Mucor
Mucor Fresen. (pleśniak) – rodzaj grzybów z rzędu pleśniakowców (Mucorales)[1]. Należy do niego około 50 gatunków. Wiele z nich jest szeroko rozprzestrzenionych na świecie i ma duże znaczenie gospodarcze[2].
 Plecha pleśniaka | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Mucor |
| Nazwa systematyczna | |
| Mucor Fresen. Beitr. Mykol. 1: 7 (1850) | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Mucor murorum Naumov 1915 | |
Morfologia edytuj
Pleśniaki tworzą szybko rosnące, watowate, kosmate plechy o barwie od białej do żółtej z ciemnoszarymi zarodniami. Z plechy wyrastają proste lub rozgałęzione sporangiofory z kulistymi lub o kształcie zbliżonym do kulistego zarodniami (sporangiami) o średnicy 60–300 μm i dobrze rozwiniętymi kolumellami. Powstające w nich zarodniki (sporangiospory) są bezbarwne, szare lub brązowawe, o kształcie od kulistego do elipsoidalnego i gładkich ścianach. Po oderwaniu się zarodników zazwyczaj pozostaje jaskrawo ubarwione dno zarodni (apofiza). Mogą występować chlamydospory i zygospory[2].
Grzyby głównie saprotroficzne, niektóre to grzyby nagrzybne[3].
Rozmnażanie edytuj
Pleśniaki są komórczakami, to znaczy, że zbudowane są z jednej, ale wielojądrowej komórki tworzącej plechę. Wyrastają z niej wysokie trzonki zarodnionośne zwane sporangioforami. Na ich szczycie powstają kuliste, brunatno-czarne zarodnie (sporangia), w których wytwarzane są bezpłciowo zarodniki (sporangiospory). Są one haploidalne i zróżnicowane płciowo na dwa typy, oznaczane zazwyczaj jako (+) i (-). Po pęknięciu zarodni zarodniki wysypują się. W sprzyjających warunkach kiełkują wytwarzając rozgałęzione, wielojądrowe strzępki o haploidalnej liczbie chromosomów. Strzępki te morfologicznie nie różnią się one od siebie, są jednak zróżnicowane płciowo. Zarówno strzępki (+), jak i strzępki i (-) mogą wytwarzać zarodnie[4].
Gdy zetkną się dwie odmienne płciowo strzępki (+) i (-), zachodzi między nimi rozmnażanie płciowe. Najpierw następuje oddzielenie poprzeczną ścianą końcowego odcinka strzępki. Powstaje w ten sposób wielojądrowe gametangium, morfologicznie nie różniące się od pozostałej części strzępki. Ściany dwóch stykających się z sobą gametangiów rozpuszczają się i ich zawartość zlewa się, co nazywa się plazmogamią. W jądrach komórkowych pochodzących od obydwu gametangiów następują podziały mitotyczne[4]. Charakterystyczna dla tego rodzaju jest długotrwałość tych podziałów – trwają one do ok. 2 godzin[5]. Teraz następuje zlewanie się jąder pochodzących od różnych gametangiów, czyli wielokrotna kariogamia. Powstaje wielojądrowa zygospora o diploidalnej liczbie chromosomów. Haploidalne jądra, które nie połączyły się z sobą wkrótce degenerują. Zygospora otacza się grubą ściana o ciemnej barwie i przechodzi w okres spoczynku trwający kilka miesięcy. W tym okresie pełni więc funkcję przetrwalnika. Gdy zaczyna kiełkować, zaraz w jej jądrach zachodzi mejoza i powstają jądra haploidalne. Z kiełkujących zygospor wyrastają rozgałęzione plechy[4].
Pleśniaki są zwykle heterotaliczne, to znaczy, że ich plecha jest zróżnicowana na dwa typy (+) i (-). Rozmnażanie płciowe zachodzi tylko między plechami różnymi płciowo. Odkryto także szczepy nie zróżnicowane płciowo, czyli homotaliczne[4].
Systematyka edytuj
- Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum
Mucoraceae, Mucorales, Incertae sedis, Mucoromycetes, Mucoromycotina, Mucoromycota, Fungi[1].
Synonimy: Ascophora Tode, Calyptromyces H. Karst., Chionyphe Thienem., Chlamydomucor Bref., Circinomucor Arx, Hydrophora Tode, Lactomyces Boulanger, Mucedo Pers., Mucor subgen. Mucor Fresen., Scitovszkya Schulzer, Thelactis Mart., Zygorhynchus Vuill[6].
- Gatunki występujące w Polsce
- Mucor abundans Povah 1917
- Mucor adventitius Oudem. 1902
- Mucor ambiguus Vuill. 1887
- Mucor circinelloides Tiegh. 1875
- Mucor flavus Bainier 1903
- Mucor fragilis Bainier 1884
- Mucor fuscus Bainier 1903
- Mucor genevensis Lendn. 1908
- Mucor heterosporus A. Fisch. 1892[7]
- Mucor hiemalis Wehmer 1903
- Mucor lausannensis Lendn. 1907
- Mucor laxorrhizus Y. Ling 1930
- Mucor microsporus Namysł. 1910[7]
- Mucor mucedo Fresen. – pleśniak biały
- Mucor odoratus Treschew 1940
- Mucor piriformis A. Fisch. 1892
- Mucor plumbeus Bonord. 1864
- Mucor psychrophilus Milko 1971
- Mucor racemosus Fresen. 1850 – pleśniak groniasty
- Mucor ramosissimus Samouts. 1927
- Mucor saturninus Hagem 1910
- Mucor strictus Hagem 1908
- Mucor subtilissimus Oudem. 1898
- Mucor varians Povah 1917[7]
Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum. Wykaz gatunków według Mułenki i in.[8]
Znaczenie edytuj
Gatunki należące do rodzaju pleśniak to głównie saprotrofy odżywiające się martwą materią organiczną. Żyją w glebie, gdzie odgrywają rolę w procesie tworzenia się próchnicy. Pojawiają się często na żywności powodując pleśnienie owoców i nasion. Niektóre gatunki mogą być okolicznościowymi pasożytami występującymi na niektórych owocach[9]. Przedstawiciele tego rodzaju należą do najczęściej spotykanych grzybów rozwijających się także na psującym się mięsie i rybach[5].
Niektóre gatunki mają znaczenie medyczne, powodują bowiem zakażenia skórne (grzybice), zapalenie zatok nosa i septyczne zapalenie stawów u noworodka[10]. Niektóre gatunki są groźne dla owadów, które infekują zwłaszcza przez rany[11], niektóre gatunki atakują także ptaki wywołując u nich choroby, a nawet mogą je uśmiercić[12].
Najczęściej występujące gatunki to Mucor amphibiorum, Mucor circinelloides, Mucor hiemalis, Mucor indicus, Mucor racemosus i Mucor ramosissimus[13].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2020-09-08] (ang.).
- ↑ a b Mycology Online [online] [dostęp 2016-10-18] [zarchiwizowane z adresu 2006-06-25].
- ↑ Krzysztof Bitner, Grzyby jako pasożyty grzybów kapeluszowych, 1953, s. 695–697 (pol.).
- ↑ a b c d Edmund Malinowski,Anatomia roślin, Warszawa: PWN, 1966.
- ↑ a b Emil Muller, Wolfgang Loeffler, Zarys mikologii dla przyrodników i lekarzy, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1987, s. 56, 201, ISBN 83-09-01137-7.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-12-16] (ang.).
- ↑ a b c Takson niepewny.
- ↑ Wiesław Mułenko, Tomasz Majewski, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, A preliminary checklist of micromycetes in Poland. Wstępna lista grzybów mikroskopijnych Polski, Kraków: W. Szafer. Institute of Botany, PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-75-4.
- ↑ Red: Selim Kryczyński, Zbigniew Weber, Fitopatologia. Tom 1. Podstawy fitopatologii, Poznań: PWRiL, 2010, ISBN 978-83-09-01-063-0.
- ↑ Mucor ramosissimus [online], Mycobank [dostęp 2021-01-18] (ang.).
- ↑ Jerzy Piątkowski. ''Grzyby owadobójcze'' [online] [dostęp 2016-10-21].
- ↑ Mucor ramosissimus Associated with Feather Loss in Canaries (Serinus canarius) [online] [dostęp 2021-12-18] (ang.).
- ↑ Mucor species [online] [dostęp 2020-09-08] (ang.).