Robert Geyer
Robert Geyer (ur. 3 czerwca 1888 w Łodzi, zm. 12 grudnia 1939 tamże) – polski fabrykant (przemysł włókienniczy) pochodzenia niemieckiego działający w Łodzi, konsul honorowy Finlandii w Łodzi od 1927 roku[1].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
3 czerwca 1888 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
12 grudnia 1939 |
| Zawód, zajęcie |
przedsiębiorca |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujKrólestwo Polskie
edytujBył wnukiem Ludwika, twórcy potęgi rodu i pierwszego łódzkiego fabrykanta, synem Gustawa i jego żony Heleny (1855–1935), jednym z ośmiorga rodzeństwa. Jego ojciec zmarł, gdy Robert miał pięć lat. Ukończył w Łodzi gimnazjum i Szkołę Kupiectwa, następnie studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Dreźnie. Po powrocie w 1912 roku stryj Eugeniusz Geyer wprowadził go do zarządu rodzinnego przedsiębiorstwa, gdzie został dyrektorem ds. handlowych oraz zasiadał w zarządzie spółki akcyjnej. Jeszcze w czasie panowania rosyjskiego w Polsce Geyerowie zadeklarowali polską narodowość, m.in. w rosyjskim rejestrze obywateli Łodzi[2].
I wojna światowa
edytujPodczas I wojny światowej włączył się do działań Głównego Komitetu Obywatelskiego, gdzie zajmował się kwestiami finansowymi. Razem z Karolem Scheiblerem Juniorem, Stanisławem Silbersteinem i innymi łódzkimi przedsiębiorcami wspomagał finansowo miasto. Sprzeciwiał się wówczas również niemieckim rekwizycjom. Za posiadanie materiałów podlegających konfiskacie został nawet aresztowany na krótki czas[3]. Angażował się w pomoc polskim żołnierzom oraz rodzinom poległych. Był również organizatorem Milicji Obywatelskiej[2].
II Rzeczpospolita
edytujPo zakończeniu wojny wycofał się na krótki czas z rodzinnej firmy, ale powrócił niedługo i zasiadł w radzie nadzorczej oraz zarządzie, razem ze swoim bratem Gustawem WIlhelmem oraz kuzynem Emilem. Spółka wówczas osiągała bardzo dobre wyniki finansowe. W 1929, dzięki jego staraniom, wprowadzono ją do ogólnokrajowego kartelu Zrzeszenia Producentów Przędzy Bawełnianej. Ze względu jednak na trudną sytuację łódzkiego przemysłu po I wojnie światowej Robert nie zdołał odbudować zakładów do kondycji przedwojennej, a po wybuchu wielkiego kryzysu w 1934 roku firma ogłosiła upadłość. Na pozór ciężka sytuacja, pozwoliła jednak na rozłożenie należności i w 1937 Robert, jego brat Gustaw oraz Władysław Gettlich, wykupili utracone zakłady jako Świętojerskie Zakłady Przemysłowo-Handlowe[2].
W okresie dwudziestolecia międzywojennego angażował się w liczne przedsięwzięcia społeczne i charytatywne, m.in. udzielał się w Łódzkim Chrześcijańskim Towarzystwie Dobroczynności oraz Towarzystwie Budowy Domków Robotniczych. Miał wpływ na powstanie Towarzystwa Przyjaciół Łodzi oraz łódzkiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego. Udzielał również wsparcia Łódzkiego Towarzystwa Cyklistów i klubowi sportowemu „Geyer”, działającemu przy fabryce. Był także prezesem Izby Przemysłowo-Handlowej w Łodzi i zasiadał w radzie centralnej Lewiatana[2]. Był znany w Warszawie, gdzie kierował zarządem Domu Towarowego „Bracia Jabłkowscy” w Warszawie, Miał duże wpływy w ministerstwie gospodarki, był także honorowym konsulem Finlandii w Polsce.
17 listopada 1926 został zaproszony, razem z Maurycym Poznańskim, Karolem Scheiblerem jr i Henrykiem Grohmanem, na organizowaną przez Stronnictwo Prawicy Narodowej konferencję, której celem miało być zorganizowanie łódzkiego oddziału partii. Fabrykanci poparli pomysł i 14 grudnia powstał łódzki oddział SPN, a Robert Geyer został nawet członkiem rady naczelnej[4][2].
Po okupacji Łodzi przez Wehrmacht we wrześniu 1939 i zorganizowaniu obozu przejściowego na Radogoszczu powołano w listopadzie tego samego roku w Łodzi Komitet Pomocy Więźniom, którego członkiem był m.in. Robert Geyer.
Śmierć
edytujNocą 11 na 12 grudnia 1939 roku aresztowany został stryjeczny brat Roberta, Karol Geyer. Robert Geyer podjął interwencję u wojskowego komendanta miasta. Kiedy wrócił 12 grudnia, wraz z siostrzeńcem Guido Johnem, do swojego domu przy Piotrkowskiej 280, zastał w nim czterech funkcjonariuszy Gestapo. Jeden ze służących relacjonował, że słyszał głośną i krótką wymianę zdań po której padły strzały. Następnie widział, jak Guido John został zastrzelony, kiedy biegł przez park chcąc dostać się do furtki[2]. Po opuszczeniu przez Gestapo domu Geyera, służący znalazł martwe ciało fabrykanta, a następnie powiadomił telefonicznie o tragedii żonę Guido Johna, Ingę[5]. Władze okupacyjne wydały nakaz zorganizowania pogrzebu w nocy, zakazały też zgromadzeń. Pomimo zakazu, na cmentarzu obecny był tłum robotników z fabryki Geyerów. Przyczyny morderstwa nie są do końca jasne, jedna z wersji mówi, choć nie ma co do tego zgody, że przyczyną była odmowa podpisania Volkslisty.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Orderu Polonia Restituta
- Złoty Krzyż Zasługi (9 listopada 1931)[6]
Przypisy
edytuj- ↑ Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938, Warszawa 1938, s. 281.
- ↑ a b c d e f Geyerowie, [w:] Marcin Jakub Szymański, Błażej Torański, Fabrykanci. Burzliwe dzieje rodów łódzkich przemysłowców, Warszawa: Zona Zero, 28 października 2016, s. 50–56, ISBN 978-83-935847-8-9.
- ↑ Waingertner 2014 ↓, s. 90.
- ↑ Andrzej Ajnenkiel, Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926-1939, Warszawa 1980, s. 49.
- ↑ Dlaczego zginął Robert Geyer?, „Dzienniklodzki.pl”, 27 września 2017 [dostęp 2017-09-27].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 346 „za zasługi przy organizacji Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu”.
Bibliografia
edytuj- Anna Gronczewska, Dlaczego zginął Robert Geyer? [online], Dziennik Łódzki, 10 września 2010, s. 1–3 [dostęp 2023-09-23] (pol.).
- Przemysław Waingertner, Ostatni lodzermensch Robert Geyer 1888–1939, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2014, ISBN 978-83-7969-423-5.