Pałac Hatzfeldów we Wrocławiu
Pałac Hatzfeldtów – budynek przy ulicy Wita Stwosza 32 we Wrocławiu, pozostałość siedziby książęcej rodziny Hatzfeldów[a], zaadaptowana po II wojnie światowej przez Edmunda Małachowicza na siedzibę galerii sztuki współczesnej Awangarda.
 nr rej. 173
| |
 Pozostałości po Pałacu zaadaptowane na galerię | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Wita Stwosza (Albrechtstrasse) 32 |
| Typ budynku |
biurowiec |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Kondygnacje |
4 |
| Rozpoczęcie budowy |
1765 |
| Ukończenie budowy |
1773 |
| Ważniejsze przebudowy |
lata 60. XX w. |
| Zniszczono |
1945 |
| Pierwszy właściciel |
Hatzfeldtowie |
| Kolejni właściciele |
Królestwo Prus, Biuro Wystaw Artystycznych we Wrocławiu |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′34,99″N 17°02′15,13″E/51,109719 17,037536
| |
Pałac barokowy
edytuj.jpg)
W latach 1715–1719, na połączonej działce nr 31–32, wzniesiono pałac w stylu barokowym według projektu Christopha Hacknera dla hrabiego Franza von Hatzfelda (1676–1738)[1]. Nie zajmował on całej szerokości kwartału, na działce zachodniej znajdowała się siedziba kurii książąt oleśnicko-wirtemberskich. Budynek padł w 1760 ofiarą wojny siedmioletniej (spłonął w wyniku ostrzału podczas austriackiego oblężenia). Oba budynki (pałac i dawną kurię) w latach 1763–1764 rozebrano[2].
Pałac klasycystyczny
edytuj
W latach 1765–1773 (lub 1764–1774[1]) wzniesiono nowy pałac dla księcia Franza Philippa Adriana von Hatzfelda (1717–1779). Nad jego projektem czuwał jeden z najwybitniejszych architektów niemieckich, Carl Gotthard Langhans[1]. Projekt, który okazał się prekursorskim dziełem wczesnego klasycyzmu i neorenesansu we Wrocławiu, przyniósł późniejszemu autorowi berlińskiej Bramy Brandenburskiej znaczny rozgłos[potrzebny przypis].
Odbudowana rezydencja zaliczała się do największych tego typu obiektów nie tylko we Wrocławiu, ale w całym regionie. Zajmowała już całą szerokość kwartału pomiędzy ulicami Krowią a św. Wita. Trzy kondygnacje i mezzanino czyniło z miejskiej siedziby Hatzfeldtów znaczący element architektury miasta. Zdyscyplinowana elewacja, nawiązująca do najlepszych wzorów włoskich, należała do najwybitniejszych współczesnych realizacji na skalę europejską[potrzebny przypis].
W 1802 pałac zakupiło miasto i przeznaczyło na siedzibę władz prowincjonalnych i okręgowych. Do budynku, z budynku Kamery Cesarskiej znajdującej się przy placu Biskupa Nankiera 4, przeniesiony został Urząd Kamery Królewsko-Pruskiej[3]. Część jego pomieszczeń zajmowała Kamera Wojenna i Dominialna, przekształcona w lutym 1809 w rejencję wrocławską[potrzebny przypis].
Po wojnie
edytujW czasie oblężenia Festung Breslau pałac został bardzo poważnie zniszczony. Na Nowym Targu znajdowała się bateria artylerii. Obawiano się, że pociski mogą zawadzać o budynek, wysadzono więc jego wyższe kondygnacje, aby ułatwić ostrzał. Główna fasada była odspojona i ostatecznie runęła w 1946. Wojnę przetrwał jednak nie tylko portyk balkonowy, hall i boczna ściana od ul. Krowiej, ale cały parter, którego znaczną część rozebrano ze względu na zapotrzebowanie na cegłę do odbudowy Warszawy. Ocalała jedynie sklepiona sień z zabytkowymi kolumnami pochodzącymi z wcześniejszej siedziby Piastów[potrzebny przypis].
Ruiny pałacu Hatzfeldtów przez kilkanaście lat po wojnie pełniły rolę planu zdjęciowego. Wrocławska Wytwórnia Filmów Fabularnych organizowała tu ujęcia niektórych filmów wojennych, w których miejsce to służyło jako filmowe miejsce akcji[potrzebny przypis].
Początkowo planowano pełną odbudowę pałacu, powstały nawet bardzo konkretne projekty, później jednak zaniechano odbudowy, m.in. z tego powodu, że był on m.in. siedzibą gauleitera Karla Hankego. Architekci i historycy sztuki, w tym Edmund Małachowicz, próbowali uratować Pałac przed ideologicznym wyrokiem, argumentując, że potomek rodu Hatzfeldtów pomagał królowi polskiemu w jednej z bitew a architekt Langhans to w rzeczywistości rodowity Ślązak, nazywający się Jan Długi[4]. Nic to nie dało i władze zatwierdziły projekt galerii BWA autorstwa Małachowicza (trzeci z kolei, dwa pierwsze zakładały odbudowę pałacu). Projekt ten opracowano jednak w taki sposób, by ocalić jak najwięcej z istniejącej ruiny i nie zamykać drogi do późniejszej rekonstrukcji[potrzebny przypis].
Pod koniec lat 60. XX wieku, ruiny zostały usunięte, pozostawiono jedynie niepełny obrysu rzutu parteru i półpiętra. Blisko 50 lat[od kiedy?] budynek mieścił galerię sztuki współczesnej „Awangarda”. W 2019 roku budynek został przeznaczony do remontu ze względu na zły stan techniczny, a galerię przeniesiono na dworzec główny PKP[potrzebny przypis].
Remont w 2006
edytujW 2006 w pałacu dokonano pewnych prac remontowych: wymieniono stolarkę okienną oraz drzwi, a także ocieplono fragment przedniej fasady i zamontowano na szczytach przeszklonych galerii jaskrawoczerwone żaluzje. Efekt tego remontu wywołał jednak kontrowersje wśród mieszkańców[potrzebny przypis].
Rekonstrukcja
edytujW marcu 2007 Rada Miejska Wrocławia wydała uchwałę o przygotowaniu postępowania administracyjnego w sprawie wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji polegającej na odbudowie historycznego budynku. Według zapisów w budżecie miasta, przygotowania do odbudowy miały trwać w latach 2007–2008, a prace budowlane w latach przewidziano na lata 2008–2009[5] po zakończeniu których miano ulokować biura Urzędu Miasta Wrocławia. Ze względu na brak wystarczających środków finansowych, odbudowa została przełożona na bliżej nieokreśloną przyszłość.
W kwietniu 2021 działka wraz z pozostałościami pałacu zostały wystawione na przetarg w cenie wywoławczej 37 800 000 zł. Przetarg wygrała spółka Rafin[6], która niedługo potem ogłosiła, że pałac zostanie odbudowany wedle projektu pracowni GREG. Architekci, a w środku znajdzie się pięciogwiazdkowy hotel[7].
Uwagi
edytuj- ↑ Używano nazwiska Hatzfeld (m.in. hr. Franz von Hatzfeld (1676–1738), zleceniodawca pałacu barokowego lub ks. Franz Philipp Adrian von Hatzfeld (1717–1779), zleceniodawca pałacu klasycystycznego) lub Hatzfeldt (m.in. protoplasta Melchior von Hatzfeldt i książęta z linii Hatzfeldt-Trachenberg po 1794).
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Ostrowska-Kębłowska 1994 ↓, s. 13.
- ↑ Ostrowska-Kębłowska 1994 ↓, s. 17.
- ↑ Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 103.
- ↑ „Jan Długi” – dosłowne tłumaczenie niemieckiego „Langhans”.
- ↑ Kreatywna Polska – Wielka odbudowa. kreatywnapolska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-14)].
- ↑ Nieruchomość. Giełda Nieruchomości Wrocław [online], gn.um.wroc.pl [dostęp 2021-11-19].
- ↑ Pałac Hatzfeldów zmieni się w 5-gwiazdkowy hotel [online], Wroclife.pl, 19 listopada 2021 [dostęp 2021-11-19] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Zofia Ostrowska-Kębłowska: Dylematy klasycyzmu. O sztuce Wrocławia XVIII–XIX wieku i jej europejskich kontekstach. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1994.
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.