Sosna rumelijska

gatunek rośliny
(Przekierowano z Pinus peuce)

Sosna rumelijska (Pinus peuce Griseb.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna rumelijska występuje na części obszaru Półwyspu Bałkańskiego (Bułgaria, Serbia, Macedonia, północna Grecja). Introdukowana w Finlandii.

Sosna rumelijska
Ilustracja
Systematyka[1][2][3]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

sosnowce

Rodzina

sosnowate

Rodzaj

sosna

Gatunek

sosna rumelijska

Nazwa systematyczna
Pinus peuce Griseb.
Spic. Fl. Rumel. ii. 349.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg
Mapa zasięgu

Morfologia

edytuj
Pokrój
Drzewo o pokroju stożkowatym, dosyć regularnym i gęstej koronie. Gałęzie często sięgają poziomu ziemi.
 
Pień
 
Dojrzałe szyszki
Pień
Osiąga wysokość 35–40 m i średnicę 50–150 cm. Kora szarobrązowa do ciemnobrązowej, gładka, u starszych drzew spękana. Pędy nagie i grube.
Liście
Igły zebrane po 5 na krótkopędach, na małych krótkopędach, dość sztywne, długości 4,5–10 cm, szerokości 0,7–0,8 mm. Z wierzchu błyszczące i ciemnozielone, od spodu jaśniejsze, z wyraźnymi białymi paskami.
Szyszki
Szyszki męskie żółte. Szyszki żeńskie czerwonawe, potem zielone, dojrzewając brązowieją. Dojrzałe szyszki nasienne skórzaste, cylindryczne, czasem lekko wykrzywione, zwisające, o długości (5)9–18(20) cm, u okazów rosnących blisko granicy drzew o długości 5–13 cm. Nasiona szaro-brązowe, długości 7–8 mm, opatrzone skrzydełkiem o długości 14–22 mm.
Gatunki podobne
Sosna himalajska (P. wallichiana), ale s. rumelijska ma krótsze, sztywniejsze igły i mniejsze szyszki[5].

Biologia i ekologia

edytuj
 
Młoda szyszka żeńska

Drzewo iglaste, wolno rosnące, jednopienne, wiatropylne. Szyszki nasienne dojrzewają w październiku, 17–18 miesięcy po zapyleniu. Igły pozostają na drzewie przez 2–5 lat.

Gatunek wysokogórski, porasta zwykle ocienione zbocza gór (800–2300 m n.p.m.). Toleruje ubogie gleby, zazwyczaj rośnie na podłożu krzemionkowym, rzadziej wapiennym. Drzewo odporne na niskie temperatury.

Jako jedna z niewielu sosen pięcioigielnych wykazuje dużą odporność na rdzę wejmutkowo-porzeczkową powodowaną przez grzyb Cronartium ribicola.

Systematyka i zmienność

edytuj

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[6]:

  • podrodzaj Strobus
    • sekcja Quinquefoliae
      • podsekcja Strobus
        • gatunek P. peuce

Wyróżnienie odmiany var. vermiculata Christ, jako występującej w Bułgarii, nie znalazło uzasadnienia w późniejszych obserwacjach[5]. Drzewa z zachodnich obszarów zasięgu wykazują podobne cechy morfologiczne.

Zagrożenia

edytuj

Międzynarodowa organizacja IUCN przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia NT (near threatened), czyli jest gatunkiem bliskim uznania za narażony na wyginięcie[4].

Zastosowanie

edytuj
Drzewo ozdobne

W Polsce sadzone głównie w parkach. Popularne drzewo ozdobne w krajach skandynawskich. Uprawiane już od 1864 r. i rozpropagowane przez greckiego botanika Teodorosa Orfanidesa[7].

Surowiec drzewny

Drewno jasne i miękkie, wykorzystywane w budownictwie.

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  3. M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  4. a b A. Farjon, Pinus peuce, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-08-05] (ang.).
  5. a b Christopher J. Earle, Pinus peuce, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-08-05] (ang.).
  6. Christopher J. Earle, Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-08-05] (ang.).
  7. Tony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters: Drzewa świata. Kraków: TAiWPN, 2008, s. 318. ISBN 978-83-242-0842-5.