Wikipedia

Palenica (Góry Czywczyńskie)

szczyt w Górach Czywczyńskich na granicy Rumunii i Ukrainy

Palenica (ukr. Палениця, Pałenycia) – szczyt górski w Karpatach Marmaroskich w paśmie Gór Czywczyńskich. Zlokalizowany jest na granicy Rumunii i Ukrainy z wierzchołkiem położonym terenie rejonu wierchowińskiego ukraińskiego obwodu iwanofrankiwskiego.

Palenica
Палениця
Ilustracja
Państwo

 Ukraina

Obwód

 iwanofrankiwski

Położenie

rejon wierchowiński, hromada Zełene

Pasmo

Góry Czywczyńskie, Karpaty Marmaroskie

Wysokość

1749 m n.p.m.

Wybitność

33 m

Położenie na mapie Karpat Marmaroskich, Czarnohory i Połonin Hryniawskich
Mapa konturowa Karpat Marmaroskich, Czarnohory i Połonin Hryniawskich, na dole nieco na prawo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Palenica”
Położenie na mapie Karpat
Mapa konturowa Karpat, po prawej nieco u góry znajduje się czarny trójkącik z opisem „Palenica”
Ziemia47°45′32″N 24°52′21″E/47,758889 24,872500
Multimedia w Wikimedia Commons
Pozostałości zasieków na dawnej granicy ZSRR w pobliżu szczytu

Geografia edytuj

Palenica to mało wybitny szczyt w głównym granicznym paśmie Gór Czywczyńskich położony w pobliżu jego południowo-wschodniego zakończenia. Poprzedza go szczyt Komanowa (wysokość 1734 m n.p.m.; odległość 1,4 km), zaś ostatnim w szeregu jest Hnatasia (Hnitesa, 1766 m n.p.m.; 1,6 km). Sam wierzchołek Palenicy wznosi się na wysokość 1749 m n.p.m.[1][2][3][a] przy wybitności 33 m[b] i izolacji 1,5 km[5]. Z uwagi na niewielkie wysokości względne krajobraz tej części Gór Czywczyńskich określono mianem „równiny szczytowej”. Masyw Palenicy zbudowany jest z łupków krystalicznych przykrytych warstwą piaskowców i zlepieńców. Te ostatnie tworzą miejscami malownicze skałki[7].

Zbocza po stronie rumuńskiej są stosunkowo strome (w przybliżeniu 40%). Odmiennie po stronie ukraińskiej, gdzie spłaszczony wierzchołek płynnie przechodzi w szerokie ramię odbijające początkowo na północny wschód, a dalej na północ. Przykryte połoninami Wesnarką i Chitanką prowadzi ono przez szczyt Prełuczny na przełęcz Szyja, za którą rozpoczyna się juz należący do Połonin Hryniawskich grzbiet Pnewie[1][2][3][7].

Na północnych stokach Palenicy znajdują się źródła Czarnego Czeremoszu, zaś na wschód spływa potok Czarny będący dopływem Perkałabu (jednego z potoków tworzących niżej Biały Czeremosz). Po stronie rumuńskiej, ok. 2,8 km na południowy zachód od szczytu, swoje źródła ma Vaser, dopływ Vișeu[3][2][6].

Granica rumuńsko-ukraińska wiodąca co do zasady linią wododziału, w tym miejscu o około 230 m omija silnie spłaszczony szczyt od południowego zachodu[1][3][2], powielając tym samym przebieg dawnej granicy polsko-rumuńskiej[6] i jeszcze starszej granicy galicyjsko-węgierskiej[8].

Panorama edytuj

Szczyt Palenicy w znacznej części porośnięty jest kosodrzewiną[9][10] przez co widok z niego jest niepełny. Niemniej z uwagi na znaczne spłaszczenie wierzchołka nie różni się on znacząco od sąsiednich punktów[4]. W teorii dostrzegalne powinny być przede wszystkim położone na południu szczyty Gór Rodniańskich (Ineuț, Ineu, Buhăescu Mare, Pietrosul Rodnei) oraz zlokalizowane na zachodzie szczyty Karpat Marmaroskich (Toroiaga, Pietros Budyjowski, Pop Iwan Marmaroski, Farcăul). Istnieje także niezakłócona linia wzroku prowadząca na północnym zachodzie ku najwyższym szczytom Świdowca i Czarnohory[5].

Ochrona przyrody i turystyka edytuj

Południowo-zachodnie zbocza Palenicy znajdują się na terenie rumuńskiego obszaru chronionego Parcul Natural Munții Maramureșului, zaś północno-wschodnie (poniżej górnej granicy lasu) wchodzą w skład Wierchowińskiego Parku Narodowego[1][3]. Wcześniejsze próby ochrony przyrody w tej okolicy podejmowane w latach 30. XX wieku (proponowany rezerwat ścisły „Hnitesa–Palenica–Komanowa czy park narodowy w Górach Czywczyńskich) nie doczekały się realizacji[11][12][13].

Infrastruktura turystyczna w Górach Czywczyńskich jest bardzo uboga, na co wpływa m.in. fakt, że ich grań stanowi granicę zewnętrzną Unii Europejskiej[9]. Już w 1936 roku na tym terenie utworzono tzw. „rezerwat turystyczny”, czyli obszar wolny od udogodnień turystycznych – schronisk, wiat czy znakowanych szlaków[14]. Współcześnie pas drogi granicznej wykorzystywany jest jako nieznakowany szlak turystyczny. Najbliższy Palenicy znakowany szlak przebiega w odległości ponad 5 km w linii prostej – jest to wiodący przez Prełuczny Wschodniokarpacki Szlak Turystyczny[1][3][9].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Podaje się tez wartości 1749,6[4] i 1752 m n.p.m.[5]. Dawne pomiary z początku XX wieku wskazywały wysokość 1758 m n.p.m.[6]
  2. ↑ Wartość ta zestawiana jest z wysokością 1752 m n.p.m.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e Wasyl Hutyriak (red.), Гринявські та Чивчинькі гори / Hryniavy and Chyvchyny Mountains, mapa turystyczna w skali 1:50 000, Kałusz: Steżky ta mapy, 2018, ISBN 978-917-7695-02-8 (ukr. • ang.).
  2. ↑ a b c d Mapa [online], OpenTopoMap [dostęp 2023-06-01] (ang. • niem.).
  3. ↑ a b c d e f Palenica (1749 m) [online], mapy.cz [dostęp 2023-06-01] (pol.).
  4. ↑ a b Гора Палениця (1749.6м, Чивчини): карта [online], drymba.com [dostęp 2023-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2023-05-31] (ukr. • ros.).
  5. ↑ a b c Palenytsia [online], peakvisor.com [dostęp 2023-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2023-05-31] (ang.).
  6. ↑ a b c Mapa topograficzna 1:100 000, arkusz Hryniawa (pas 57, słup 40), Wojskowy Instytut Geograficzny, 1934 (pol.).
  7. ↑ a b Jerzy Kondracki, Karpaty Marmaroskie, Walery Goetel, Jan Alfred Szczepański (red.), „Wierchy”, Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (15), Kraków: Gebethner i Wolff, 1937, s. 108, 110, 114 (pol.).
  8. ↑ Mapa topograficzna 1:75 000, arkusz Szipot-Kamerale (Zone 14 Kol. XXXII.), Kaiserlich-Königliches Militär-Geographisches Institut, 1915 (niem.).
  9. ↑ a b c Adam Rugała, Sistiemą przez Czywczyny - relacja [online], rugala.pl, 10 czerwca 2016 [dostęp 2023-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2022-12-04] (pol.).
  10. ↑ Tomasz Gołkowski, Wyprawy na Hnitesę cz. II [online], karpackilas.pl [dostęp 2023-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2023-01-29] (pol.).
  11. ↑ Bogumił Pawłowski, Zagadnienie ochrony szaty roślinnej Gór Czywczyńskich [PDF], „Ochrona Przyrody”, rok 17, Kraków: Państwowa Rada Ochrony Przyrody, 1937, s. 101–108 [dostęp 2023-06-01] (pol.).
  12. ↑ Jan Bodziarczyk, Andrzej Jaworski, Utworzone oraz projektowane rezerwaty i parki narodowe na obszarach południowo-wschodniej części II Rzeczypospolitej, Tomasz Winnicki (red.), „Roczniki Bieszczadzkie”, I, t. 27, Ustrzyki Dolne: Bieszczadzki Park Narodowy, 2019, s. 171, 176–177, ISSN 1233-1910 [dostęp 2023-06-01] (pol.).
  13. ↑ Kazimierz Krzemień i inni, Ochrona przyrody nieożywionej w okresie II Rzeczypospolitej i współcześnie w południowo-wschodniej Polsce i w zachodniej Ukrainie, Tomasz Winnicki (red.), „Roczniki Bieszczadzkie”, I, t. 27, Ustrzyki Dolne: Bieszczadzki Park Narodowy, 2019, s. 203, 207, ISSN 1233-1910 [dostęp 2023-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-09] (pol.).
  14. ↑ Witold Mileski, Kronika | Ochrona przyrody, Walery Goetel, Jan Alfred Szczepański (red.), „Wierchy”, Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (XIV), Kraków: Gebethner i Wolff, 1936, s. 211–212 (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Palenica_(Góry_Czywczyńskie)&oldid=70511845”