Przylepniczka wytworna
Przylepniczka wytworna (Melanohalea elegantula (Zahlbr.) O. Blanco, A. Crespo, Divakar, Essl., D. Hawksw. & Lumbsch) – gatunek grzybów z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)[1]. Ze względu na symbiozę z glonami zaliczany jest do porostów[2].
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
przylepniczka wytworna |
| Nazwa systematyczna | |
| Melanohalea elegantula (Zahlbr.) O. Blanco, A. Crespo, Divakar, Essl., D. Hawksw. & Lumbsch Mycol. Res. 108(8): 882 (2004) | |
.JPG)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Melanohalea, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1894 r. Alexander Zahlbruckner jako odmianę jednego z gatunków tarczownic (Parmelia aspidota var. elegantula), później zaliczany był w randze gatunku do rodzaju Melanelia, a w 2004 r. przez grupę badaczy przeniesiony został do nowo utworzonego rodzaju Melanohalea[1].
- Collema exasperatum Ach. 1810
- Imbricaria exasperata (Ach.) Rabenh. 1861
- Melanelia elegantula (Zahlbr.) Essl. 1978
- Melanelia elegantula (Zahlbr.) Essl. 1978 var. elegantula
- Parmelia aspidota var. elegantula Zahlbr. 1894
- Parmelia elegantula (Zahlbr.) Szatala 1930
- Parmelia exasperatula var. elegantula (Zahlbr.) Zahlbr. 1929
Nazwa polska na podstawie listy grzybów chronionych w Polsce[4]. Wcześniej gatunek ten zaliczany był do rodzaju Melanelia lub Parmelia i miał polskie nazwy przylepka wytworna lub tarczownica wytworna[2].
Morfologia edytuj
Tworzy listkowatą plechę, która do podłoża jest luźno przyrośnięta, cała, lub przynajmniej na obrzeżach podnosząca się. Pojedyncza plecha osiąga średnicę do 6, wyjątkowo do 10 cm i zbudowana jest z zaokrąglonych płatów. Krótkie, zaokrąglone i nieznacznie wydłużone odcinki tej plechy o szerokości 1–4(7) mm nieznacznie zachodzą na siebie. Powierzchnia górna jest blado-oliwkowa, ciemnobrązowa, czerwono-brązowa, gładka lub nieco pomarszczona. Zazwyczaj jest matowa, czasami słabo błyszcząca, zwłaszcza w pobliżu końców płata, często dość mocno oprószona. Występują na niej mało wyraźne pseudocyfelle i dość równomiernie rozproszone niewielkie izydia. Mają postać stożkowatych, niezwężonych u podstawy brodawek o długości 1–1,5 mm i średnicy 0,03-0,2(-0,4) mm. Dolna powierzchnia ma barwę od jasno żółtobrązowej do ciemnobrązowej, a nawet czarnej. Jest jaśniejsza przy obwodzie, często jasno lub ciemno nakrapiana, gładka lub nieregularnie pomarszczona, matowa lub lekko błyszcząca. Reakcje barwne: górna kora K–, C–, KC–, rdzeń K–, C–, KC–[5].
Owocniki w postaci apotecjów występują rzadko. Wyrastają na bardzo krótkich trzonkach, mają średnicę około 3,5 mm i wklęsłe tarczki silnie obrośnięte izydiami. W jednym worku powstaje 8 grubościennych askospor. Są elipsoidalne do szeroko jajowatych, czasami niemal kuliste i mają rozmiary 8–11,5 × 4,5–7 μm. Zanurzone w plesze pyknidia występują rzadko. Powstają w nich pykniospory o kształcie od beczułkowatego do wrzecionowatego i rozmiarach 7 × 1 μm[5].
Kwasów porostowych nie stwierdzono[5].
Występowanie i siedlisko edytuj
Występuje w północnej i zachodniej części Ameryki Północnej, Europie, Afryce Północnej i Środkowej, Azji i południowej części Ameryki Południowej[5]. W Europie występuje na całym obszarze – od archipelagu Svalbard na północy, po Morze Śródziemne[6]. W Polsce jest gatunkiem rzadkim, znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status VU – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7]. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[8].
Rośnie na korze drzew, wyłącznie liściastych. Występuje w lasach i na terenach otwartych[2].
Gatunki podobne edytuj
Jest kilka podobnych gatunków, jednak przylepkę wytworną można od nich dość łatwo odróżnić. Z gatunków występujących w Polsce Melanelixia fuliginosa i Melanelia subargentifera również na górnej powierzchni mają izydia lub struktury izydiowe, ale te dwa gatunki zawierają kwas lekanorowy i odróżnia je reakcja barwna z podchlorynem wapnia (C+ czerwony, podczas gdy przylepka wytworna daje wynik ujemny). Podobna jest przylepka łuseczkowata (Melanohalea exasperatula), również posiadająca prawdziwe izydia i na dokładkę również dająca ujemny wynik reakcji barwnej (rdzeń C–), ale wyraźnie różni się brakiem pseudocyfelli, jej izydia są kuliste lub łopatkowate i plecha bardziej błyszcząca[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2014-08-22]. (ang.).
- ↑ a b c Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2014-06-12]. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów. [dostęp 2015-01-04].
- ↑ a b c d e Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2014-08-26].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-08-27].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów