Pąkle
Pąkle[1] (Balanomorpha) – rząd wąsonogów z infragromady toraczkowców. Osobniki dorosłe są osiadłe i mają ciało chronione pancerzykiem z płytek wapiennych.
| Balanomorpha | |
| Pilsbry, 1916 | |
 Pąkle | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| (bez rangi) | Altocrustacea |
| (bez rangi) | Multicrustacea |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Nadrząd | |
| (bez rangi) | Sessilia |
| Rząd |
pąkle |
Morfologia
edytujOsobniki dorosłe mają ciało silnie zmodyfikowane, przystosowane do osiadłego trybu życia. Głowa jest uwsteczniona; jej część przedgębowa służy do szerokiego osadzenia się w podłożu. Czułki pierwszej pary wraz z gruczołami cementowymi służą przyczepieniu się do podłoża w fazie przejściowej do osiadłości. Czułków drugiej pary i oczu brak zupełnie[2][3]. Szczęki obu par są płatowate i zaopatrzone w szczecinki. Karapaks ma formę worka obejmującego ciało[3]. Od zewnątrz ciało chronione jest płytkami wapiennymi – kariną, tergami, rostrum, płytkami bocznymi i skutami. Po jednej terdze i skucie formują zwykle wieczko zamykające jamę objętą karapaksem[2]. Tułów zaopatrzony jest w sześć par dwugałęzistych, wieloczłonowych odnóży tułowiowych (torakopodiów) zmodyfikowanych w pierzasto oszczecinione wąsy filtracyjne. Odwłok jest uwsteczniony. Układ krwionośny jest praktycznie zamknięty, o zredukowanym sercu. Oddychanie zachodzi całą powierzchnią ciała. Jajniki umieszczone są w przedniej części ciała, a jajowody uchodzą przy pierwszej parze torakopodiów. Jądra leżą w tułowiu. Prącie jest wielokrotnie dłuższe od ciała[3].
Rozród i rozwój
edytujU pąkli występuje obojnactwo. Zapłodnienie ma formę krzyżową[2][3]. Bruzdkowanie jest całkowite[2]. Inkubacja jaj odbywa się w jamie karapaksu. Klujące się z jaj pływiki (naupilusy) uwalniane są do toni wodnej[2][3]. Mają one trójkątny karapaks z kolcami[2]. Przeobrażają się one potem do stadium popływika (metanaupilusa)[2][3]. Ma on zawiązki oczu złożonych i odnóży tułowiowych[2]. Popływik przekształca się w larwę cyprysową[2][3]. Ta ma bocznie spłaszczone ciało z dwuklapowym karapaksem, oczami złożonymi i sześcioma nitkowatymi torakopodiami[2]. Jest stadium niepobierającym pokarmu[3]. Po przytwierdzeniu się do podłoża wydzieliną gruczołów cementowych przekształca się w formę osiadłą[2][3].
Ekologia i występowanie
edytujNależą do grupy troficznej filtratorów. Liczne gatunki są komensalami, przytwierdzającymi się do innych zwierząt i pozyskującymi resztki ich pokarmu[3].
Rozmieszczone są kosmopolitycznie, w wodach słonych i słonawych. W Bałtyku reprezentowane są przez zawleczoną pąklę niespodziewaną[3].
Taksonomia
edytujDo rzędu tego zalicza się 14 rodzin zgrupowanych w czterech nadrodzinach i dwóch podrzędach[4][5]:
- †Balanoformes Kočí, Buckeridge & Newman, 2017
- †Pachydiadematoidea Chan et al., 2021
- †Pachydiadematidae Chan et al., 2021
- rodzaje incertae sedis: †Epibrachylepas i †Parabrachylepas
- †Pachydiadematoidea Chan et al., 2021
- Neobalanoformes Gale 2014
- Balanoidea Leach, 1817
- Balanidae Leach, 1817 – pąklowate
- Pyrgomatidae Gray, 1825
- Chthamaloidea Darwin, 1854
- Catophragmidae Utinomi, 1968
- Chionelasmatidae Buckeridge, 1983
- Chthamalidae Darwin, 1854
- Pachylasmatidae Utinomi, 1968
- Waikalasmatidae Ross & Newman, 2001
- Coronuloidea Leach, 1817
- Austrobalanidae Newman & Ross, 1976
- Bathylasmatidae Newman & Ross, 1971
- Chelonibiidae Pilsbry, 1916
- Coronulidae Leach, 1817
- Tetraclitidae Gruvel, 1903
- Elminioidea Chan et al., 2021
- Elminiidae Foster, 1982
- Balanoidea Leach, 1817
Przypisy
edytuj- ↑ pąkle, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-12-07].
- ↑ a b c d e f g h i j k Czesław Jura: Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalne, systematyki i filogenezy. Wyd. 3. Warszawa: PWN, 2005, s. 450-455.
- ↑ a b c d e f g h i j k Michał Grabowski: Rząd: toraczkowce – Thoracica. W: Zoologia: Stawonogi. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. T. 2, cz. 1.. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-16568-0.
- ↑ T. Kočí, M.K. Veselská, W.A. Newman, , J.S. Buckeridge, J. Sklenář. Archaeochionelasmus nekvasilovae gen. et sp. nov. (Cirripedia, Balanomorpha, Chionelasmatoidea) from the Bohemian Cretaceous Basin (Czech Republic): the first bona fide Cretaceous neobalanoform. „Zootaxa”. 4294 (2), s. 181–196, 2017. DOI: 10.11646/zootaxa.4294.2.3..
- ↑ Balanomorpha. [w:] World Register of Marine Species [on-line]. [dostęp 2022-12-07].