Okres rozrodu występuje od września do października, kiedy to samcom rosną jądra[3]. Mikrusek karłowaty należy do mikrusków najpóźniej rozpoczynających sezon rozrodczy, wraz z mikruskami malutkim, kasztanowatym i rdzawym. Prócz samczych jąder widać to także w czasie, kiedy napotkać można samicę w rui. Niegdyś we wrześniu odłowiono aż 30 samic mikruska karłowatego i żadna z nich nie była w rui. Kiedyś zaś odłowiono sześć samic w październiku, jedna z nich była w rui. Zauważono, że późniejsze przystępowanie do rozrodu łączy mikruski o mniejszych rozmiarach, jak mikrusek karłowaty, mikrusek malutki, mikrusek miedziany i mikrusek kasztanowaty. Może zatem stanowić adaptację do niewielkich rozmiarów ciała i ograniczonej ilości energii możliwej do poświęcenia reprodukcji, aczkolwiek może też stanowić efekt wspólnego pochodzenia[7]. Długość pokolenia szacuje się na 5 lat[1].
Rozmieszczenie geograficzne edytuj
Jak wszystkie gatunki lemurkowatych[8], mikrusek karłowaty jest endemitem Madagaskaru. Wedle Schwitzera et al. (2013) Zamieszkuje przybrzeżne rejony środkowego zachodu wyspy od północnego brzegu rzeki Tsiribihina do Baie de Baly[3]. IUCN (wielu autorów pod redakcją także Schwitzera) wymienia jeszcze Parki Narodowe Tsingy de Bemaraha i Tsingy de Namoroka zgodnie z publikacją Mittermeiera et al. z 2008. Być może gatunek występuje także w mangrowcach Besalampy[1]. Zasięg występowania gatunku nie jest jednak ciągły, a silnie rozczłonkowany[3]. Sięga wysokości 900 m nad poziomem morza[1]. Ogranicza on zasięg mikruska złotobrązowego[7].
Siedlisko edytuj
Mikrusek karłowaty zasiedla tropikalne suche lasy nizinne, sięgając granicy lasów zdewastowanych działalnością człowieka, sawann oraz mangrowców[3]. Dwukrotnie znaleziono go w mangrowcach z dala od jego typowego siedliska[1]. W części swego zasięgu współwystępuje z mikruskiem myszatym (Tsigny de Namoroka, Baie de Baly), natomiast w Tsigny de Baramaha z innym gatunkiem mikruska, którego nie udało się jeszcze zidentyfikować, nie można też wykluczyć, że współwystępuje z większą liczbą mikrusków[3].
Pożywienie tego gatunku nie zostało ściśle określone. Prawdopodobnie nie odbiega zbytnio od innych przedstawicieli swego rodzaju, konsumuje głównie owoce i owady[3].
Zagrożenia i ochrona edytuj
Całkowita liczebność populacji nie jest znana, ale obniża się. Wiadomo na pewno, że gatunek nie jest tak pospolity jak mikrusek myszaty[1].
IUCN po raz pierwszy oceniło gatunek w 1996 jako wrażliwy, w 2000 zwiększyło kategorię do zagrożonego, by w 2008 uznać, że nie ma wystarczających danych do dalszej wiarygodnej oceny zwierzęcia. W 2014 gatunkowi ponownie przyznano status wrażliwego, uzasadniając to spadkiem liczebności o ponad 30% w trakcie ostatnich trzech pokoleń (liczonych po 5 lat), a także zagrożeń w postaci niszczenia jego środowiska zwłaszcza przez rozwój rolnictwa. Nie hoduje się go w niewoli[1]. IUCN/SSN Lemur Red-Listing Workshop też uznawał go za wrażliwy[3]. Obejmuje go załącznik I CITES[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h Baden i inni, Microcebus myoxinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2014 [dostęp 2023-11-21] (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 29. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n 4. Peters's Mouse Lemur w: Ch. Schwitzer i inni, Family Cheirogaleidae (Mouse, Giant Mouse, Dwarf and Fork-marked Lemurs), [w:] R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson, Handbook of the Mammals of the World, t. 3. Primates, Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 52, ISBN 978-84-96553-89-7 (ang.).
- ↑ Edward E. Louis jr. i inni, Revision of the mouse lemurs (Microcebus) of eastern Madagascar, „International Journal of Primatology”, 27, Springer, 2006, s. 347–389 (ang.).
- ↑ a b 3. Madame Bethe's Mouse Lemur w: Ch. Schwitzer i inni, Family Cheirogaleidae (Mouse, Giant Mouse, Dwarf and Fork-marked Lemurs), [w:] R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson, Handbook of the Mammals of the World, t. 3. Primates, Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 52, ISBN 978-84-96553-89-7 (ang.).
- ↑ a b c Gray Mouse Lemur w: Ch. Schwitzer i inni, Family Cheirogaleidae (Mouse, Giant Mouse, Dwarf and Fork-marked Lemurs), [w:] R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson, Handbook of the Mammals of the World, t. 3. Primates, Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 51, ISBN 978-84-96553-89-7 (ang.).
- ↑ a b Rina Evasoa i inni, (2018). Variation in reproduction of the smallest‐bodied primate radiation, the mouse lemurs (Microcebus spp.): A synopsis, „American Journal of Primatology”, 80 (7), 2018, e22874, DOI: 10.1002/ajp.22874 (ang.).
- ↑ Ch. Schwitzer i inni, Family Cheirogaleidae (Mouse, Giant Mouse, Dwarf and Fork-marked Lemurs), [w:] R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson, Handbook of the Mammals of the World, t. 3. Primates, Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 28-49, ISBN 978-84-96553-89-7 (ang.).