Modraszek Jelskiego

Modraszek Jelskiego
	Iridosornis jelskii
	Cabanis, 1873
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	tanagrowate
Podrodzina	tanagry
Rodzaj	Iridosornis
Gatunek	modraszek Jelskiego
Synonimy
	Iridornis Jelskii Cabanis, 1873; Iridosornis jelskii Cabanis, 1873;
	Iridornis Jelskii Cabanis, 1873; Iridosornis jelskii Cabanis, 1873;
Podgatunki
	I. J. jelskii Cabanis, 1873; I. J. bolivianus Berlepsch, 1912;
	I. J. jelskii Cabanis, 1873; I. J. bolivianus Berlepsch, 1912;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Modraszek Jelskiego^[4]^[5] (Iridosornis jelskii) – gatunek małego ptaka z rodziny tanagrowatych (Thraupidae). Występuje w zachodniej Ameryce Południowej. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern)^[3].

Systematyka edytuj

Pierwszego naukowego opisu gatunku dokonał niemiecki przyrodnik Jean Cabanis w 1873 roku, nadając mu nazwę Iridornis Jelskii. Opis ukazał się na łamach czasopisma „Journal für Ornithologie”. Jako miejsce typowe autor wskazał Maraynioc w regionie Junin w Peru^[2]^[6]. Wyróżnia się dwa podgatunki^[7]^[8]^[9]:

I. j. jelskii Cabanis, 1873
I. j. bolivianus Berlepsch, 1912.

Etymologia edytuj

Iridosornis: greckie ιρις iris, ιριδος iridos – tęcza; ορνις ornis, ορνιθος ornithos – ptak^[10].
jelskii: od nazwiska polskiego zoologa, podróżnika i kolekcjonera Konstantego Jelskiego (1837–1896)^[11], który dostarczył okazy tego i innych peruwiańskich gatunków ptaków do muzeum w Berlinie^[6].

Morfologia edytuj

Niewielki ptak o krótkim, grubym i lekko zaokrąglonym dziobie – górna szczęka czarniawa, nieco dłuższa, żuchwa niebieskoszara. Nogi ciemnoszare, tęczówki czerwonawo-brązowe. Podgatunek nominatywny ma czarną maskę na twarzy rozciągającą się na gardło i dół szyi. Na górze półkoliście otacza oko. Kontrastuje z szeroką żółtą opaską (kołnierzem) rozciągającą się od nasady dzioba poprzez wierzch i tył głowy oraz boki szyi. Łączy się ona z wąskim czarnym elementem maski dochodzącym do piersi. Na karku czarniawy wąski pasek rozciągający się w dół do nasady skrzydeł. Grzbiet, plecy i kuper ciemnoniebieskie, stopniowo jaśniejące i matowiejące od karku do zadu. Pokrywy skrzydeł ciemnoniebieskie z turkusowymi końcówkami. Lotki czarniawe z wąskimi niebieskawymi krawędziami. Ogon czarniawy i ciemnoniebieski z krawędziami sterówek z jasnoniebieskim odcieniem. Dolne części ciała kasztanowe z niewielkimi przebarwieniami, matowozielonkawymi na piersi, niebieskawymi na bokach. Nie występuje dymorfizm płciowy. Młode osobniki są podobne do dorosłych z bardziej matowym ubarwieniem. Długość ciała 14 cm, masa ciała 16–26 g^[12]. Podgatunek I. j. bolivianus jest nieco mniejszy z niewielkimi czarnymi przebarwieniami na czole^[12].

Zasięg występowania edytuj

Modraszek Jelskiego występuje na terenach położonych na wysokości 2000–3700 m n.p.m., ale zwykle powyżej 2900 m n.p.m.^[12] Jego zasięg występowania, według szacunków organizacji BirdLife International, obejmuje około 324 tys. km²^[13]. Poszczególne podgatunki zamieszkują:

I. j. jelskii – wschodnie stoki peruwiańskich Andów od regionów La Libertad i San Martín na południe do Junín,
I. j. bolivianus – wschodnie stoki Andów od południowego Peru (region Cuzco) na południe do Boliwii (departament La Paz)^[12].

Ekologia edytuj

Jego głównym habitatem są obrzeża wilgotnych lasów górskich. Występuje także w lasach karłowatych, na suchych obszarach zajmowanych przez karłowatą roślinność na zboczach gór aż do linii drzew oraz w gęstych zaroślach formacji paramo. Czasami spotykany jest także w rejonach występowania bambusów. Jest gatunkiem osiadłym, prawdopodobnie z niewielkimi migracjami pionowymi^[12]. Jest wszystkożerny, do jego diety należą owoce, owady i nasiona. Żeruje od poziomu ziemi do wierzchołków małych lub średniej wielkości drzew. Zazwyczaj żeruje pojedynczo lub w parach, rzadziej w małych grupach oraz w stadach mieszanych^[12]. Długość pokolenia jest określana na 3,7 roku^[13].

Rozmnażanie edytuj

Prawie brak jest informacji o rozrodzie tego gatunku. Osobniki młodociane, którym towarzyszył osobnik dorosły, obserwowano w czerwcu i lipcu, a ptaki w stanie lęgowym w listopadzie^[12]^[9].

Status edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN modraszek Jelskiego jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako niepospolity i rozmieszczony punktowo. Ze względu na brak zauważalnych zagrożeń BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za stabilny^[3]^[12]^[13]. Organizacja ta wymienia 16 ostoi ptaków IBA, w których ten gatunek występuje: 7 w Peru i 9 w Boliwii. Są to m.in. Santuario Histórico Machu Picchu, Cordillera Vilcabamba, Yungas Superiores de Madidi, Bosque de Polylepis de Taquesi^[13].

Przypisy edytuj

↑ Iridosornis jelskii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Denis Lepage: Golden-collared Tanager Iridosornis jelskii (Cabanis, JL 1873) – synonyms. Avibase. [dostęp 2022-12-28]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Iridosornis jelskii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 387, 1999.
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: THRAUPIDAE Cabanis, 1847 - TANAGROWATE - TANAGERS (wersja: 2022-08-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-12-27].
↑ ^a ^b J.L. Cabanis. [Über eine grössere Zahl peruanischer Vögel, welche von Herrn Jelski gesammelt wurden]. „Journal für Ornithologie”. 21 (123), s. 316, 1873. Lipsk. (niem.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tanagers and allies. IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-12-28]. (ang.).
↑ Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., PASSERIFORMES (Wersja: 2021-12-25) [online], Zoonomen Nomenclatural data, 2022 [dostęp 2022-12-27] (ang.).
↑ ^a ^b Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David Christie (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 209. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
↑ Iridosornis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-12-29] (ang.).
↑ jelskii, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-12-29] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Steven Hilty: Golden-collared Tanager Iridosornis jelskii, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2022-12-28]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Golden-collared Tanager Iridosornis jelskii. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-12-28]. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[itis-1] Iridosornis jelskii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[AviBase-2] Denis Lepage: Golden-collared Tanager Iridosornis jelskii (Cabanis, JL 1873) – synonyms. Avibase. [dostęp 2022-12-28]. (ang.).

[iucn-3] Iridosornis jelskii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mc-4] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 387, 1999.

[Mielczarek&Kuziemko-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: THRAUPIDAE Cabanis, 1847 - TANAGROWATE - TANAGERS (wersja: 2022-08-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-12-27].

[Pierwszy-6] J.L. Cabanis. [Über eine grössere Zahl peruanischer Vögel, welche von Herrn Jelski gesammelt wurden]. „Journal für Ornithologie”. 21 (123), s. 316, 1873. Lipsk. (niem.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tanagers and allies. IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-12-28]. (ang.).

[Zoon-8] Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., PASSERIFORMES (Wersja: 2021-12-25) [online], Zoonomen Nomenclatural data, 2022 [dostęp 2022-12-27] (ang.).

[HBW_16-9] Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David Christie (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 209. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).

[10] Iridosornis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-12-29] (ang.).

[11] jelskii, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-12-29] (ang.).

[botw-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Steven Hilty: Golden-collared Tanager Iridosornis jelskii, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2022-12-28]. (ang.).

[birdlife-13] Golden-collared Tanager Iridosornis jelskii. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-12-28]. (ang.).

[4]

[5]

[3]

[1]

[2]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]