Wikipedia

Sosna Elliotta

gatunek rośliny
(Przekierowano z Pinus elliottii)

Sosna Elliotta[5] (Pinus elliottii Engelm.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Występuje na południowym wschodzie USA, ale została introdukowana w subtropikalnych i ciepłych rejonach całego świata. Sosna Elliotta nosi nazwę na cześć Stephena Elliotta (1771–1830), botanika i bankiera z Karoliny Południowej.

Sosna Elliotta
Ilustracja
Systematyka[1][2][3]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

sosnowce

Rodzina

sosnowate

Rodzaj

sosna

Gatunek

sosna Elliotta

Nazwa systematyczna
Pinus elliottii Engelm.
Trans. Acad. Sci. St. Louis. 4: 186. 1880.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg
Mapa zasięgu
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Naturalnie sosna Elliotta występuje w USA w stanach: Alabama, Floryda, Georgia, Luizjana, Missisipi, Karolina Południowa. Przy tym 45% drzewostanów znajduje się w Georgii[6].

Gatunek został wprowadzony do wielu ekosystemów w cieplejszych rejonach świata, w niektórych z nich okazał się inwazyjny. Uprawiany w południowej Afryce jako źródło drewna zajął siedliska na obrzeżach lasów i łąki w Mpumalanga. Rozprzestrzenił się także w Zimbabwe, na niższych wysokościach na obszarach o wyższym poziomie opadów.

Morfologia edytuj

Pokrój
Korona drzewa stożkowata, z czasem zaokrąglona lub płaska.
Pień
Osiąga 30 m wysokości i 0,8 m średnicy. Kora dorosłych drzew pomarańczowo-brązowa i spękana na podłużne, nieregularne, łuszczące się płaty.
Liście
Igły zebrane po 2–3 na krótkopędzie. Osiągają 15–20 cm długości i 1,2–1,5 mm średnicy.
Szyszki
Szyszki męskie cylindryczne, purpurowo-brązowe, o długości 30–40(50) mm[7][6]. Wyrastają jesienią u podstawy tegorocznych pędów, w ciasnych spiralach, w grupach po 12 lub więcej, w środkowej lub dolnej części korony[6]. Szyszki żeńskie wyrastają głównie w górnej części korony, pojedynczo lub w grupach. W momencie zapylenia są koloru czerwonego do purpurowego, i długości 2,5 cm. Szyszki nasienne prawie symetryczne, przed otwarciem podłużnie jajowate, po otwarciu jajowato-cylindryczne, długości (7) 9–18 (20) cm[7].
  •  
    Kora
  •  
    Igły i męskie kwiatostany
  •  
    Szyszka nasienna

Biologia i ekologia edytuj

Sosna Elliotta jest jednopienna i wiatropylna. Rozpoczyna kwitnienie relatywnie wcześnie jak na iglaste, bo między 10 a 15 rokiem życia, przy czym zdarza się, że kwitną drzewa zaledwie trzyletnie[6]. Kwiatostany męskie pojawiają się w czerwcu. Igły pozostają na drzewie przez ok. 2 lata. Szyszki nasienne dojrzewają w ciągu 2 lat i wkrótce potem uwalniają nasiona[7].

Systematyka i zmienność edytuj

Synonimy: Pinus heterophylla (Elliott) Sudworth, Pinus taeda L. var. heterophylla Elliott.

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[8]:

  • podrodzaj Pinus
    • sekcja Trifoliae
      • podsekcja Australes
        • gatunek P. elliottii
 
P. elliottii var. densa, Werner-Boyce Salt Springs State Park, Pasco County, Florida

Wyróżnia się dwie odmiany[9]:

  • Pinus elliottii var. elliottii – występuje w stanach: Luizjana, Missisipi, Alabama, Floryda, Georgia i Karolina Południowa, na wysokościach 0–150 m n.p.m.[10]
  • Pinus elliottii var. densa (syn. P. elliottii subsp. densa (Little & Dorman) Murray 1982, P. densa (Little & Dorman) Silba var. austro-keyensis Silba 1990, P. heterophylla (Elliott) Sudworth non Koch 1849, P. densa (Little & Dorman) de Laubenfels & Silba.) – występuje na południu Florydy, na wysokościach 0–10 m n.p.m.[11]

Zagrożenia edytuj

Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, ale przyznała mu kategorię zagrożenia LC (least concern), uznając go za gatunek najmniejszej troski, o niskim ryzyku wymarcia[4]. Klasyfikację tę utrzymano w kolejnym wydaniu księgi w 2013 roku[12]. Odmianę P. elliottii var. densa uznano za bliską zagrożeniu i przyznano jej kategorię NT (near threatened)[13]. Zagrożeniem dla tej odmiany jest silna hybrydyzacja z odmianą typową, uprawianą w zasięgu występowania var. densa.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  3. ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  4. ↑ a b A. Farjon, Pinus elliottii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-11-13] (ang.).
  5. ↑ Michał Zasada, Jacek P. Siry, Chris J. Cieszewski. Intensywna gospodarka leśna na Południu Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. „Sylwan”. 2, s. 61−72, 2004. [dostęp 2013-08-14]. (pol.).  Autorzy konsultowali się z profesorem Jerzym Zielińskim z Zakładu Systematyki i Geografii Instytutu Dendrologii PAN w Kórniku.
  6. ↑ a b c d Russell M. Burns, Barbara H. Honkala. Silvics of North America / v.1, Pinus elliottii. „Agriculture Handbook”. 654, s. 677-698, 1990. Dept. of Agriculture, Forest Service. [dostęp 2013-08-15]. (ang.). 
  7. ↑ a b c R. Kral. Pinus. „Flora of North America North of Mexico”, 1993. 
  8. ↑ Christopher J. Earle: Pinus. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-11-03]. (ang.).
  9. ↑ Christopher J. Earle: Pinus elliottii. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-11-14]. (ang.).
  10. ↑ Christopher J. Earle: Pinus elliottii var. elliottii. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2013-08-14]. (ang.).
  11. ↑ Christopher J. Earle: Pinus elliottii var. densa. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2013-08-14]. (ang.).
  12. ↑ A. Farjon, Pinus elliottii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-08-14] (ang.).
  13. ↑ A. Farjon, Pinus elliottii var. densa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-08-14] (ang.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sosna_Elliotta&oldid=72946862”