Pacyficzka czarna
Pacyficzka czarna[3] (Pomarea nigra) – gatunek małego ptaka z rodziny monarek (Monarchidae). Występuje endemicznie na wyspie Tahiti (Wyspy Towarzystwa, Polinezja Francuska). Krytycznie zagrożona wyginięciem.
| Pomarea nigra[1] | |||
| (Sparrman, 1786) | |||
 Tablica barwna z 1786 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
pacyficzka czarna | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Taksonomia edytuj
Gatunek opisał po raz pierwszy Anders Sparrman w 1786 roku pod nazwą Muscicapa nigra. Holotyp pochodził z Tahiti[4]. Opis zawierał tablicę barwną, oznaczoną numerem 23 (XXIII), wzmiankę o zasięgu występowania – wspomniano jedynie Wyspy Towarzystwa, bez wyszczególniania Tahiti – oraz krótki opis wyglądu. Autorem ilustracji jest Jonas Carl Linnerhielm[5].
Miejsce przechowywania holotypu nie jest jasne. Autor opisał gatunek w Museum Carlsonianum[5]. W Muzeum Historii Naturalnej w Sztokholmie znajduje się dość zniszczony okaz oznaczony numerem NRM 569917, który może być holotypem[6].
Z pacyficzki czarnej wyodrębniono pacyficzkę aksamitną (P. pomarea)[7], wcześniej uznawaną za jej podgatunek; gatunek ten znany jest jedynie z okazu zebranego w 1823 i starego rysunku[4]. Możliwe, że pacyficzka czarna była ściśle spokrewniona z gatunkami monarek z Wysp Towarzystwa[7]. Proponowany podgatunek tabuensis był w rzeczywistości źle przypisanym gąsienicojadem polinezyjskim (Lalage maculosa). Pacyficzka czarna jest gatunkiem monotypowym[4][8].
Morfologia edytuj
Długość ciała wynosi około 15 cm[4]. Wymiary dla okazu z MHN w Sztokholmie, będącego dorosłym samcem, są następujące: skrzydło 90 mm, ogon 74 mm, dziób (górna krawędź) 13 mm, skok 26 mm[6]. Wymiary dla osobników zebranych w trakcie ekspedycji w latach 1921–1932 (Whitney South Sea Expedition; 5 samców, 3 samice) są następujące: skrzydło 88–97 mm, ogon 70–77 mm, dziób (górna krawędź) 16–17 mm, skok 26–27 mm, środkowy palec stopy wraz z pazurem 19–20 mm[9].
Nie występuje dymorfizm płciowy. Upierzenie osobników dorosłych jest w całości jednolicie czarne, o metalicznym połysku. Tęczówka ciemna, dziób jasnoniebieski, nogi i stopy niebieskoszare[4]. U osobników młodocianych głowę, grzbiet i boki pokrywają pióra barwy cynamonowej do płowej, podobne lecz jaśniejsze na gardle i piersi oraz brudnobiałe na brzuchu[9].
Zasięg występowania edytuj
Endemit zachodniej części wyspy Tahiti, należącej do Wysp Towarzystwa (Polinezja Francuska). Występuje tam na obszarze 28 km² w czterech dolinach[10], porośniętych tropikalnymi, wilgotnymi lasami[4]. Odnotowywany na wysokości 80–400 m n.p.m. W obrębie zasięgu często występują drzewa Neonauclea forsteri[10] i krzew ketmia lipowata (Hibiscus tiliaceus)[4].
Zachowanie edytuj
Pacyficzka czarna żywi się owadami zbieranymi z liści i gałęzi. Jest to gatunek silnie terytorialny, powierzchnia terytorium to kilka hektarów[11]. Zawołanie stanowi ostre tik-tik-tik, pieśń melodyjna, fletowa[10].
Lęgi edytuj
Okres lęgowy trwa od października do lutego. Na miejsce na gniazdo P. nigra często wybiera drzewa Neonauclea forsteri. Gniazdo o kształcie kubeczka tworzą mech i pajęczyny[4]. Zniesienie liczy jedno jajo. Inkubacja trwa 15–17 dni. Około trzech tygodni po wykluciu młode są w pełni opierzone[11].
Status, zagrożenia i ochrona edytuj
Przez IUCN pacyficzka czarna klasyfikowana jest jako krytycznie zagrożona wyginięciem (CR, Critically Endangered) i status ten posiada od 1994 (wcześniej takowy nie istniał)[2][10]. Populacja wykazuje jednak trend wzrostowy. We wrześniu 1998 z czterech dolin wykazano 27 osobników, w tym 12 par. W roku 2006 znano 12 terytoriów, wtedy też cała oszacowana populacja, wraz z młodymi, liczyła 40–45 osobników. W 2010 roku osobników dorosłych było 35, zaś w 2011 całkowita populacja wynosiła 40 ptaków, w tym 7 piskląt. W 2012 liczba osobników wzrosła do 43–44, z czego 38 zajmowało określone terytorium[10].
Akcje ochronne dla P. nigra zainicjowało Société d'Ornithologie de Polynésie MANU[10]. Jednym z głównych zagrożeń dla pacyficzki czarnej jest wprowadzony na Tahiti szczur śniady (Rattus rattus)[10]. Ochronę pacyficzki rozpoczęto w roku 1998 od tree-bandingu – umieszczania aluminiowych obręczy na pniach drzew, dzięki czemu szczury (i inne drapieżniki) ześlizgiwały się i nie były w stanie dostać się do gniazda. Prócz tego rozłożono stacje deratyzacyjne[12]. By zawartej w stacjach deratyzacyjnych substancji, tu bromadiolonu (pokrywającego zboże), nie spożyły przypadkiem inne zwierzęta, stacja miała kształt tuby o średnicy 8 cm i długości 30 cm. Akcję ponowiono w 1999. W środku września tego roku w dolinie oznaczonej jako A takowe stacje już umieszczono, podjęto decyzję o ich wprowadzeniu w dolinach B i D[12].
Trzyletnie badania, których wyniki opublikowano w 2002 roku, wykazały, że na terytoriach pacyficzek czarnych, na których występował bilbil czerwonoplamy (Pycnonotus cafer) lub majna brunatna (Acridotheres tristis), częściej występowały niepowodzenia w lęgach, w tym śmierć piskląt[10]. Potencjalne zagrożenie stanowi również łowczyk polinezyjski (Todiramphus veneratus), który może zjadać pisklęta[12] i wykazuje agresję wobec pacyficzek przebywających na obszarze jego terytorium. W latach 2009–2011 złapano 13 łowczyków polinezyjskich, które z doliny Papehue przetransportowano do obszarów odległych od terytoriów pacyficzki[10]. Negatywny wpływ na populację mają także wprowadzone rośliny z gatunku Spathodea campanulata, które jako gatunki inwazyjne porastają doliny, wypierając gatunki rodzime, co zaburza funkcjonowanie ekosystemu[10].
Od roku 1998 pacyficzki są obrączkowane; barwne obrączki umożliwiają rozróżnianie osobników[12]. W roku 2012 populacja zwiększyła się o 10 osobników młodych, co czyni sezon lęgowy w 2012 roku najbardziej efektywnym w historii ochrony gatunku[13]. Doliny Maruapo, Papehue, Hopuetamai i Orofero posiadają status ostoi ptaków IBA[10].
Przypisy edytuj
- ↑ Pomarea nigra, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Pomarea nigra, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Monarchidae Bonaparte, 1854 - monarki - Monarchs (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-01].
- ↑ a b c d e f g h Gregory, P.: Tahiti Monarch (Pomarea nigra). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2013). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, 2006. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-17)].
- ↑ a b Andreas Sparrman: Museum Carlsonianum, in quo novas et selectas aves, coloribus ad vivum brevique descriptione illustratas, suasu et sumtibus generosissimi possessoris.
- ↑ a b NRM 569917 Muscicapa nigra Sparrman, 1786.
- ↑ a b Alice Cibois, Jean-Claude Thibualt, Eric Pasquet. Biogeography of Eastern Polynesian Monarchs (Pomarea): an endemic genus close to extinction. „Condor”. 106, s. 837–851, 2004. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Monarchs. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-01]. (ang.).
- ↑ a b Robert Cushman Murphy & Gregory M. Mathews. Birds collected during the Whitney South Sea Expedition. V. „American Museum Novitates”. 337, 1928.
- ↑ a b c d e f g h i j k Tahiti Monarch Pomarea nigra. BirdLife International. [dostęp 2014-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 października 2016)].
- ↑ a b Pomarea nigra. ARKive. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-01)].
- ↑ a b c d R.J. Pierce & Caroline Blanvillain. Conservation of the Tahiti flycatcher (Pomarea nigra). Report on advice provided to Societe d' Ornithologie de Polynesie. „Conservation Advisory Science Notes”. 290, 2000. Department of Conservation, New Zealand.
- ↑ Amazing 2012 breeding season for Tahiti Monarch. BirdLife International, 16 kwietnia 2013.
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).