Rejencja wrocławska

Rejencja wrocławska (niem. Regierungsbezirk Breslau) – pruska jednostka administracyjna w środkowej części Śląska, utworzona w 1809, a zlikwidowana w 1945. W 1815 weszła w skład Prowincji Śląskiej. Rejencja wrocławska była potocznie określana „Śląskiem Średnim” (Mittelschlesien) lub rzadziej, „Śląskiem Centralnym” (Zentralschlesien).

Rejencja wrocławska w 1905

Mapa rejencji w prowincji śląskiej w 1905 r.

Siedziba rejencji we Wrocławiu

Nowa siedziba rejencji od lat 30. XX w.

Historia

W momencie powstania w 1809 r. w skład rejencji wszedł Górny Śląsk oraz Śląsk Środkowy, jednak ten pierwszy wydzielono w 1816 r. w odrębną jednostkę, za to do rejencji dołączono w tymże roku hrabstwo kłodzkie, a w 1820 większość powiatów rozwiązanej rejencji dzierżoniowskiej. Tak ukształtowana rejencja istniała do 1919 r., gdy niewielkie fragmenty leżące w jej północnej i północno-wschodniej części weszły w skład państwa polskiego, zreformowano też wówczas podział rejencji na powiaty i zmieniono nazwę nadrzędnej jednostki administracyjnej na Prowincję Dolnośląską. Siedzibą rejencji był gmach obecnego Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Wśród 1,95 mln mieszkańców rejencji w 1938 r. przeważali protestanci (56%) i katolicy (37%). Rejencja obejmowała wówczas obszar blisko 13 tys. km².

Na rejencję złożyły się następujące powiaty:

• Breslau-Stadt (Wrocław–miasto)
• powiat Breslau (Wrocław)
• powiat Brieg (Brzeg)
• powiat Groß Wartenberg (Syców)
• powiat Guhrau (Góra)
• powiat Kreuzburg (Kluczbork)
• powiat Militsch (Milicz)
• powiat Namslau (Namysłów)
• powiat Neumarkt (Środa Śląska)
• powiat Oels (Oleśnica)
• powiat Ohlau (Oława)
• powiat Steinau (Ścinawa)
• powiat Strehlen (Strzelin)
• powiat Trebnitz (Trzebnica)
• powiat Wohlau (Wołów)

W 1820 powiat Kluczbork przeszedł pod władzę Opola, a po rozwiązaniu rejencji dzierżoniowskiej na terenie wrocławskiej znalazły się powiaty:

• powiat Frankenstein (Ząbkowice Śląskie)
• powiat Glatz (Kłodzko)
• powiat Habelschwerdt (Bystrzyca Kłodzka)
• powiat Münsterberg (Ziębice)
• powiat Nimptsch (Niemcza)
• powiat Reichenbach (Dzierżoniów, Rychbach)
• powiat Schweidnitz (Świdnica)
• powiat Striegau (Strzegom)
• powiat Waldenburg (Wałbrzych)

W 1854 z części powiatu Glatz wyodrębniono powiat Neurode (Nowa Ruda). Na przełomie XIX i XX wieku zaczęto wyodrębniać powiaty miejskie: Świdnica (1899), Brzeg (1907) i Wałbrzych (1924).

W 1932 nastąpiła komasacja niektórych powiatów: Kłodzko i Nową Rudę złączono w Kłodzko, Ząbkowice Śląskie i Ziębice w Ząbkowice Śląskie, Rychbach i Niemczę w Rychbach, Brzeg i Oławę w Brzeg-ziemski, Świdnicę i Strzegom w Świdnicę, Wołów i Ścinawę w Wołów.

1 października 1933 ponownie podzielono powiat Brzeg-ziemski na dwa powiaty, brzeski i oławski.

Populacja

Powiat	Nazwa polska	Populacja (1939)
Breslau (miasto)	Wrocław	620 976
Breslau (powiat)	Wrocław	102 622
Brieg (miasto)	Brzeg	29 580
Brieg (powiat)	Brzeg	38 596
Glatz	Kłodzko	123 130
Frankenstein	Ząbkowice Śląskie	75 056
Groß Wartenberg	Syców	26 574
Guhrau	Góra	39 028
Habelschwerdt	Bystrzyca Kłodzka	55 672
Militsch	Milicz	47 134
Namslau	Namysłów	31 227
Neumarkt	Środa Śląska	56 542
Oels	Oleśnica	70 626
Ohlau	Oława	52 475
Reichenbach	Dzierżoniów	84 988
Schweidnitz (miasto)	Świdnica	35 038
Schweidnitz (powiat)	Świdnica	93 860
Strehlen	Strzelin	57 458
Trebnitz	Trzebnica	54 177
Waldenburg (miasto)	Wałbrzych	64 128
Waldenburg (powiat)	Wałbrzych	117 918
Wohlau	Wołów	64 340
Razem		1 941 145

Losy rejencji po 1945

Tereny rejencji wrocławskiej zostały po 1945 wraz z większą częścią rejencji legnickiej włączone do województwa wrocławskiego. Po 1950 powiaty Brzeg i Namysłów odeszły do województwa opolskiego.

Obecnie prawie cały obszar rejencji (poza wymienionymi powiatami) należy do województwa dolnośląskiego.