Mord w Niemysłowicach
Mord w Niemysłowicach – mord dokonany przez członków SS na 57 chorych więźniach obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau podczas tzw. „marszu śmierci” w Niemysłowicach koło Prudnika[1].
Państwo | |
---|---|
Miejsce | |
Data |
25 stycznia 1945 |
Liczba zabitych |
57 osób |
Typ ataku |
egzekucja przez rozstrzelanie |
Sprawca | |
Położenie na mapie Rzeszy Niemieckiej | |
50°19′56″N 17°32′03″E/50,332222 17,534167 |
Geneza i przebieg zbrodni
edytuj17 stycznia 1945 rozpoczęto ostateczną ewakuację więźniów KL Auschwitz. Rozpoczęły się „marsze śmierci” do obozów w głębi Rzeszy. Gdy więźniowie doszli do Prudnika, zostali zakwaterowani w zakładach bawełnianych Schlesische Feinweberei AG, gdzie od września 1944 funkcjonowała filia obozu Auschwitz – Arbeitslager Neustadt O/S[2]. Po krótkim pobycie w Prudniku, hitlerowcy wyruszyli w dalszą drogę. Postanowili pozbyć się skrajnie zmęczonych więźniów w celu przyspieszenia marszu. Część z nich zabili na drodze do Niemysłowic, pozostałym zarządzono postój i umieszczono na noc w stodole[3] w folwarku Donnersmarck na skrzyżowaniu dróg między Szybowicami, Łąką Prudnicką a Niemysłowicami, niedaleko torów kolejowych[4].
Następnego dnia rano, 56 chorych i wycieńczonych nie miało sił kontynuować marszu. Niemcy wypędzili ich ze stodoły i kazali uciekać po śniegu do lasu. Silniejsi więźniowie zaczęli biec, inni stali w miejscu. Wówczas SS-mani zaczęli do nich strzelać z karabinów maszynowych[3].
W czasie dalszego marszu przez Niemysłowice, jeden z Żydów, który uniknął śmierci, nie był zdolny iść dalej. Zwrócił się do stojącego przy drodze żołnierza Wehrmachtu aby go zabił, lecz ten odmówił i oddalił się. Widząc to, miejscowa młodzież z Hitlerjugend doskoczyła do więźnia i zaczęła go kopać. Przerwał to czołgista, który kilkoma strzałami z pistoletu zabił więźnia[3].
Na polecenie sołtysa Niemysłowic, cudzoziemscy robotnicy przymusowi zwozili na saniach zwłoki i grzebali je w lejach po bombach lub w piaskowniach[3].
Ekshumacja
edytuj27 kwietnia 1946 przeprowadzono ekshumację zwłok więźniów zamordowanych w Niemysłowicach. Spośród 34 szkieletów 33 były odziane w pasiaki, a jeden miał spodnie cywilne. Na 27 pasiakach znajdowały się gwiazdy, którymi w obozach oznaczano Żydów, na dwóch pasiakach był czarny trójkąt, a na kolejnych dwóch trójką bez barwy[3]. Na części zwłok udało się odczytać numery obozowe, dzięki czemu zidentyfikowano ich nazwiska: Hirsz Kurlanka z Sosnowca, Hendel Starka, Szymon Pawluka, Władysław Szeligowski, Jehuda Komar z Lublina, Isaak Klynkrawier, Saul Katz, Moszek Blusztein, Jakub Steinhauss[4]. Śmierć 28 więźniów nastąpiła na skutek pęknięcia podstawy czaszki i uszkodzenia naczyń krwionośnych mózgu. Odnoście 6 zwłok nie zdołano ustalić przyczyny zgonu z powodu daleko posuniętego rozkładu[5].
Zwłoki wydobyte z lejów po bombach pochowano wspólnie w 7 trumnach w grobie na cmentarzu komunalnym i w 27 trumnach na cmentarzu żydowskim w Prudniku[4][5].
Upamiętnienie
edytujW miejscu zbiorowych mogił w Prudniku postawiono pomniki. Na cmentarzu żydowskim ustawiono tablicę, natomiast w 1968 na cmentarzu komunalnym wzniesiono pomnik przedstawiający szczątki człowieka przy obozowym ogrodzeniu[4].
27 lutego 2020 w Niemysłowicach odsłonięto pomnik upamiętniający ofiary marszu śmierci z 1945[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Martyna Kolemba , 75. rocznicę Marszu Śmierci obchodzić będziemy w Niemysłowicach [online], archiwumwww.opole.uw.gov.pl, 14 lutego 2020 [dostęp 2023-03-21] .
- ↑ Mycak 1978 ↓, s. 54.
- ↑ a b c d e Mycak 1978 ↓, s. 56.
- ↑ a b c d Andrzej Dereń, Zginęli, bo nie mogli iść dalej [online], tygodnikprudnicki.pl, 27 stycznia 2010 [dostęp 2023-03-21] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-10] .
- ↑ a b Mycak 1978 ↓, s. 57.
- ↑ Krzysztof Strauchmann , W Niemysłowicach od Prudnikiem odsłonięto pomnik upamiętniający ofiary Marszu Śmierci [online], Prudnik Nasze Miasto, 27 lutego 2020 [dostęp 2023-03-21] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Józef Mycak , Ewakuacja więźniów oświęcimskich przez teren powiatu prudnickiego, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 2 (106), czerwiec 1978, s. 52 .