Podhradie (powiat Prievidza)
Podhradie (węg. Keselőkő, do 1899 Keselőkő-Pohrágy) – wieś (obec) w powiecie Prievidza w kraju trenczyńskim na Słowacji.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Starosta |
Ľudovít Michalovič[1] |
| Powierzchnia |
12,76[2] km² |
| Wysokość |
549[3] m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
+421 46[3] |
| Kod pocztowy |
972 42[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PD |
Położenie na mapie kraju trenczyńskiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
 48°41′10″N 18°37′59″E/48,686111 18,633056
| |
| Strona internetowa | |
Położenie edytuj
Wieś położona jest w Kotlinie Górnonitrzańskiej, u zachodnich podnóży grupy górskiej Ptacznik, ok. 8 km na południowy wschód od miasta Nováky. Centrum wsi rozłożyło się na wysokości ok. 550 m n.p.m., jak nazwa wskazuje – tuż pod kopcem, na którym wznosił się w średniowieczu zamek (słow. hrad) Sivý Kameň.
Historia edytuj
Wieś powstała z podgrodzia górującego nad nią zamku Sivý Kameň. Po raz pierwszy wspominana była w 1352 r.[6] Po 1388 r. należała do niewielkiego „państwa” feudalnego z siedzibą na zamku i wraz z nim często zmieniała właścicieli. Mieszkańcy zajmowali się rolnictwem i hodowlą, częściowo też pracą w lesie. Poczynając od XIX w. wielu z nich udawało się do prac sezonowych na niżej położone tereny Węgier. Od 1936 r. część mieszkańców znalazła zatrudnienie w miejscowych kamieniołomach.
W latach II wojny światowej, a zwłaszcza w okresie słowackiego powstania narodowego mieszkańcy wsi aktywnie wspierali oddziały partyzanckie. Działały tu oddział „Vtáčnik” Górnonitrzańskiej Brygady Partyzanckiej oraz oddział Ponomarienki z Brygady im. J. Nálepki.
Po II wojnie światowej już w roku 1949 uruchomiona została komunikacja autobusowa, w 1954 łączność telefoniczna, w następnym roku doprowadzono do wsi energię elektryczną, zaś w 1963 r. wybudowano wodociąg. Większość mieszkańców znalazła zatrudnienie w niedalekich kopalniach węgla brunatnego i lignitu, w przemyśle chemicznym w Novákach lub w elektrowni w Zemianskich Kostoľianach. W 1961 r. Podhradie liczyło 913 mieszkańców i szybko się rozwijało.
W następnych latach obszar wsi znalazł się jednak w strefie eksploatacji podziemnej kopalni węgla brunatnego w sąsiedniej wsi Cigeľ (słow. Baňa Cigeľ). Szybki rozwój miejscowości został przerwany po roku 1978, kiedy to w jej dolnej części pojawiły się rozległe zapadnięcia i osunięcia gruntów, wywołane działalnością górniczą. Z czasem z istniejących tu 231 domów mieszkalnych 58 doznało takich uszkodzeń, że mieszkańcy musieli je opuścić, a budowle zostały rozebrane. Oprócz tego zostało uszkodzonych 5 budynków użyteczności publicznej, wodociąg i kilka odcinków dróg. W wyniku tego oraz na skutek zakazu budowy nowych obiektów radykalnie zmalała liczba mieszkańców wsi: w roku 1990 wynosiła tylko 370, zaś w 2015 r. jedynie ok. 300[7]. Obecnie trend ten uległ zmianie: szereg starych budynków jest remontowanych, powstają też nowe obiekty.
Zabytki edytuj
W centrum wioski znajduje się kościół katolicki z 1806 r. – murowany, klasycystyczny, jednonawowy z wieżą na osi i niewielką zakrystią od strony północnej, w stylu nawiązującym do wytycznych reform józefińskich z końca XVIII stulecia. Poza tym kilka murowanych domów mieszkalnych z XIX w.
Na kopcowatym wzgórzu, wznoszącym się od strony pn.wsch. ponad zabudowaniami wsi, znajdują się skromne pozostałości ruin dawnego zamku Sivý Kameň.
Przypisy edytuj
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-10-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 12,76S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Podhradie - História. [w:] E-OBCE.sk [on-line]. TERRA GRATA. [dostęp 2017-10-31]. (słow.).
- ↑ Barański Mirosław J.: Na Biały Kamień, w: „Gazeta Górska” R. XXV, nr 4 (100), jesień 2017, s. 20-25.