Sosna rumelijska

Sosna rumelijska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	sosna rumelijska
	Nazwa systematyczna
	Pinus peuce Griseb.; Spic. Fl. Rumel. ii. 349.
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sosna rumelijska (Pinus peuce Griseb.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna rumelijska występuje na części obszaru Półwyspu Bałkańskiego (Bułgaria, Serbia, Macedonia, północna Grecja). Introdukowana w Finlandii.

Morfologia

Pokrój: Drzewo o pokroju stożkowatym, dosyć regularnym i gęstej koronie. Gałęzie często sięgają poziomu ziemi.

Pień

Dojrzałe szyszki

Pień: Osiąga wysokość 35–40 m i średnicę 50–150 cm. Kora szarobrązowa do ciemnobrązowej, gładka, u starszych drzew spękana. Pędy nagie i grube.
Liście: Igły zebrane po 5 na krótkopędach, na małych krótkopędach, dość sztywne, długości 4,5–10 cm, szerokości 0,7–0,8 mm. Z wierzchu błyszczące i ciemnozielone, od spodu jaśniejsze, z wyraźnymi białymi paskami.
Szyszki: Szyszki męskie żółte. Szyszki żeńskie czerwonawe, potem zielone, dojrzewając brązowieją. Dojrzałe szyszki nasienne skórzaste, cylindryczne, czasem lekko wykrzywione, zwisające, o długości (5)9–18(20) cm, u okazów rosnących blisko granicy drzew o długości 5–13 cm. Nasiona szaro-brązowe, długości 7–8 mm, opatrzone skrzydełkiem o długości 14–22 mm.
Gatunki podobne: Sosna himalajska (P. wallichiana), ale s. rumelijska ma krótsze, sztywniejsze igły i mniejsze szyszki^[5].

Biologia i ekologia

Młoda szyszka żeńska

Drzewo iglaste, wolno rosnące, jednopienne, wiatropylne. Szyszki nasienne dojrzewają w październiku, 17–18 miesięcy po zapyleniu. Igły pozostają na drzewie przez 2–5 lat.

Gatunek wysokogórski, porasta zwykle ocienione zbocza gór (800–2300 m n.p.m.). Toleruje ubogie gleby, zazwyczaj rośnie na podłożu krzemionkowym, rzadziej wapiennym. Drzewo odporne na niskie temperatury.

Jako jedna z niewielu sosen pięcioigielnych wykazuje dużą odporność na rdzę wejmutkowo-porzeczkową powodowaną przez grzyb Cronartium ribicola.

Systematyka i zmienność

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[6]:

podrodzaj Strobus
- sekcja Quinquefoliae
  - podsekcja Strobus
    - gatunek P. peuce

Wyróżnienie odmiany var. vermiculata Christ, jako występującej w Bułgarii, nie znalazło uzasadnienia w późniejszych obserwacjach^[5]. Drzewa z zachodnich obszarów zasięgu wykazują podobne cechy morfologiczne.

Zagrożenia

Międzynarodowa organizacja IUCN przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia NT (near threatened), czyli jest gatunkiem bliskim uznania za narażony na wyginięcie^[4].

Zastosowanie

Drzewo ozdobne

W Polsce sadzone głównie w parkach. Popularne drzewo ozdobne w krajach skandynawskich. Uprawiane już od 1864 r. i rozpropagowane przez greckiego botanika Teodorosa Orfanidesa^[7].

Surowiec drzewny

Drewno jasne i miękkie, wykorzystywane w budownictwie.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b A.A. Farjon A.A., Pinus peuce, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-08-05] (ang.).
↑ ^a ^b Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus peuce, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-08-05] (ang.).
↑ Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-08-05] (ang.).
↑ Tony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters: Drzewa świata. Kraków: TAiWPN, 2008, s. 318. ISBN 978-83-242-0842-5.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[iucn-4] A.A. Farjon A.A., Pinus peuce, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-08-05] (ang.).

[Gymn2-5] Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus peuce, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-08-05] (ang.).

[Gymn-6] Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-08-05] (ang.).

[Russell2008-7] Tony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters: Drzewa świata. Kraków: TAiWPN, 2008, s. 318. ISBN 978-83-242-0842-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]