Rokselana

Rokselana
	Rhinopithecus
	Milne-Edwards, 1872
	; Przedstawiciele rodzaju – rokselany zadartonose (R. avunculus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpokształtne
Parvordo	małpy wąskonose
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	gerezy
Plemię	Presbytini
Rodzaj	rokselana
	Typ nomenklatoryczny
	Semnopithecus roxellana Milne-Edwards, 1870
Synonimy
	Presbytiscus Pocock, 1924; Megamacaca Hu Changkang & Qi Tao, 1978;
	Presbytiscus Pocock, 1924; Megamacaca Hu Changkang & Qi Tao, 1978;
Gatunki
	6 gatunków (w tym 1 wymarły) – yzobacz opis w tekście
	6 gatunków (w tym 1 wymarły) – yzobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rokselana^[4] (Rhinopithecus) – rodzaj ssaków naczelnych z podrodziny gerez (Colobinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Zasięg występowania edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Azji^[5]^[6]^[7].

Morfologia edytuj

Długość ciała (bez ogona) 47–83 cm, długość ogona 51–104 cm; masa ciała samic 6–12 kg (sporadycznie do 20 kg), samców 14–19 kg (sporadycznie do 39 kg)^[7]^[8].

Systematyka edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1872 roku francuski zoolog Alphonse Milne-Edwards w książce swojego autorstwa o tytule Recherches pour servir à l’histoire naturelle des mammifères^[1]. Na gatunek typowy Milne-Edwards wyznaczył (oznaczenie monotypowe) rokselanę złocistą (R. roxellana).

Etymologia edytuj

Rhinopithecus: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos”; πιθηκος pithēkos „małpa”^[9].
Presbytiscus: rodzaj Presbytis Eschscholtz, 1821; łac. przyrostek zdrabniający -iscus^[10]. Gatunek typowy: Rhinopithecus avunculus Dollman, 1912.
Megamacaca: gr. μεγας megas, μεγαλη megalē „wielki”^[11]; rodzaj Macaca Lacépède, 1799 (makak). Gatunek typowy: †Megamacaca lantianensis Hu & Qi, 1978.

Podział systematyczny edytuj

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[12]^[8]^[5]^[4]:

Rhinopithecus avunculus Dollman, 1912 – rokselana zadartonosa
Rhinopithecus bieti Milne-Edwards, 1872 – rokselana czarna
Rhinopithecus brelichi O. Thomas, 1903 – rokselana szara
Rhinopithecus roxellana Milne-Edwards, 1870 – rokselana złocista
Rhinopithecus strykeri Geissmann, Ngwe Lwin, Saw Soe Aung, Thet Naing Aung, Zin Myo Aung, Tony Htin Hla, Grindley & Momberg, 2010 – rokselana białobroda

Opisano również azjatycki gatunek wymarły z plejstocenu^[3]:

Rhinopithecus lantianensis (Hu Changkang & Qi Tao, 1978)

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b A. Milne-Edwards: Recherches pour servir à l’histoire naturelle des mammifères: comprenant des considérations sur la classification de ces animaux. Paris: G. Masson, 1868-1874, s. 233. (fr.).
↑ R. I. Pocock. A new genus of Monkeys. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1924 (1), s. 330, 1924. (ang.).
↑ ^a ^b 胡长康 & 齐陶 / C.K. Hu & T. Qi. 陕西蓝田公王岭更新世哺乳动物群. „中国古生物志 / Palaeontologia Sinica”. 21, s. 1–64, 1978. (chiń.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 51. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 254–256. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Rhinopithecus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
↑ ^a ^b D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 727–729. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 166–167. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 607, 1904. (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 114.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 133.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-26]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).

[Edwards-1] A. Milne-Edwards: Recherches pour servir à l’histoire naturelle des mammifères: comprenant des considérations sur la classification de ces animaux. Paris: G. Masson, 1868-1874, s. 233. (fr.).

[Pocock-2] R. I. Pocock. A new genus of Monkeys. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1924 (1), s. 330, 1924. (ang.).

[hu&qi-3] 胡长康 & 齐陶 / C.K. Hu & T. Qi. 陕西蓝田公王岭更新世哺乳动物群. „中国古生物志 / Palaeontologia Sinica”. 21, s. 1–64, 1978. (chiń.).

[Cichocki&inni-4] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 51. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-5] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 254–256. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-6] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Rhinopithecus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].

[Zinner&inni-7] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 727–729. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-8] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 166–167. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Palmer-9] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 607, 1904. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=144_114]-10] Jaeger 1944 ↓, s. 114.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=163_133]-11] Jaeger 1944 ↓, s. 133.

[mdd-12] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-26]. (ang.).

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]