Pawężnica rudawa

Pawężnica rudawa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	pawężnicowce
Rodzina	pawężnicowate
Rodzaj	pawężnica
Gatunek	pawężnica rudawa
	Nazwa systematyczna
	Peltigera rufescens (Weiss) Humb.; Fl. Friberg. Spec. (Berlin): 2 (1793)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pawężnica rudawa (Peltigera rufescens (Weiss) Humb.) – gatunek grzybów z rodziny pawężnicowatych (Peltigeraceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Peltigera, Peltigeraceae, Peltigerales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1770 r. Friedrich Wilhelm Weiss w randze odmiany jako Lichen caninus var. rufescens. Do rangi odrębnego gatunku podniósł go Alexander von Humboldt w 1793 r.^[1]

Synonimy nazwy naukowe^[3]:

Lichen caninus var. rufescens Weiss 1770
Lichen rufescens (Weiss) Neck. 1771
Peltidea rufescens (Weiss) Ach. 1803
Peltidea rufescens (Weiss) Ach. 1803, var. rufescens
Peltigera canina var. rufescens (Weiss) Mudd 1861

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski^[2].

Morfologia

Duża listkowata, mniej więcej okrągława w zarysie plecha osiągająca szerokość 5–15 cm. Składa się z wielu spłaszczonych i wydłużonych odcinków o szerokości do 1 cm i długości do 5 cm. Dzielą się one dychotomicznie i mają zaokrąglone końce i podwinięte do góry brzegi. Powierzchnia górna ma barwę szarawą lub brązowawą, w stanie suchym czarniawą, w stanie mokrym zielonawą, jest gładka, matowa, często biało oprószona. Brak urwistków i izydiów. Dolna powierzchnia ma barwę od kremowej do jasnobrązowej i brązowe żyłki^[4]. Charakterystyczną cechą jest występowanie na niej ciemnych i rozgałęzionych chwytników^[5]. Rdzeń plechy jest biały, zbudowany z luźno splątanych strzępek grzyba. Fotobiontem są glony z rodzaju Nostoc. Reakcje barwne porostów: wszystkie negatywne^[4].

Apotecja powstają dość często na górnej powierzchni zagiętych końców. Są czerwonobrązowe i siodełkowato wygięte i mają średnicę do 5 mm. Powstają w nich kilkukomórkowe o wrzecionowatym kształcie, bezbarwne, igiełkowate i bardzo wydłużone askospory o rozmiarach 30–70 × 3–5 μm. W jednym worku powstaje po 8 askospor. Mają przegrody poprzeczne^[4].

Występowanie i siedlisko

Gatunek kosmopolityczny, występujący niemal na wszystkich kontynentach. Nie występuje tylko na Antarktydzie, ale występuje na należących do Antarktyki wyspach Orkady Południowe i Szetlandy Południowe. Występuje także na wielu innych wyspach na całym świecie. Na półkuli północnej północna granica zasięgu sięga po północne wybrzeża Grenlandii i wyspy Svalbard^[6].

W Polsce występuje na obszarze całego kraju. Rośnie na ziemi, głównie na otwartych, dobrze oświetlonych terenach, rzadziej w lesie, czasami także na siedliskach antropogenicznych^[2]. Jest dość częsta i nie znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski^[7]^[5]. W Polsce był gatunkiem ściśle chronionym^[8], od 9 października 2014 r. został wykreślony z listy gatunków porostów chronionych^[9].

Gatunki podobne

pawężnica węgierska (Peltigera pojonensis). Ma chwytniki jasne i pojedyncze.
pawężnica psia (Peltigera canina). Chwytniki ma rozgałęzione, ale jasne^[5].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2014-08-11].
↑ ^a ^b ^c Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-08-11].
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765)
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).

[faltynowicz-2] Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.

[sf-3] Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).

[herbaria-4] Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2014-08-11].

[wojciak-5] Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.

[6] Discover Life Maps. [dostęp 2014-08-11].

[7] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[8] Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765)

[rozp2014-9] Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]