Nawałnik popielaty

Nawałnik popielaty
	Hydrobates furcatus
	(J.F. Gmelin, 1789)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	rurkonose
Rodzina	nawałniki
Rodzaj	Hydrobates
Gatunek	nawałnik popielaty
Synonimy
	Procellaria furcata J.F. Gmelin, 1789; Oceanodroma furcata (J.F. Gmelin, 1789);
	Procellaria furcata J.F. Gmelin, 1789; Oceanodroma furcata (J.F. Gmelin, 1789);
Podgatunki
	H. f. furcatus (J.F. Gmelin, 1789); H. f. plumbeus (Peale, 1848);
	H. f. furcatus (J.F. Gmelin, 1789); H. f. plumbeus (Peale, 1848);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nawałnik popielaty^[3] (Hydrobates furcatus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny nawałników (Hydrobatidae). Jego zasięg występowania obejmuje północną część Oceanu Spokojnego. Nie jest zagrożony.

TaksonomiaEdytuj

Gatunek opisany po raz pierwszy przez Johanna Friedricha Gmelina pod nazwą Procellaria furcata; opis ukazał się w 1789 roku w 2. części 1. tomu 13. edycji Systema Naturae^[4]. W 1811 roku Peter Simon Pallas zmienił nazwę naukową na P. orientalis, natomiast John Gould umieścił ten gatunek w rodzaju Thalassidroma (obecnie niewyróżnianym). Do rodzaju Oceanodroma przypisał nawałnika popielatego Charles Lucien Bonaparte w 1856 roku^[5]. Według najnowszych badań wszystkie gatunki nawałników należą do rodzaju Hydrobates^[6]^[7]. Obecnie wyróżniane są 2 podgatunki^[8]^[9]:

H. f. furcatus (J.F. Gmelin, 1789) – występuje na północnych Wyspach Kurylskich, na Wyspach Komandorskich oraz Aleutach,
H. f. plumbeus (Peale, 1848) – spotykany na obszarze od Alaski do północnej Kalifornii.

MorfologiaEdytuj

Długość ciała wynosi około 20,3 cm, w tym dzioba 1,9 cm i ogona 9,5 cm. Skrzydło mierzy 15,2 cm, a skok ok. 2,2 cm^[10]. Cechą charakterystyczną tego nawałnika jest nieznacznie rozwidlony ogon. Głowa szarawa lub brudnobiała, z wierzchu ciemnoszara, czoło i okolice oczu brązowawe. Dziób jednolicie czarny. Pierś, kuper, grzbiet i pokrywy nadogonowe szare. Sterówki szarawe z jaśniejszymi stosinami, podobnie jak i lotki. Lotki II-rzędowe posiadają białe obrzeżenia na zakończeniu. Wierzchnie pokrywy skrzydłowe z białymi obrzeżeniami, z wyjątkiem tych na krawędzi skrzydła. Nogi brązowe.

Zasięg występowaniaEdytuj

Występuje w północnej części Oceanu Spokojnego. Całkowity zasięg występowania wynosi około 22,4 mln km². Większość tego zasięgu to otwarty ocean, na którym przebywa poza okresem lęgowym. Stanowiska lęgowe położone są na morskich wyspach wzdłuż wybrzeży Ameryki Północnej i północno-wschodniej Azji – od Kalifornii na wschodzie po Alaskę na północy i Kuryle na zachodzie^[11].

LęgiEdytuj

Gniazduje w suchych i osłoniętych miejscach – w opuszczonych norach maskonurów, pod kępami roślinności, w szczelinach skalnych i lawowych, pod kłodami czy między korzeniami drzew. Tam, gdzie gleba jest wystarczająco miękka, nawałniki popielate czasami same wykopują norę gniazdową za pomocą dzioba i stóp. Gniazda są minimalistyczne, czasami zbudowane z traw, turzyc lub innych roślin, ale większość par nie buduje gniazda, a jaja składane są bezpośrednio na podłożu^[12]. Samica składa tylko jedno jajo, całkowicie białe z wyjątkiem nieznacznie szaro plamkowanego szerszego końca^[13]. W inkubacji biorą udział oba ptaki z pary, nie jest znany dokładny jej czas. Wśród 79 złożonych w 2005 roku na wyspie Kasatochi jaj wykluło się 88,6%, a opierzenia dożyło 58,2% piskląt. W trakcie podobnych badań w 2006 roku, mających miejsce na tej samej wyspie, spośród 103 jaj wykluło się 91,3%, a przeżywalność piskląt wyniosła 88,9%. Masa opierzonego pisklęcia wynosiła średnio około 80 gramów. Młode karmione były skorupiakami (głównie z rodziny Lysianassidae, dużą część stanowiły także Neocalanus cristatus - Calanoida), rybami oraz mięczakami; zdarzyły się przypadki przynoszenia pisklętom kawałków plastiku. U badanych piskląt skok mierzył przy wykluciu około 5 cm i rósł dopóki młode nie osiągnęło wieku 30 dni. Do śmiertelności piskląt przyczyniać się może pasożytnictwo grzybinków (Leiodidae)^[14].

StatusEdytuj

IUCN uznaje nawałnika popielatego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji w 2004 roku szacowano na ponad 6 milionów osobników, czyli ponad 4 miliony osobników dorosłych. Organizacja Partners in Flight w 2019 roku oceniała trend liczebności populacji jako wzrostowy; ptak zrekolonizował kilka wysp po tym, jak wytępiono na nich introdukowane drapieżniki^[2].

PrzypisyEdytuj

↑ Oceanodroma furcata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2014-02-22] (ang.).
↑ ^a ^b Hydrobates furcatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Hydrobatidae Mathews, 1912-13 (1865) - nawałniki - Northern Storm-petrels (Wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-02-25].
↑ J.F.J.F. Gmelin J.F.J.F., Systema Naturae, wyd. 13, t. 1 cz.2, 1789, s. 561 (łac.).
↑ Section PROCELLARIAE. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 16, 1864.
↑ John Penhallurick & Michael Wink. Analysis of the taxonomy and nomenclature of the Procellariiformes based on complete nucleotide sequences of the mitochondrial cytochrome b gene. „Emu”. 104 (2), s. 125–147, 2004.
↑ E. C. Dickinson (Editor), J. V. Remsen Jr.: The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World. Cz. 1: Non-passerines. Eastbourne: Aves Press, 2013. ISBN 978-0-9568611-0-8. (ang.).
↑ Carboneras, C., Jutglar, F. & Kirwan, G.M.: Fork-tailed Storm-petrel (Hydrobates furcatus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-02-24].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-09-17]. (ang.).
↑ Spencer Fullerton Baird: Birds. Waszyngton: 1858, s. 829.
↑ Species factsheet: Hydrobates furcatus. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-09-17]. (ang.).
↑ Fork-tailed Storm-Petrel Life History. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-09-17]. (ang.).
↑ T. Gilbert Pearson: Birds of America. T. 1. 1923, s. 86.
↑ Brie A. Drummond & Marty L. Leonard. Breeding biology of the Fork-tailed Storm-petrel Oceanodroma furcata on Kasatochi island, Aleutian Islands, Alaska. „Marine Ornithology”. 37. s. 165–273.

Linki zewnętrzneEdytuj

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Oceanodroma furcata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2014-02-22] (ang.).

[iucn-2] Hydrobates furcatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Hydrobatidae Mathews, 1912-13 (1865) - nawałniki - Northern Storm-petrels (Wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-02-25].

[oryg-4] J.F.J.F. Gmelin J.F.J.F., Systema Naturae, wyd. 13, t. 1 cz.2, 1789, s. 561 (łac.).

[5] Section PROCELLARIAE. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 16, 1864.

[6] John Penhallurick & Michael Wink. Analysis of the taxonomy and nomenclature of the Procellariiformes based on complete nucleotide sequences of the mitochondrial cytochrome b gene. „Emu”. 104 (2), s. 125–147, 2004.

[dickinson&remsen-7] E. C. Dickinson (Editor), J. V. Remsen Jr.: The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World. Cz. 1: Non-passerines. Eastbourne: Aves Press, 2013. ISBN 978-0-9568611-0-8. (ang.).

[hbwa-8] Carboneras, C., Jutglar, F. & Kirwan, G.M.: Fork-tailed Storm-petrel (Hydrobates furcatus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-02-24].

[ioc-9] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-09-17]. (ang.).

[10] Spencer Fullerton Baird: Birds. Waszyngton: 1858, s. 829.

[birdlife-11] Species factsheet: Hydrobates furcatus. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-09-17]. (ang.).

[aablh-12] Fork-tailed Storm-Petrel Life History. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-09-17]. (ang.).

[13] T. Gilbert Pearson: Birds of America. T. 1. 1923, s. 86.

[14] Brie A. Drummond & Marty L. Leonard. Breeding biology of the Fork-tailed Storm-petrel Oceanodroma furcata on Kasatochi island, Aleutian Islands, Alaska. „Marine Ornithology”. 37. s. 165–273.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]