Mjølner

Mjølner, Mjolnir (także Mjǫlnir, Mjollnir, Mjölner, Mjölnir, Mjølnir lub Mjølne) – w mitologii nordyckiej młot Thora, boga burzy i piorunów. Według Snorriego Sturlusona został wykuty przez krasnoludy o imionach Sindri i Brokk.

Mjølner

młot w mitologii nordyckiej
Współczesny Mjølner
Wykonawca	Sindri i Brokk
Właściciel	Thor
Właściwości	rzucony wracał zawsze do ręki

Nazwa

Znaczenie słowa Mjølner jest zwykle tłumaczone jako ten, który miażdży, od czasownika mölva miażdżyć, po łacinie malleus.

Polskie słowo mleć lub mielić pochodzi z języka prasłowiańskiego *melti, a to od praindoeuropejskiego *mel(ә) – rozkruszać, rozdrabniać; por. miałki.

Inna teoria łączy tę nazwę z rosyjskim молния (mołnija) i walijskim mellt, oznaczającymi „błyskawica”. Ta teoria utożsamia Mjølner z piorunem jako bronią boga burzy, podobnie do innych mitologii indoeuropejskich.

W tekstach staronordyckich jest określany jako hamarr „młot”, które to słowo w staronordyckim i niektórych współczesnych dialektach norweskich może znaczyć zarówno „młot”, jak i „kamień/skała”, z indoeuropejskiego określenia na „kamień, narzędzie kamienne”, h₂éḱmō; co łączy się z sanskryckim aśman, oznaczającym „kamień, skała, kamienne narzędzie, młot”, a także „błyskawica”.

Mjøl we współczesnym norweskim (nynorsk) oznacza dosłownie „mąka” lub „proszek”, więc „Mjølner” może oznaczać „mielący na pył”.

Mitologia nordycka

Trzeci dar – olbrzymi młot (1902), Elmer Boyd Smith.

Edda prozaiczna

W Gylfaginning w Eddzie Prozaicznej (Młodszej) Mjølner jest wymieniany jako jedna z trzech cennych rzeczy posiadanych przez Thora, obok pasa podwajającego jego moc i żelaznych rękawic. Tam też znajduje się informacja, że po śmierci Thora (który zginie w Ragnaröku), jego młot odziedziczą jego synowie: Modi i Magni.

Informacje o pochodzeniu Mjølnera znajdują się w Skáldskaparmál: Loki zakłada się o głowę z Sindrim (lub Eitrim) i jego bratem Brokkrem, że nie zdołają oni stworzyć piękniejszych przedmiotów niż synowie Ivaldiego (karły, które stworzyły cenne rzeczy dla bogów: włócznie Odyna Gungnir i łódź Freja Skíðblaðnir). Mimo że Loki usiłuje im przeszkodzić, karły tworzą Gullinburstiego, dzika dla Freja, Draupnir, złoty pierścień dla Odyna, który codziennie powiela się dziewięciokrotnie, i Mjølner dla Thora. Lokiemu udaje się uniknąć zapłaty, twierdząc, że karły musiałyby przeciąć jego szyję żeby odebrać głowę, a ta nie była przedmiotem zakładu. Edda opisuje ponadto młot jako broń, którą Thor mógł uderzać tak mocno jak tylko chciał, która rzucona, wracała zawsze do jego ręki i którą mógł w razie potrzeby łatwo schować w kieszeni.

Edda poetycka

Pieśń Þrymskviða w Eddzie poetyckiej opowiada o tym, jak olbrzym Thrym, kradnie Mjølner i żąda za jego zwrot ręki bogini Frei. Aby odzyskać młot, Loki namawia Thora by przebrał się za Freję i udał, że przyjmuje warunki Thrymra. Podczas wesela olbrzym kładzie Mjølner na kolanach „panny młodej”, a Thor zrzuca przebranie i zabija młotem Thryma i zebranych gigantów.

Świadectwa archeologiczne

• 
  Srebrna zawieszka w kształcie Mjølnera (dł. 4.6 cm) znaleziona na Olandii w Szwecji, obecnie przechowywana w Szwedzkim Muzeum Historycznym w Sztokholmie.
• 
  Mjølner odkryty w 1877 w Skanii w Szwecji.
• 
  Brązowa statuetka przedstawiająca Thora z młotem (ok. 1000 r.), znajdująca się w Islandzkim Muzeum Narodowym w Reykjaviku.

Współczesne użycie

Neopogaństwo

Obecnie Mjöllnir jest ważnym symbolem w Ásatrú i szeroko rozumianym germańskim rekonstrukcjonizmie religijnym. Naszyjniki w kształcie młota Thora (historycznie noszone głównie przez kobiety) oraz tatuaże z tym motywem są często spotykane wśród wyznawców tych ruchów. Także heavy metal, zwłaszcza viking metal i pagan metal, spopularyzowały użycie tego symbolu.

Heraldyka

Mjöllnir bywa używany jako logo, symbol czy godło, najczęściej w Skandynawii.

• 
  Godło gminy Torsås, Szwecja.
• 
  Godło szwedzkiego lodołamacza Tor.
• 
  Godło szwedzkiego okrętu HMS Mjölner.
• 
  Flaga Wysokoislandzkiego, ruchu purystycznego w języku islandzkim.
• 
  Herb gminy Thorshavn, Wyspy Owcze.