Organizacja hodowli zwierząt zarodowych (PRL)

Organizacja hodowli zwierząt zarodowych (PRL) – uregulowany przepisami system prowadzenia hodowli zwierząt zarodowych, który realizowano poprzez dążenie do doskonalenia i zachowanie zasobów genetycznych zwierząt, oceny ich wartości użytkowej oraz dokumentowania w księgach zwierząt zarodowych. Celem dekretu i uchwały Prezydium Rządu z 1955 r. w sprawie organizacji hodowli zwierząt zarodowych było stworzenia trwałych podstaw dla dalszego rozwoju produkcji zwierzęcej[1][2].

Hodowla zwierząt zarodowych

edytuj

Hodowla zwierząt oznaczała zespół zabiegów zmierzających do poprawienia cech dziedzicznych zwierząt[3][4]. Hodowla miała na celu uszlachetnienie ras, tworzenie nowych bardziej doskonałych ras oraz podnoszenie produkcyjności zwierząt gospodarskich. W zakres pracy hodowlanej wchodziły następujące cechy: ocena wartości użytkowej i hodowlanej zwierząt, racjonalna selekcja i dobór zwierząt, ich reprodukcja, rejonizacja zwierząt oraz prowadzenie ośrodków hodowlanych.

Hodowlę zwierząt gospodarskich prowadzano poprzez selekcję oraz dobór zwierząt do kojarzenia, poprzez wychowanie młodzieży, prawidłowe żywienie, utrzymanie, pielęgnowanie i użytkowanie.

W zależności od stosowanych metod rozróżniano hodowlę w czystości rasy, hodowlę w pokrewieństwie i hodowlę według linii[3].

Cele hodowli zwierząt zarodowych

edytuj

Dla celów hodowli zwierząt zarodowych przeprowadzano[2]:

  • ocenę wartości użytkowej zwierząt,
  • wybór zwierząt wyróżniających się wartością użytkową i hodowlaną i wpisywanie ich do ksiąg zwierząt zarodowych,
  • dalsze doskonalenie zwierząt zapisanych do ksiąg zwierząt zarodowych i tworzenie nowych ras i typów.

Wartość użytkowa zwierząt

edytuj

Wartość użytkową zwierząt gospodarskich określano jako zdolność do produkcji mleka, mięsa, tłuszczu, wełny, jaj, skór, futerek, dawania przychówka, wykorzystania karmy dla celów produkcyjnych, wykonywania pracy, itp[2]. Również wartością hodowlaną zwierząt gospodarskich określa się zdolność zwierząt do przekazywania na swoje potomstwo zdrowia, dobrej budowy, żywotności, plenności oraz wysokiej wartości użytkowej.

Ocena wartości użytkowej zwierząt

edytuj

Przy ocenie wartości użytkowej zwierząt wyróżniano takie cechy, jak: produkcyjność (dzielność), zdrowie, płodność, plenność, budową i długowieczność oraz inne cechy użytkowe[2].

Ocena wydajności zwierząt obejmowała:

  • w hodowli bydła - okresowe stwierdzanie produkcji mleka, zawartości tłuszczu w mleku oraz w określonych przypadkach zdolności wykorzystania pasz;
  • w hodowli trzody chlewnej - stwierdzanie ilości i ciężaru prosiąt urodzonych i odchowanych od lochy w ciągu roku, zdolności wykorzystywania paszy w określonych przypadkach oraz określanie wartości rzeźnej;
  • w hodowli owiec dla ras wełnistych - stwierdzanie ilości i jakości produkowanej wełny:
  • w hodowli owiec dla ras mlecznych - stwierdzanie ilości i jakości produkowanej wełny oraz ilości i jakości produkowanego mleka,
  • w hodowli owiec dla ras smużkowych i kożuchowych - stwierdzanie wartości smuszki i kożuchów;
  • w hodowli koni - stwierdzanie zdolności do pracy lub szybkości i wytrzymałości wykazanej przez ogiery i klacze;
  • w hodowli drobiu - stwierdzanie ilości i ciężaru produkowanych jaj ze specjalnym uwzględnieniem nieśności zimowej oraz jakości mięsa i drobiu rzeźnego;
  • w hodowli zwierząt futerkowych - określanie jakości produkowanego futerka oraz w określonych przypadkach i wagi żywej zwierzęcia;
  • w hodowli kóz - określanie ilości mleka i zawartości w nim tłuszczu;
  • w hodowli pszczół - określanie ilości pożytku oraz jego jakości.

Rejonizacja hodowlana

edytuj

Rejonizację zwierząt hodowlanych ustalał Minister Rolnictwa za zgodą Prezesa Rady Ministrów mówiącą o zasadach, trybie i zasięgu rejonizacji poszczególnych ras i typów zwierząt gospodarskich[5][6].

Celem opracowania obowiązującej rejonizacji zwierząt gospodarskich Minister Rolnictwa powoływał komisję hodowlaną, która miała charakter opiniodawczy.

Księgi zwierząt zarodowych

edytuj

Księgi zwierząt zarodowych oznaczały księgi, w których rejestrowano zwierzęta zarodowe[7][8]. Odrębne księgi prowadzone były dla koni, bydła, trzody chlewnej i owiec. Księgi dla bydła i owiec dzieliły się na wstępne, główne i elity. Dla trzody chlewnej prowadzono księgi następująco: dla loch księgi wstępne i główne, dla knurów tylko księgi główne.

W zależności od wartości hodowlanej i użytkowej zwierzęta były wpisywane księgi krajowej, wojewódzkiej i powiatowej. Ponadto prowadzono rejestry zwierząt wyróżniających się wartością użytkową.

Ośrodki hodowlane

edytuj

Ośrodki hodowlane zorganizowano celem należytego wykorzystania materiału hodowlanego na danym terenie[9]. Minister Rolnictwa zorganizował ośrodki hodowlane bydła, trzody chlewnej, owiec i koni.

Centralna Stacja Hodowli Zwierząt

edytuj

Na podstawie ustawy z 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych zarządzono utworzenie Centralnej  Stacji Hodowli Zwierząt w Warszawie oraz okręgowe stacje hodowli zwierząt w: Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Kielcach, Koszalinie, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Opolu, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Wrocławiu i Zielonej Górze[10][11].

Centralna Stacja przejęła zadania i obowiązki dotychczasowej Wojewódzkiej Stacji Oceny Zwierząt w Warszawie oraz państwowych zakładów unasieniania zwierząt podległych do 1975 r. Wojewodzie Warszawskiemu.  Okręgowe stacje przejęły zadania i obowiązki wojewódzkich stacji oceny zwierząt i państwowych zakładów unasieniania zwierząt podległych terenowym organom administracji państwowej stopnia wojewódzkiego.

Centralna Stacja i okręgowe stacje podlegały Ministrowi Rolnictwa i stały się zakładami budżetowymi finansowanymi z budżetu centralnego Ministerstwa Rolnictwa.

Od chwili utworzenia w 1975 r., Centralną Stacją Hodowli Zwierząt kierowali[12]:

Przypisy

edytuj
  1. Dekret z dnia 2 lutego 1955 r. o organizacji hodowli zwierząt zarodowych. Dz. U. 1955 nr 6 poz. 34
  2. a b c d Uchwała nr 124 Prezydium Rządu z dnia 2 lutego 1955 r. w sprawie organizacji hodowli zwierząt zarodowych. M.P. z 1955 r. nr 16, poz. 165
  3. a b Zootechniczny Słownik Encyklopedyczny, PWRiL, Warszawa 1965.
  4. Witold Pruski, Hodowla zwierząt gospodarskich, PWRiL, Warszawa 1967.
  5. Ustawa z dnia 2 grudnia 1960 r. o hodowli zwierząt gospodarskich. Dz.U. z 1960 r. nr 54, poz. 310
  6. Ewald Sasimowski, Zarys szczegółowej hodowli zwierząt, PWRiL, Warszawa 1983.
  7. Mała Encyklopedia Rolnicza, PWRiL, Warszawa 1963
  8. Encyklopedia Ekonomiczno-Rolnicza, PWRiL, Warszawa 1964.
  9. Zarządzenie Ministra Rolnictwa z dnia 27 sierpnia 1955 r. w sprawie organizacji ośrodków hodowli zwierząt gospodarskich. M.P. z 1955 r. nr 93, poz. 1197
  10. Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. Dz.U. z 1975 r. nr 16, poz. 91
  11. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 lipca 1975 r. w sprawie utworzenia Centralnej i okręgowych stacji hodowli zwierząt. Dz.U. z 1975 r. nr 26, poz. 138
  12. Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt, Historia.