Patrynia
Patrynia (Patrinia) – rodzaj roślin z rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae), z podrodziny Valerianoideae, dawniej wyodrębnianej zwykle jako rodzina kozłkowate (Valerianaceae). Do rodzaju należy ok. 20[4]–25[5] gatunków, z czego jeden rośnie na wschodnich krańcach Europy, a pozostałe w Azji środkowej, wschodniej i północnej[5][6][4]. Niektóre gatunki (najczęściej patrynia trójdzielna P. triloba[5]) uprawiane są jako ozdobne, zwykle w ogrodach naturalistycznych, na rabatach bylinowych[7], w ogrodach skalnych[5]. Kwiatostany używane są do tworzenia świeżych kompozycji[7].
 Patrynia trójdzielna | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
patrynia | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Patrinia A. L. Jussieu Ann. Mus. Natl. Hist. Nat. 10: 311. Oct 1807[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
P. sibirica (Linnaeus) A. L. Jussieu[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Byliny, rzadko rośliny dwuletnie. Organy podziemne – korzeń palowy lub kłącze – silnie i nieprzyjemnie pachnące[4]. Łodygi wyprostowane, nagie, rzadko drewniejące u nasady[7].
- Liście
- Skupione w rozecie przyziemnej zwykle pojedyncze lub pierzasto wcinane lub złożone, liście łodygowe naprzeciwległe, pojedyncze, wcinane lub złożone pierzasto[4] lub dłoniasto[7]. Brzeg liścia ząbkowany, piłkowany, rzadziej cały[4].
- Kwiaty
- Niewielkie (do 6 mm[4]), zebrane w rozgałęzione wierzchotki, w każdym rozgałęzieniu wsparte podsadką[7]. Kielich drobny, 5–ząbkowy[7]. Korona kwiatu zwykle żółta, rzadziej biała, zrośnięte u dołu rurkowato lub dzwonkowato, z nieco nierównymi, rozpostartymi 5 łatkami na końcach. U nasady korona bywa rozdęta lub nawet z ostrogą[7], wewnątrz jest owłosiona[4]. Pręciki cztery[7], w nierównych parach. Nitki dłuższej, wystającej z korony pary pręcików są owłosione, a tych krótszych – nagie[4]. Szyjka słupka zwieńczona główkowatym lub palczasto podzielonym znamieniem[4].
- Owoce
- Niełupka jajowata lub podługowata, z trwałym, czasem powiększającym się kielichem i rozrastającą się w aparat lotny przysadką[4].
Systematyka edytuj
Rodzaj tradycyjnie zaliczany był do rodziny kozłkowatych (Valerianaceae). Rodzina ta od systemu APG II z 2003 włączana jest w randze podrodziny Valerianoideae Rafinesque do rodziny przewiertniowatych Caprifoliaceae (opcjonalnie, a od systemu APG III z 2009 już zupełnie)[2][8].
- Wykaz gatunków (nazwy zaakceptowane według The Plant List[9] i Kew Gardens[6])[10]
- Patrinia gibbosa Maxim. – patrynia garbata
- Patrinia glabrifolia Yamam. & Sasaki
- Patrinia heterophylla Bunge
- Patrinia intermedia (Hornem.) Roem. & Schult.
- Patrinia monandra C.B. Clarke
- Patrinia rupestris (Pall.) Dufr.
- Patrinia scabiosifolia Link – patrynia driakwiolistna
- Patrinia scabra Bunge
- Patrinia serratulifolia (Trevir.) Fisch. ex DC.
- Patrinia sibirica (L.) Juss.
- Patrinia speciosa Hand.-Mazz.
- Patrinia trifoliata L. Jin & R.N. Zhao
- Patrinia triloba Miq. – patrynia trójdzielna
- Patrinia villosa Juss.
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-07-03] (ang.).
- ↑ a b c Patrinia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-07-02].
- ↑ a b c d e f g h i j Patrinia Jussieu. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-07-03].
- ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 686, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b Patrinia Juss.. [w:] Plants of the World [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2019-07-03].
- ↑ a b c d e f g h Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2012, s. 657. ISBN 978-83-7506-846-7.
- ↑ Genus: Patrinia Juss.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-07-03].
- ↑ Patrinia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-07-03].
- ↑ Nazwy polskie według: Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 137. ISBN 978-83-925110-5-2.