Ożędka groniasta, orzędka groniasta[3], ożędka wiechowata[4] (Neslia paniculata (L.) Desv.) – gatunek rośliny z rodziny kapustowatych, należący do monotypowego rodzaju ożędka (też orzędka, Neslia Desv.). Występuje w strefie umiarkowanej w Europie, w północnej Afryce oraz w Azji (bez jej południowej, tropikalnej części)[5]. W Polsce zadomowiony antropofit[3], jego występowanie udokumentowane zostało na całym niżu i w niższych partiach gór, lokalnie jednak jest bardzo rzadki (np. w północno-zachodniej części kraju)[6].

Ożędka groniasta
Ilustracja
Neslia paniculata subsp. paniculata
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

kapustowce

Rodzina

kapustowate

Rodzaj

ożędka

Gatunek

ożędka groniasta

Nazwa systematyczna
Neslia paniculata (L.) Desv.
J. Bot. Agric. 3:162. 1814
Synonimy
  • Myagrum paniculatum L.
  • Vogelia paniculata (L.) Hornem.

Morfologia

edytuj
 
Kwiatostan
Łodyga
Krótka, omszona, wysokość całej rośliny od 15 do 80 cm.
Liście
Dolne wydłużone przechodzące w ogonek, górne lancetowate, całobrzegie.
Kwiaty
Złotożółte o średnicy 4–6 mm zebrane w pseudobaldachowatą wiechę. Kwitnie do maja do lipca.

Biologia i ekologia

edytuj

Roślina jednoroczna. Występuje na polach zbóż, wysypiskach, przydrożach, w miejscach ciepłych o podłożu gliniastym i zasobnym w wapń.

Systematyka

edytuj

Gatunek z rodzaju monotypowego Neslia Desv.[5], przy czym w niektórych ujęciach jeden z dwóch podgatunków (obok nominatywnego) – Neslia paniculata subsp. thracica (Velen.) Bornm.[5], bywa podnoszony do rangi odrębnego gatunku – Neslia apiculata C.A. Mey., określanego nazwą zwyczajową ożędka kończysta[3].

Rodzaj Neslia zaliczany jest do plemienia Camelineae w obrębie rodziny kapustowatych Brassicaceae[7].

Zagrożenia i ochrona

edytuj

Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[8].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
  3. a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 120, ISBN 978-83-62975-45-7.
  4. Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 122. ISBN 83-01-00129-1.
  5. a b c Neslia Desv.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-22].
  6. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 371, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  7. Genus Neslia Desv.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-11-22].
  8. Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia

edytuj
  • Bertram Münker: Kwiaty polne i leśne. Warszawa: Świat Książki, 1998. ISBN 83-7129-756-4.