Mleczaj paskudnik
Mleczaj paskudnik (Lactarius necator (Bull.) Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
mleczaj paskudnik |
| Nazwa systematyczna | |
| Lactarius necator (Bull.) Pers. Observ. mycol. (Lipsiae) 1: 42 (1796) | |
| Zasięg | |
 Zasięg występowania w Europie | |
.JPG)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1781 r. Jean Baptiste Bulliard nadając mu nazwę Agaricus necator. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1796 r. Christiaan Hendrik Persoon, przenosząc go do rodzaju Lactarius[1]. Synonimy łacińskie[2]:
- Agaricus necator Bull. 1781
- Agaricus plumbeus var. nigrescens Pers. 1801
- Lactarius necator (Bull.) Pers. 1796 f. necator
- Lactarius necator f. nigrescens (Pers.) Courtec. & P. Roux 2008
- Lactarius necator f. ochroleucoides Bon & Haluwyn 1981
Nazwę polską nadał Franciszek Błoński w 1890 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: bedłka jadowita, mleczaj jadowity, paskudnik, smoluch[3].
W niektórych opracowaniach jako jego synonim jest podawany także Lactarius turpis (Weinm.) Fr.[3] jednak według Index Fungorum jest to odrębny gatunek[4].
Morfologia edytuj
Średnica 5–15 cm, u młodych okazów niskołukowaty, u starszych rozpostarty i wgłębiony na środku. Jest twardy, brzegi ma długo wywinięte, brak garba. Powierzchnia śliska, bez strefowania, lub ze słabo widocznym strefowaniem. Kolor od brudnooliwkowozielonego do czarnobrązowego[5].
Wąskie i gęste, różnej długości, nieco zbiegające po trzonie. Najpierw białawe potem kremowo żółte, na starość z brązowymi cętkami. Po uszkodzeniu ciemniejące[5]. Obficie wydzielają białe mleczko o bardzo piekącym smaku i niezmieniające barwy na powietrzu[6].
Wysokość 3–7 cm, grubość do 2,5 cm, walcowaty, początkowo pełny, później pusty. Powierzchnia w stanie suchym błyszcząca, podczas wilgotnej pogody śliska, niekiedy chropowata lub jamkowata. Kolor od bladooliwkowego przez zielonawy do brudnooliwkowego[5].
Gruby i twardy, biały, tylko pod skórką kapelusza słabo oliwkowy. U starszych okazów miąższ brunatnieje. Ma ostry smak i słaby zapach[6].
Wydziela się obficie. Jest białe lub wodnistobiałe, nie zmienia barwy na powietrzu. W smaku jest bardzo piekące[6].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników jasnokremowy. Zarodniki o rozmiarach 7,5–8,5 × 6–7 μm owalne, pokryte drobnymi brodawkami. Podstawki o rozmiarach 30-45 × 9–10 μm. Pleurocystydy i cheilocystydy liczne, wrzecionowatego kształtu, o rozmiarach 50–75 × 5–7 μm[6].
Występowanie i siedlisko edytuj
Występuje w Ameryce Północnej i Europie. W Azji podano jego występowanie tylko w Japonii[7]. W Polsce gatunek pospolity[8].
Rośnie w lasach liściastych, iglastych i mieszanych, pod brzozami lub świerkami, na kwaśnych glebach, od lipca do listopada[3].
Znaczenie edytuj
Grzyb mikoryzowy[3]. Na zachodzie Europy uważa się go za grzyba niejadalnego ze względu na piekący smak. W krajach wschodnioeuropejskich oraz m.in. na Syberii grzyb ten jest niezwykle popularny. Po dłuższym wymoczeniu (i wylaniu wody) poddaje się go zasoleniu bądź marynowaniu, dzięki czemu nadaje się do spożycia. Po takim przygotowaniu nabiera ciemnowiśniowego lub bordowego koloru[9]. Według niektórych źródeł niektóre ze związków chemicznych znajdujących się w tym grzybie podejrzewa się o działanie rakotwórcze[10].
Gatunki podobne edytuj
Znacznie różni się barwą od innych mleczajów i na ogół jest łatwo rozpoznawalny. Nieco podobny jest mleczaj śluzowaty (Lactarius blennius), ale jest mniejszy, ma dzwonkowaty kapelusz pokryty pasiastymi plamami, nie ma tak ciemnych odcieni i występuje pod bukami[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ a b c d Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d Alina Skirgiełło: Mleczaj (Lactarius). Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), mleczaj (Lactarius). Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-08-23].
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Ewald Gerhardt, Przewodnik GRZYBY, Multico, Warszawa 1997.
- ↑ Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.