Sajat-Nowa, właśc. Harutiun Sajatian (ur. 14 czerwca 1712 w Tyflisie, zm. 22 września 1795[1]) – ormiański poeta i aszyk urodzony w Gruzji. Tworzył po ormiańsku, gruzińsku i persku, jednak większość swych dzieł spisał w języku gruzińskim. Dziś jest hołubiony zarówno przez Ormian, jak i Gruzinów.

Portret poety

W Polsce z twórczością Sajat-Nowy można było zapoznać się dzięki „Antologii poezji gruzińskiej[2].

W Armenii Sajat-Nowa jest uważany za wielkiego poetę, który wniósł znaczący wkład w ormiańską poezję i muzykę swojego stulecia. Chociaż całe życie żył w głęboko religijnym społeczeństwie, jego prace są w większości świeckie i pełne romantycznego ekspresjonizmu.

Przypisano mu około 220 piosenek, chociaż mógł napisać tysiące innych. Sajat-Nowa napisał także kilka wierszy[3].

Życiorys

edytuj
 
Grób Sajat-Nowy w katedrze św. Jerzego w Tbilisi

Jego matka Sara urodziła się w Tyflisie, a jego ojciec, Karapet, w Aleppo lub Adanie. Sam Sajatian urodził się w Tyflisie. Sajat-Nowa był biegły w pisaniu poezji, śpiewaniu i grze na kemancze, czourze i tamburze. Stracił pozycję na dworze królewskim, gdy zakochał się w siostrze króla, Annie i resztę życia spędził jako wędrowny poeta.

W 1759 przyjął święcenia kapłańskie w Ormiańskim Kościele Apostolskim. Jego żona Marmar zmarła w 1768 r., pozostawiając czwórkę dzieci[4]. Służył w miejscach, w tym w Tyflisie i klasztorze Hachpat[5]. W 1795 roku został zabity we wspomnianym klasztorze przez najeźdźców armii szacha perskiego Aghy Mohammada Chana Kadżara, który zażądał, aby Sajat-Nowa przeszedł z chrześcijaństwa na islam, czego odmówił, uznając to za równoznaczne z „nawróceniem się na Turka” i deklarując, że jego wyznanie to niezaprzeczalnie chrześcijaństwo, przez co został natychmiast stracony przez ścięcie[6][7]. Został pochowany w ormiańskiej katedrze św. Jerzego w Tyflisie (obecnie Tbilisi)[8].

Pseudonim

edytuj

Pseudonim Sajat-Nowa doczekał się kilku interpretacji. Jedna wersja brzmi imię jako „Pan Pieśni”[9] (z arab. sayyid i pers. nava) lub „Król Pieśni”[10]. Inni czytają imię jako wnuk (pers. neve) Sayada lub łowca (pers. sayyad) piosenki[11]. Charles Dowsett uważał, że wszystkie te wyprowadzenia są mało prawdopodobne i zamiast tego proponuje odczytanie „Nowy Czas” (z arabskiego sa'at i rosyjskiego nowa)[9].

Obecność w popkulturze

edytuj
  • Barwy granatu – film z 1969 roku, wyreżyserowany przez Siergieja Paradżanowa, podąża ścieżką poety od czasów, gdy w dzieciństwie farbował wełnę, do roli dworzanina i wreszcie życia mnicha. Nie jest to biografia Sajat-Nowy, lecz seria żywych obrazów ormiańskich strojów, haftów i obrzędów religijnych przedstawiających sceny i wersety z życia poety[12].

Przypisy

edytuj
  1. Ahmed Ibrahim, Who is Sayat Nova? [online], Medium, 15 sierpnia 2022 [dostęp 2024-03-15] (ang.).
  2. Sajat-Nowa [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2023-06-10] (pol.).
  3. Sayat Nova [online], www.abrilbooks.com [dostęp 2024-03-15].
  4. Death of Sayat-Nova [online], Milwaukee Armenians, 19 września 2015 [dostęp 2024-03-15] (ang.).
  5. Monastery of Haghpat [online], Arara Tour [dostęp 2024-03-15] (ang.).
  6. Sayat Nova (Harutyun Sayatyan), The Bard of the Caucasus [online], auroraprize.com [dostęp 2024-03-15] (ang.).
  7. 1795: Sayat-Nova | Executed Today [online], 22 września 2017 [dostęp 2024-03-15] (ang.).
  8. r, Visiting Sayat-Nova tomb, Tbilisi, Georgia [online], Gagrule.net, 21 maja 2018 [dostęp 2024-03-15] (ang.).
  9. a b Charles James Frank Dowsett, Sayatʻ-Nova: An 18th-century Troubadour : a Biographical and Literary Study, Peeters Publishers, 1997, ISBN 978-90-6831-795-4 [dostęp 2023-06-10] (ang.).
  10. Thomas de Waal, The Caucasus: An Introduction, Oxford University Press, 10 września 2010, ISBN 978-0-19-975043-6 [dostęp 2023-06-10] (ang.).
  11. Jennifer G. Wollock, Rethinking Chivalry and Courtly Love, ABC-CLIO, 7 kwietnia 2011, ISBN 978-0-313-03850-1 [dostęp 2024-03-15] (ang.).
  12. The Color of Pomegranates – Sergei Parajanov | 1969. [dostęp 2023-06-10].