Pyksis
Pyksis (stgr. πυξίς, lm pyksides) – naczynie używane w starożytnej Grecji w postaci cylindrycznego pojemnika (puzderka) z pokrywką.
Pierwotnie było zapewne pudełkiem z drewna bukszpanowego (gr. pyksos – bukszpan), służącym do przechowywania medykamentów, a także ozdób i wartościowych drobiazgów. Oprócz najczęstszych pyksid glinianych znane są też wykonywane z innych materiałów[1]. W ceramice wynalezienie tej formy przypisuje się twórcom cykladzkim w epoce brązu (ok. 2600 p.n.e.); w rozmaitych kształtach i proporcjach funkcjonowała ona od okresu geometrycznego aż po III wiek p.n.e. w produkcji ceramicznej Grecji właściwej i południowej Italii[2].
Rozpowszechnione w okresie klasycznym, naczynia te służyły głównie kobietom do przechowywania przyborów toaletowych, kosmetyków, biżuterii. Dekorowano je zwykle scenami z życia domowego kobiet. Późniejsze pudełka o zbliżonym kształcie zwano w Europie pyksydami[3].
Terminem tym określa się także rodzaj puszki na hostie używanej w Kościele katolickim[4].
Przypisy edytuj
- ↑ Guy Rachet: Słownik cywilizacji greckiej. Katowice: Książnica, 2006, s. 74.
- ↑ Maria L. Bernhard: Greckie malarstwo wazowe. Wrocław: Ossolineum, 1966, seria: Historia kultury materialnej starożytnej Grecji nr 2, s. 19, 30.
- ↑ Krystyna Zwolińska, Zasław Malicki: Mały słownik terminów plastycznych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1993, s. 251.
- ↑ Rupert Berger: Mały słownik liturgiczny. Poznań: „W drodze”, 1990, s. 133.