Ołeksandr Szumski
Ołeksandr Jakowycz Szumski (ukr. Олександр Якович Шумський, ur. 2 grudnia 1890 we wsi Borowa Rudnia, zm. 18 września 1946 roku w drodze z Saratowa do Kijowa) – ukraiński polityk komunistyczny, poseł USRR w Warszawie (1921-1924) oraz ludowy komisarz oświaty USRR (1919, 1924–1927), zwolennik polityki ukrainizacji.
| ||
| ||
| Data i miejsce urodzenia | 2 grudnia 1890 Borowa Rudnia, Imperium Rosyjskie | |
| Data i miejsce śmierci | 18 września 1946 pomiędzy Saratowem a Kijowem, ZSRR | |
| ludowy komisarz oświaty USRR | ||
| Okres | od wrzesień 1924 do luty 1927 | |
| Przynależność polityczna | Komunistyczna Partia Ukrainy (bolszewików), Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików) | |
| Poprzednik | Hryhorij Hryńko | |
| Następca | Mykoła Skrypnyk | |
ŻyciorysEdytuj
Urodził się w zubożałej rodzinie leśniczego Jakowa i Ewy Szumskich herbu Jastrzębiec[1]. Od 1908 roku zaangażowany w działalność Ukraińskiej Partii Socjalistycznej. Jako przedstawiciel Ukraińskiej Partii Socjalistów-Rewolucjonistów wchodził w skład Ukraińskiej Centralnej Rady w 1918 roku. Opowiadał się za współpracą eserowców z bolszewikami, wkrótce znalazł się wśród założycieli frakcji borotbistów w Ukraińskiej Partii Socjalistów-Rewolucjonistów.
Od 1919 do 1920 roku działał w Ukraińskiej Partii Komunistów (UKP), później wraz z jej probolszewickimi działaczami wszedł w skład KP(b)U, jednak opowiadał się za znaczną autonomią Ukrainy w stosunku do Rosji. Sprawował urząd komisarza oświaty (1919) oraz spraw wewnętrznych (1920) w rządzie Chrystiana Rakowskiego, a w 1921 roku był posłem Ukraińskiej SRR w Warszawie. Po powrocie z placówki redagował Czerwonyj szlach, kierował również wydziałem propagandy i agitacji KP(b)U. Od września 1924 do lutego 1927 roku znów sprawował urząd ministra oświaty, opowiadał się polityką ukrainizacji.
W rozmowie ze Stalinem w październiku 1925 roku opowiedział się za usunięciem Łazara Kaganowicza ze stanowiska I sekretarza KP(b)U. Nie spotkało się to jednak ze zrozumieniem Stalina, który w liście Do Towarzysza Kaganowicza i innych członków Politbiura KC KP(b)U z 26 kwietnia 1926 roku oskarżył Szumskiego o „szerzenie nastrojów antyrosyjskich na Ukrainie”. Od jego nazwiska ukuto określenie „szumskizm”, będące synonimem odchylenia nacjonalistycznego w USRR. W czerwcu 1926 roku złożył samokrytykę. W lutym 1927 odwołany ze stanowiska komisarza oświaty i przeniesiony na drugorzędne stanowisko w związkach zawodowych do Moskwy.
Aresztowany 13 maja 1933 roku przez OGPU pod zarzutem przynależności do Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (УВО) (mistyfikacja OGPU) i skazany na dziesięć lat łagru. Karę w latach 1933–1935 odbywał w SŁON na Sołowkach, następnie resztę kary zamieniono na zesłanie do Krasnojarska. W latach 1937–1939 ponownie aresztowany przez NKWD, w śledztwie, ostatecznie zwolniony. Po zakończeniu wyroku w 1943 roku, pozostał w Krasnojarsku, domagając się rehabilitacji przez Sąd Najwyższy ZSRR. 18 września 1946 roku zostak jednak zamordowany przez NKWD na osobiste polecenie Stalina, Chruszczowa i Kaganowicza[potrzebny przypis] w pociągu w drodze z Saratowa do Kijowa.
Bibliografia, literaturaEdytuj
- Ihor Pidkova, Roman Shust, Kost Bondarenko, Шумський Олександр Якович [w:] Dovidnyk z istorii Ukrainy, Lviv: Uniwersytet Lwowski i Vydavnyctvo Heneza, 1999, ISBN 978-966-504-237-2 (ukr.).