Osociec
Osociec[5], skolymus[6] (Scolymus L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje 4 gatunki[3]. Zasięg rodzaju obejmuje: Azory, Wyspy Kanaryjskie, Maderę, południową Europę po Wielką Brytanię, Niemcy, Alpy, Ukrainę na północy, południowo-zachodnią Azję po Iran na wschodzie oraz północną i północno-wschodnią Afrykę po Etiopię na południu[3]. Dwa gatunki (osociec hiszpański i plamisty) zawleczone zostały do Stanów Zjednoczonych i wschodniej Australii[3]. Osociec hiszpański rośnie jako przejściowo dziczejący także w Polsce[5].
 Osociec hiszpański | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
osociec | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Scolymus Tourn. ex L. Sp. Pl.: 813 (1753)[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
S. maculatus Linnaeus[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Rośliny czasem uprawiane, występujące w naturze na glebach piaszczystych, na nieużytkach, przydrożach, na polach i w sadach oliwnych[7], w suchych ugorach i na gruzowiskach[8]. Mają jadalne korzenie, spożywane jako substytut salsefii i kawy. Kwiaty wykorzystywane bywają jako substytut szafranu[9].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Rośliny roczne i byliny bardzo kolczaste, o łodydze oskrzydlonej[10].
- Liście
- Skrętoległe, o blaszkach sztywnych, pierzasto wcinanych, na brzegach kolczasto ząbkowanych[11].
- Kwiaty
- Skupione w koszyczki, siedzące, wyrastające w kątach liści. Okrywy z listków silnie kolczastych[11]. Dno kwiatostanu stożkowate lub wydłużone, z plewinkami jajowatymi, obejmującymi niełupki. Wszystkie kwiaty języczkowe, żółte[11].
- Owoce
- Niełupki spłaszczone[11]. Puch kielichowy zredukowany lub w postaci kilku sztywnych, szorstkich włosków[11][10].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna
Rodzaj z podplemienia Scolyminae, plemienia Cichorieae z podrodziny Cichorioideae z rodziny astrowatych Asteraceae[12].
- Wykaz gatunków[3]
- Scolymus × castaneus F.M.Vázquez & J.Blanco
- Scolymus grandiflorus Desf.
- Scolymus hispanicus L. – osociec hiszpański[5]
- Scolymus maculatus L. – osociec plamisty, skolymus plamisty[6]
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-01-30] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-01-30] (ang.).
- ↑ a b c d e f Scolymus Tourn. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-30].
- ↑ Scolymus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2023-01-30].
- ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 163, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
- ↑ Marjorie Blamey, Christopher Grey-Wilson, Wild flowers of the Mediterranean, London: A & C Black, 2004, s. 459, ISBN 0-7136-7015-0, OCLC 56888046.
- ↑ Andreas Bartels, Rośliny śródziemnomorskie, Warszawa: Multico, 2009, s. 175, ISBN 978-83-7073-683-5.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 842, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b J.W. Kadereit, Charles Jeffrey (red.), Flowering plants. Eudicots: Asterales, Berlin: Springer, 2007, s. 182, ISBN 978-3-540-31051-8, OCLC 184984805.
- ↑ a b c d e Peter Davis: Flora of Turkey, Volume 5. Edinburgh University Press, 2019, s. 624.
- ↑ Genus Scolymus L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2023-01-30].