Wikipedia

Pachyfragma wielkolistna

gatunek rośliny

Pachyfragma wielkolistna (Pachyphragma macrophyllum) – gatunek roślin z rodziny kapustowatych (Brassicaceae). Występuje w rejonie Kaukazu[5], głównie na terenie Gruzji, poza tym w północno-wschodniej Turcji i Armenii[6][7][8] (jedno stanowisko[7]), podawany także z Kaukazu Północnego[7]. Jako gatunek introdukowany odnotowany został w Wielkiej Brytanii[4]. Rośnie w runie lasów liściastych[6][7] na wysokościach od 700 do 1000 m n.p.m. (według części źródeł do 1900 m n.p.m.[6]). Kwitnie od kwietnia do maja[7] (w zachodniej Europie od marca[9]), zapach kwiatów delikatny (cała roślina po roztarciu pachnie czosnkiem)[6], a owocuje od czerwca do lipca[7].

Pachyfragma wielkolistna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

kapustowce

Rodzina

kapustowate

Rodzaj

pachyfragma

Gatunek

pachyfragma wielkolistna

Nazwa systematyczna
Pachyphragma macrophyllum (Hoffm.) N.Busch
Fl. Cauc. Crit. 3(4): 151 1908[3][4]
Synonimy
  • Gagria lobata M.Král
  • Lepia latifolia (M.Bieb.) Desv.
  • Thlaspi latifolium M.Bieb.
  • Thlaspi macrophyllum Hoffm.[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Roślina uprawiana jest jako ozdobna, ale ma też jadalne liście[6]. Zalecana jest do nasadzeń w ogrodach naturalistycznych i skalnych, na rabatach cienistych[6] oraz do założeń o charakterze parkowo-leśnym[10]. Istnieją odmiany o liściach przebarwiających się częściowo na czerwono jesienią i zimą[9]. Roślina rozmnażana jest z nasion, przez podział[6][9] i za pomocą sadzonek pędowych wiosną[9]. Wymaga gleby średnio żyznej, próchnicznej i wilgotnej, najlepiej rośnie w półcieniu[9].

Morfologia edytuj

Pokrój
Bylina z poziomo rosnącym kłączem, osiągająca od 18 do 45 cm wysokości[7]. Pęd nagi lub rzadko owłosiony pojedynczymi, prostymi włoskami. Korzeń palowy[8].
Liście
Odziomkowe skupione w rozetę liściową[8], częściowo zimozielone[9], osiągają 18 cm długości, na długich ogonkach[7], o blaszce o średnicy ok. 10 cm[9], sercowatej i sercowato-nerkowatej[7], ząbkowanej i klapowanej[8]. Liście łodygowe mniejsze[9].
Kwiaty
Zebrane w szczytowe grona na wyprostowanych pędach kwiatostanowych[6]. Działki kielicha cztery, wyprostowane[8]. Płatki korony odwrotnie jajowate, o długości ok. 8–9 mm, białe z delikatnymi zielonymi żyłkami[6]. Pręciki z pylnikami podługowatymi. Zalążnia z czterema zalążkami. Szyjka słupka krótka lub całkowicie zredukowana, zakończona dwudzielnym znamieniem[8].
Owoce
Szeroko oskrzydlone (rzadko bez skrzydełek[8]) i szerokie, odwrotnie sercowate[7][6] łuszczynki osiągające 12–18 mm średnicy, osadzone na szypułkach w czasie owocowania poziomo odgiętych o długości 15–20 mm[7].

Systematyka i pochodzenie edytuj

Gatunek z monotypowego rodzaju Pachyphragma (A. P. de Candolle) H. G. L. Reichenbach, Deutsche Bot. Herbarienbuch (Nom.) 179. Jul 1841[11], siostrzanego wobec rodzaju Pseudovesicaria, wchodzącego w skład monofiletycznej grupy obejmującej także rodzaje: czosnaczek Alliaria, Sobolewskia, Lysakia i Parlatoria. Cała ta grupa jest siostrzana wobec rodzaju Graellsia, a następnie wobec grupy obejmującej rodzaj tobołki Thlaspi i Didymophysa. Relacje filogenetyczne wskazują nie tylko na uzasadnioną odrębność rodzaju Pachyphragma, ale też na względnie odległe pokrewieństwo z rodzajem Thlaspi[12][8]. Jest to o tyle istotne, że w wielu źródłach takson zaliczany jest do tego rodzaju jako Thlaspi macrophyllum Hoffm.[13][3] (Thlaspi sect. Pachyphragma A. P. de Candolle)[11].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-12-17] (ang.).
  3. ↑ a b Pachyphragma macrophyllum (Hoffm.) N.Busch. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-12-17].
  4. ↑ a b c Pachyphragma macrophyllum (Hoffm.) N.Busch. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2019-12-18].
  5. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 667, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. ↑ a b c d e f g h i j Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin. Tom II, K-Z. Poznań: Zysk i s-ka, 2012, s. 646. ISBN 978-83-7506-846-7.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Pachyphragma macrophyllum (Hoffm.) N. Busch. [w:] Red Book of Armenia [on-line]. Ministry of Envirtonment. Republic of Armenia. [dostęp 2019-12-17].
  8. ↑ a b c d e f g h K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. V. Flowering Plants. Dicotyledons. Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2003, s. 147. ISBN 3-540-42873-9.
  9. ↑ a b c d e f g h Pachyphragma macrophyllum. [w:] Plants [on-line]. The Royal Horticultural Society. [dostęp 2019-12-18].
  10. ↑ Karan Junker: Gardening with Woodland Plants. Portland: Timber Press, 2007, s. 276. ISBN 978-0-88192-821-1.
  11. ↑ a b Pachyphragma. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-12-18].
  12. ↑ Shokouh Esmailbegi, Ihsan A. Al-Shehbaz, Milan Pouch, Terezie Mandáková, Klaus Mummenhoff, Mohammad Reza Rahiminejad, Mansour Mirtadzadini, Martin A. Lysak. Phylogeny and systematics of the tribe Thlaspideae (Brassicaceae) and the recognition of two new genera. „Taxon”. 67, 2, s. 324-340, 2018. DOI: 10.12705/672.4. 
  13. ↑ Thlaspi macrophyllum Hoffm.. [w:] World Flora Online [on-line]. [dostęp 2019-12-17].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pachyfragma_wielkolistna&oldid=70133801”