Rodolfo Graziani
Rodolfo Neghelli de Graziani (ur. 11 sierpnia 1882 w Filettino, zm. 11 stycznia 1955 w Rzymie) – włoski wojskowy, marszałek, markiz, zwolennik faszyzmu i Benita Mussoliniego.
 Graziani w 1940 roku, koloryzowane | |
 Marszałek Włoch
| |
| Data i miejsce urodzenia |
11 sierpnia 1882 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
11 stycznia 1955 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1903–1945 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy |
wojna włosko-turecka, |
| Odznaczenia | |
      
| |
.svg){kind=small}
Życiorys
edytujUczestnik I wojny światowej. W latach 1921–1929 przeprowadzał pacyfikację Libii, w trakcie której prowadził rasistowską politykę, według której Włosi mieli być rasą nadrzędną, a „gorsi” Afrykanie zostali pozbawieni praw. Kampania prowadzona przez Grazianiego objęła wywoływanie głodu, dokonywanie masowych mordów i tworzenie obozów koncentracyjnych – zginęły przez to tysiące Libijczyków[1]. Z kraju wydalono 100 000 Beduinów, połowę ludności Cyrenajki, na miejsce rdzennej ludności trafić mieli włoscy osadnicy[2][3].
Od 1930 roku był wicegubernatorem Cyrenajki i zyskał sławę jako bezwzględny dowódca[4], krwawo tłumiący powstanie bractwa muzułmańskiego Sanusijja.
W czasie wojny w Abisynii w latach 1935–1936 dowodził armią południową, a od maja 1936 roku pełnił funkcję generalnego gubernatora i wicekróla tego państwa. W czasie jego dowództwa armia dokonała szeregu zbrodni tj. użycie broni chemicznej (gaz musztardowy i fosgen) czy też wprowadzenie faktycznego niewolnictwa na terenach okupowanych w celu zwalczenia oporu.
W czasie okupacji kraju założył obozy pracy. W 1937 roku doszło do nieudanego zamachu na Grazianiego. W odpowiedzi na to Etiopczycy obecni na uroczystości, w której uczestniczył generał, zostali zastrzeleni, a milicja faszystów rozpoczęła masakry w stolicy Etiopii, gdzie zamordowano 30 tysięcy osób, a wiele domostw zostało zniszczonych[5].
Od października 1939 roku był szefem Sztabu Generalnego wojsk lądowych, jednocześnie od czerwca 1940 roku był gubernatorem Libii i naczelnym dowódcą sił zbrojnych w Afryce Północnej.
W sierpniu 1940 roku usiłował odwieść Mussoliniego od zamiaru zaatakowania wojsk brytyjskich w Egipcie. Pod presją duce we wrześniu niechętnie skierował do walki 10 Armię. Klęski wojsk włoskich w grudniu (np. pod Marsa Matruh) stały się przyczyną zdymisjonowania go w lutym 1941 roku. W 1943 roku, po kapitulacji Włoch, uciekł na północ, gdzie został ministrem obrony Włoskiej Republiki Socjalnej. Organizował masowe wywozy Włochów na przymusowe roboty do III Rzeszy, zwalczał ruch partyzancki. 1 maja 1945 roku wydał rozkaz o zaprzestaniu oporu przez wojska włoskie.
W tym samym roku stanął przed sądem pod zarzutem zdrady. Trzy lata później skazany na 18 lat więzienia, po kilku miesiącach amnestionowany. W 1952 roku wstąpił do neofaszystowskiej partii Włoski Ruch Społeczny (MSI), która stworzyła dla niego honorową funkcję prezesa, którą piastował do swojej śmierci[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Ali Abdullatif Ahmida. The making of modern Libya: state formation, colonization, and resistance, 1830–1922. Albany, New York, US: State University of New York Press, 1994. s. 134–135.
- ↑ Anthony L. Cardoza. Benito Mussolini: the first fascist. Pearson Longman, 2006 s. 109.
- ↑ Donald Bloxham, A. Dirk Moses. The Oxford Handbook of Genocide Studies. Oxford, England, UK: Oxford University Press, 2010. s. 358.
- ↑ Stanisław Żerko, Biograficzny leksykon II wojny światowej, Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2014, s. 154, ISBN 978-83-63795-77-1.
- ↑ Del Bocca Angelo, Rohat Giorgio, I gas di Mussolini, 1996 Editori Riuniti, ISBN 88-359-4091-5.
- ↑ Alfredo Villano, Rodolfo Graziani fascista conteso. Il difficile rapporto con il MSI, gli sfuggenti contatti con il PCI, l'evoluzione del combattentismo "nero" (1947-1962), 2011, s. 150-185.
Bibliografia
edytuj- Angelo Del Bocca, Giorgio Rohat, I gas di Mussolini, Editori Riunit 1996
- Alfredo Villano, Rodolfo Graziani fascista conteso. Il difficile rapporto con il MSI, gli sfuggenti contatti con il PCI, l'evoluzione del combattentismo "nero" (1947-1962), Storia Ribelle: Biella 2011