Osphranter

	Osphranter
	Gould, 1842
	; Kangur rudy (O. rufus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Nadrząd	torbacze
Rząd	dwuprzodozębowce
Rodzina	kangurowate
Podrodzina	kangury
Plemię	Macropodini
Rodzaj	Osphranter
	Typ nomenklatoryczny
	Osphranter antilopinus Gould, 1842
Synonimy
	Megaleia Gistel, 1848; Gerboides P. Gervais, 1855; Boriogale R. Owen, 1874; Phascolagus R. Owen, 1874; Dendrodorcopsis W. Rothschild, 1903; Prionotemmus Stirton, 1955;
	Megaleia Gistel, 1848; Gerboides P. Gervais, 1855; Boriogale R. Owen, 1874; Phascolagus R. Owen, 1874; Dendrodorcopsis W. Rothschild, 1903; Prionotemmus Stirton, 1955;
Gatunki
	7 gatunków (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	7 gatunków (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Osphranter – rodzaj ssaka z podrodziny kangurów (Macropodinae) w obrębie rodziny kangurowatych (Macropodidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Australii^[7]^[8]^[9].

Morfologia

Długość ciała samic 57,3–110 cm, długość ogona samic 53,4–90 cm, długość ciała samców 58,7–140 cm, długość ogona samców 54,5–100 cm; masa ciała samic 8,6–39 kg, samców 18,1–92 kg^[8]^[10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1842 roku angielski przyrodnik John Gould w artykule poświęconym opisowi czterech nowych gatunków kangurów opublikowanym w czasopiśmie Proceedings of the Zoological Society of London^[1]. Jako gatunek typowy Gould wyznaczył (oznaczenie monotypowe) kangura antylopiego (O. antilopinus).

Etymologia

Osphranter: gr. οσφραντηριος osphrantērios ‘wietrzący, węszący’^[11].
Megaleia: gr. μεγαλειος megaleios ‘dostojny, wspaniały’^[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Kangurus laniger Gaimard, 1823 (= Kangurus rufus Desmarest, 1822).
Gerboides: rodzaj Gerbua F. Cuvier, 1825; -οιδης -oidēs ‘przypominający’^[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Kangurus rufus Desmarest, 1822.
Boriogale: gr. βορειος boreios ‘z północy’ (tj. z Australii Południowej!); γαλεή galeē lub γαλή galē ‘łasica’^[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Macropus (Boriogale) magnas Owen, 1874 (= Kangurus rufus Desmarest, 1822).
Phascolagus: gr. φασκωλος phaskōlos ‘skórzana torba’; λαγως lagōs ‘zając’^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Macropus erubescens^[a] P.L. Sclater, 1870.
Dendrodorcopsis: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Dendrolagus S. Müller, 1840 (drzewiak) i Dorcopsis Schlegel & S. Müller 1845 (kangurowiec)^[6]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Dendrodorcopsis woodwardi W. Rothschild, 1903 (= Macropus bernardus W. Rothschild, 1904).

Podział systematyczny

Takson wyodrębniony na podstawie danych genetycznych z Macropus^[16]. Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[17]^[10]^[7]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[18]	Podgatunki^[8]^[7]^[10]	Rozmieszczenie geograficzne^[8]^[7]^[10]	Podstawowe wymiary^[8]^[10]^[b]	Status IUCN^[19]
Osphranter rufus	(Desmarest, 1822)	kangur rudy	gatunek monotypowy	śródlądowa i zachodnia część kontynentalnej Australii	DC: 74–140 cm DO: 64–100 cm MC: 17–92 kg	LC
Osphranter bernardus	(W. Rothschild, 1904)	kangur czarny	gatunek monotypowy	Terytorium Północne (zachodnia Ziemia Arnhema na wschód od rzeki South Alligator)	DC: 59–72 cm DO: 54–64 cm MC: 13–22 kg	NT
Osphranter antilopinus	Gould, 1842	kangur antylopi	gatunek monotypowy	Australia Zachodnia (południowo-wschodnie Kimberley) do wschodniego Terytorium Północnego (Pungalina); rozłączona populacja na półwyspie Jork w Queenslandzie	DC: 73–120 cm DO: 66–96 cm MC: 14–51 kg	LC
Osphranter robustus	(Gould, 1841)	kangur górski	4 podgatunki	zachodnia, środkowa i wschodnia część kontynentalnej Australii, z wyłączeniem większości Wiktorii; także Wyspa Barrowa w Australii Zachodniej	DC: 57–108 cm DO: 53–90 cm MC: 8,6–60 kg	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia.

Opisano również gatunki wymarłe z pliocenu Australii:

Osphranter pan (De Vis, 1895)^[20]
Osphranter pavana (Bertholomai, 1978)^[21]
Osphranter woodsi (Bartholomai, 1975)^[22].

Uwagi

↑ Podgatunek O. robustus.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b J. Gould. Descriptions of four New Species of Kangaroos. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 9, s. 80, 1842. (ang.).
↑ J.von N.F.X. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs für höhere Schulen. Stuttgart: Hoffmann, 1848, s. ix. (niem.).
↑ P. Gervais: Histoire Naturelle des Mammifères, avec l’indication de leurs moeurs, et de leurs rapports avec les arts, le commerce et l’agriculture. T. 2: Carnivores, Proboscidiens, Jumentés, Bisulques, Édentes, Marsupiaux, Monotrèmes, Phoques, Sirénides, et Cétacés. Paris: L. Curmer, 1855, s. 271. (fr.).
↑ Owen 1874 ↓, s. 247.
↑ Owen 1874 ↓, s. 261.
↑ ^a ^b W. Rotschild. Preliminary diagnosis of a new genus and species of kangaroo. „Novitates Zoologicae”. 10, s. 414, 1903. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 102–105. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 726–728. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Subgenus Osphranter. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-27].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 68. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 486.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 404.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 294.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 139.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 529.
↑ M. Celik, M. Cascini, D. Haouchar, Ch. Van Der Burg, W. Dodt, A.R. Evans, P. Prentis, M. Bunce, C. Fruciano & M.J. Phillips. A molecular and morphometric assessment of the systematics of the Macropus complex clarifies the tempo and mode of kangaroo evolution. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 186 (3), s. 793–812, 2019. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlz005. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-12]. (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 16–17. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).
↑ Ch.W. De Vis. A Review of the Fossil Jaws of the Macropodidæ in the Queensland Museum. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. Second series. 10 (1), s. 124, 1895. (ang.).
↑ A. Bertholomai. The Macropodidae (Marsupialia) from the Albingham Formation, northern Queensland. Results of the Ray E. Lemley expeditions, Part 2. „Memoirs of the Queensland Museum”. 18 (2), s. 139, 1978. (ang.).
↑ A. Bartholomai. The genus Macropus Shaw (Marsupialia: Macropodidae) in the Upper Cainozoic deposits of Queensland. „Memoirs of the Queensland Museum”. 17 (2), s. 216, 1975. (ang.).

Bibliografia

R. Owen. On the Fossil Mammals of Australia.—Part VIII. Family Macropodidæ: Genera Macropus, Osphranter, Phascolagus, Sthenurus, and Protemnodon. „Philosophical transactions of the Royal Society of London”. 164, s. 245–288, 1874. (ang.).
T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 71-718, seria: North American Fauna. (ang.).

[16] Podgatunek O. robustus.

[20] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Gould-1] J. Gould. Descriptions of four New Species of Kangaroos. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 9, s. 80, 1842. (ang.).

[Gistel-2] J.von N.F.X. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs für höhere Schulen. Stuttgart: Hoffmann, 1848, s. ix. (niem.).

[Gervaisb-3] P. Gervais: Histoire Naturelle des Mammifères, avec l’indication de leurs moeurs, et de leurs rapports avec les arts, le commerce et l’agriculture. T. 2: Carnivores, Proboscidiens, Jumentés, Bisulques, Édentes, Marsupiaux, Monotrèmes, Phoques, Sirénides, et Cétacés. Paris: L. Curmer, 1855, s. 271. (fr.).

[CITEREFOwen1874[https://www.biodiversitylibrary.org/item/232903#page/273/mode/1up_247]-4] Owen 1874 ↓, s. 247.

[CITEREFOwen1874[https://www.biodiversitylibrary.org/item/232903#page/287/mode/1up_261]-5] Owen 1874 ↓, s. 261.

[Rotschild-6] W. Rotschild. Preliminary diagnosis of a new genus and species of kangaroo. „Novitates Zoologicae”. 10, s. 414, 1903. (ang.).

[Burgin&inni-7] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 102–105. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Eldridge&Coulson-8] M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 726–728. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Subgenus Osphranter. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-27].

[amw-10] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 68. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/494/mode/1up_486]-11] Palmer 1904 ↓, s. 486.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/412/mode/1up_404]-12] Palmer 1904 ↓, s. 404.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/302/mode/1up_294]-13] Palmer 1904 ↓, s. 294.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/147/mode/1up_139]-14] Palmer 1904 ↓, s. 139.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/537/mode/1up_529]-15] Palmer 1904 ↓, s. 529.

[Celik&inni-17] M. Celik, M. Cascini, D. Haouchar, Ch. Van Der Burg, W. Dodt, A.R. Evans, P. Prentis, M. Bunce, C. Fruciano & M.J. Phillips. A molecular and morphometric assessment of the systematics of the Macropus complex clarifies the tempo and mode of kangaroo evolution. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 186 (3), s. 793–812, 2019. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlz005. (ang.).

[mdd-18] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-12]. (ang.).

[Cichocki&inni-19] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 16–17. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[21] Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).

[vis-22] Ch.W. De Vis. A Review of the Fossil Jaws of the Macropodidæ in the Queensland Museum. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. Second series. 10 (1), s. 124, 1895. (ang.).

[bar78-23] A. Bertholomai. The Macropodidae (Marsupialia) from the Albingham Formation, northern Queensland. Results of the Ray E. Lemley expeditions, Part 2. „Memoirs of the Queensland Museum”. 18 (2), s. 139, 1978. (ang.).

[bar75-24] A. Bartholomai. The genus Macropus Shaw (Marsupialia: Macropodidae) in the Upper Cainozoic deposits of Queensland. „Memoirs of the Queensland Museum”. 17 (2), s. 216, 1975. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[a]

[16]

[17]

[18]

[b]

[19]

[20]

[21]

[22]