Nagroda Kalinga

międzynarodowa nagroda za popularyzację nauki

Nagroda Kalinga (ang. Kalinga Prize) – międzynarodowe wyróżnienie za popularyzację nauki, przyznawane od roku 1952; zostało ustanowione w roku 1951 przez UNESCOorganizację ONZ wyspecjalizowaną do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury[1].

Cele nagrody

edytuj

Nagroda jest przyznawana np. pisarzom, dziennikarzom, wykładowcom, naukowcom, zainteresowanym popularyzacją własnych dziedzin nauki, którzy tworzą publikacje, filmy lub programy radiowo-telewizyjne, ułatwiające zrozumienie problemów naukowych i technicznych. Rozpatrywane są kandydatury osób, które mają świadomość znaczenia badań naukowych i technologii dla rozwiązania problemów ludzkości, ochrony i wzbogacania dóbr publicznych i kulturowego dziedzictwa narodów[1].

Bijoyanand Patnaik

edytuj

Inicjatorem utworzenia nagrody i jej fundatorem był Bijayanand Patnaik (1916–1997), hinduski bojownik o wolność, światowej sławy lotnik z okresu II wojny światowej, przemysłowiec, polityk i filantrop; premier Orisy w latach 1961–1963 i 1990–1995[2][3], którego imieniem nazwano m.in. Biju Patnaik Airport w Bhubaneswar[4] i Biju Patnaik University of Technology (BPUT)[5]. Prof. Janusz Lech Jakubowski, który – jako jeden z jurorów Nagrody Kalinga – zwiedzał na zaproszenie Patnaika jego fabrykę rur spawanych bez szwu, wspominał jej właściciela jako doskonałego organizatora produkcji przemysłowej[6].

Statut Nagrody Kalinga

edytuj

Nagroda jest finansowana przez Kalinga Foundation Trust (koordynator), władze Orisa (Indie) i Departament Nauki i Technologii rządu Indii[7].

Po otrzymaniu środków dyrektor generalny UNESCO oficjalnie zaprasza rządy państw członkowskich do przedstawienia nominacji. Kandydatami mogą być wyłącznie żyjące osoby fizyczne. Wnioski są kierowane do sekretariatu (do dnia 15 maja) w porozumieniu z odpowiednimi komisjami krajowymi i organizacjami pozarządowymi, utrzymującymi formalne stosunki z UNESCO. Każde państwo może wyznaczyć jednego kandydata. Nominację uzasadnia się przedstawiając m.in. opis osiągnięć kandydata i zestawienie jego prac. Istotne jest wskazanie, jak przekazywane prace przyczyniły się do popularyzacji nauki[7].

Wnioski rozpatruje pięcioosobowe jury wyznaczane przez dyrektora generalnego na okres sześciu lat. Jury składa się z pięciu niezależnych przedstawicieli różnych narodowości i płci (jednego z członków jury rekomenduje Kalinga Foundation Trust), wyznaczane na podstawie sprawiedliwego podziału geograficznego. Jurorzy nie otrzymują wynagrodzenia za swoją pracę (otrzymają wyłącznie zwrot kosztów związanych z procesem oceny). Niezbędne jest uzyskanie opinii co najmniej trzech jurorów. Decyzje są podejmowane w drodze konsensusu, a gdy nie jest to możliwe – w tajnym głosowaniu (zwykłą większością głosów). W głosowaniu nie bierze udziału członek jury z kraju, z którego pochodzi kandydat. Opinia jury przesyła swoją opinię do dyrektora generalnego UNESCO nie później niż do 31 sierpnia danego roku[7].

Nagroda jest wręczana przez dyrektora generalnego na oficjalnej uroczystości organizowanej w tym celu w miejscu, w którym jest obchodzony Światowy Dzień Nauki (10 listopada). Osoba nagrodzona otrzymuje również Srebrny Medal Einsteina, przyznawany przez UNESCO. Laureat – jeżeli jest to możliwe – wygłasza wykład dotyczący nagrodzonej działalności[7]. Rząd Indii (Departament Nauki i Technologii) zaprasza laureata do odwiedzenia tego kraju, gdzie może zapoznać się z hinduską kulturą, instytucjami naukowymi i oświatowymi, przemysłem i gospodarką. Jest zapraszany na posiedzenia towarzystw naukowych, zwłaszcza należących do indyjskiego Science Congress Association. Jest proszony o wygłoszenie wykładów (w języku angielskim)[7].

Laureaci

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Laureaci Nagrody Kalinga.

Do roku 2009 przyznano 63 Nagrody Kalinga przedstawicielom 22 krajów. Największą liczbę nagród otrzymali przedstawiciele Wielkiej Brytanii (10-krotnie), Stanów Zjednoczonych (7-krotnie), Francji (6-krotnie), Brazylii (5-krotnie), ZSSR i Rosji (łącznie 5-krotnie)[8][9].

Wśród laureatów Kalinga Prize znaleźli się m.in. Louis de Broglie (1952), Julian Huxley (1953), George Gamow (1956), Bertrand Russell (1957), Karl von Frisch (1958), Arthur C. Clarke (1961), Fred Hoyle (1967) i Siergiej Kapica(1979)[7]. Przedstawiciele Indii byli nagrodzeni czterokrotnie[8][9].

Rok Imię i nazwisko Nagroda Nobla Państwo
Lista laureatów Nagrody Kalinga w latach 1952–2009
1952 Louis de Broglie Nobel 1929   Francja
1953 Julian Huxley   Wielka Brytania
1954 Waldemar Kaempffert   Stany Zjednoczone
1955 Augusto Pi Suner  Wenezuela
1956 George Gamow   Stany Zjednoczone
1957 Bertrand Russell Nobel 1950   Wielka Brytania
1958 Karl von Frisch Nobel 1973   Niemcy
1959 Jean Rostand  Francja
1960 Ritchie Calder   Wielka Brytania
1961 Arthur C. Clarke   Wielka Brytania
1962 Gerald Piel   Stany Zjednoczone
1963 Jagjit Singh   Indie
1964 Warren Weaver   Stany Zjednoczone
1965 Eugene Rabinowitch   Stany Zjednoczone
1966 Paul Couderc   Francja
1967 Fred Hoyle   Wielka Brytania
1968 Gavin de Beer   Wielka Brytania
1969 Konrad Lorenz Nobel 1973   Austria
1970 Margaret Mead   Stany Zjednoczone
1971 Pierre Augier   Francja
1972 Philip Abelson   Stany Zjednoczone
1972 Nigel Calder   Wielka Brytania
1973 Nie przyznano
1974 José Reis   Brazylia
1974 Louis Estrada   Meksyk
1975 Nie przyznano
1976 George Porter Nobel 1967   Wielka Brytania
1976 Aleksandr Oparin
 
ZSRR
1977 Fernand Seguin   Kanada
1978 Hoimar von Ditfurth   Niemcy
1979 Siergiej Kapica
 
ZSRR
1980 Aristide Bastidas   Wenezuela
1981 David Attenborough   Wielka Brytania
1981 Dennis Flanagan   Stany Zjednoczone
1982 Oswaldo Frota-Pessoa   Brazylia
1983 Abdullah Al Muti Sharafuddin   Bangladesz
1984 Yves Coppens   Francja
1984 Igor Petryanov
 
ZSRR
1985 Sir Peter Medawar Nobel 1960   Wielka Brytania
1986 Nikołaj Basow Nobel 1964
 
ZSRR
1986 David Suzuki   Kanada
1987 Marcel Roche   Wenezuela
1988 Björn Kurtén   Finlandia
1989 Saad Ahmed Shabaan   Egipt
1990 Misbah-Ud-Din Shami   Pakistan
1991 Radu Iftimovici   Rumunia
1991 Narender K. Sehgal   Indie
1992 Jorge Flores Valdés   Meksyk
1992 Peter Okebukola   Nigeria
1993 Piero Angela   Włochy
1994 Nikolai N. Drozdov   Rosja
1995 Julieta Fierro Gossman   Meksyk
1996 Jirí Grygar   Czechy
1996 Jayant V. Narlikar   Indie
1997 Dorairajan Balasubramanian   Indie
1998 Regina Paz Lopez   Filipiny
1998 Ennio Candotti   Brazylia
1999 Marian Addy   Ghana
1999 Emil Gabrielian   Niemcy
2000 Ernst W. Hamburger   Brazylia
2001 Stefano Fantoni   Włochy
2002 Marisela Salvatierra   Wenezuela
2003 Pervez Amirali Hoodbhoy   Pakistan
2004 Jean Audouze   Francja
2005 Jeter Jorge Bertoletti   Brazylia
2009 Yash Pal   Indie
2009 Trịnh Xuân Thuận   Wietnam
2010 Gokulananda Mohapatra   Indie
2011 René Raúl Drucker Colín   Meksyk
2012 Basanta Kumar Behura   Indie
2013 Li Xiangyi   Chiny
2014 Trilochan Pradhan   Indie
2015 Diego Golombek   Argentyna
2017 Erik Jacquemyn   Belgia

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b UNESCO Kalinga Prize for the Popularization of Science. portal.unesco.org, 2009 -05-08. [dostęp 2012-09-25]. (ang.).
  2. Pabak Kanungo; źródło: Orissa Review: Biju Patnaik Profile. www.kalingafoundationtrust.com, February–March 2005. [dostęp 2012-09-25]. (ang.).
  3. D.C.Dass: Biju Patnaic. [w:] Orissa Review [on-line]. www.orissa.gov.in/e-magazine/Orissareview, luty-marzec 2005. [dostęp 2012-09-27]. (ang.).
  4. Biju Patnaik Airport w Bhubaneshwar, India. www.ixigo.com. [dostęp 2012-09-27]. (ang.).
  5. Biju Patnaik University of Technology (BPUT). www.bput.ac.in. [dostęp 2012-09-27]. (ang.).
  6. Janusz Lech Jakubowski: Fragmenty autobiografii. Od połowów motyli do badania sztucznych piorunów. [w:] Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, tom 33:1988 nr 3 s. 589–661 [on-line]. www.wiw.pl/wielcy. [dostęp 2012-09-25]. (pol.).
  7. a b c d e f The Statutes of the UNESCO Kalinga Prize for the Popularization of Science. www.kalingafoundationtrust.com. [dostęp 2012-09-25]. (ang.).
  8. a b List of Kalinga Prize Laureates. [w:] Kalinga Prize for the Popularization of Science [on-line]. www.kalingafoundationtrust.com/website. [dostęp 2012-09-25]. (ang.).
  9. a b Kalinga Prize Statistics. [w:] Kalinga Prize for the Popularization of Science [on-line]. www.kalingafoundationtrust.com/website. [dostęp 2012-09-25]. (ang.).