San Andrés i Providencia

San Andrés i Providencia (hiszp. San Andrés y Providencia) – jeden z departamentów Kolumbii. Obejmuje archipelag wysp położony ok. 775 km na północny zachód od Kolumbii i 220 km na wschód od Nikaragui. Stolicą departamentu jest miasto San Andrés.

San Andrés i Providencia

San Andrés y Providencia

departament
Topografia archipelagu
Herb Flaga
Państwo	Kolumbia
Siedziba	San Andrés
Powierzchnia	52 km²
Populacja  • liczba ludności	83 491
• gęstość	1600 os./km²
Położenie na mapie Kolumbii
Strona internetowa

Historia

Przypuszczalnie wyspy zostały odkryte przez Krzysztofa Kolumba podczas jego pierwszej ekspedycji w 1492 roku.

W latach 1670–1689 na wyspach przebywał angielski korsarz Henry Morgan. W 1803 roku, po ponownym ustanowieniu hiszpańskiego Wicekrólestwa Nowej Granady (1739), wyspy oraz prowincja Veraguas – obejmująca zachodnią część Panamy i wschodnie wybrzeże Nikaragui – zostały do niego przyłączone. Pod koniec epoki kolonialnej terytorium to było administrowane z prowincji Cartagena.

Po uzyskaniu niepodległości Republika Wielkiej Kolumbii okupowała archipelag, w 1822 poddając go administracji departamentu Magdalena. Następnie Zjednoczone Prowincje Ameryki Środkowej nie uznały suwerenności Kolumbii na tym obszarze i domagały się jego przekazania, podczas gdy Kolumbia z kolei kwestionowała prawa Zjednoczonych Prowincji do wschodniego wybrzeża obecnej Nikaragui. Zjednoczone Prowincje Ameryki Centralnej rozpadły się w wyniku wojny domowej z lat 1838-1840, a stroną konfliktu stała się odtąd Nikaragua, z drugiej zaś strony – Nowa Granada, powstała w wyniku rozwiązania Wielkiej Kolumbii.

Kolumbia w 1912 roku ustanowiła lokalną administrację wysp, przyznając im status departamentu. W 1928 roku traktat Esguerra-Bárcenas zawarty między Kolumbią a Nikaraguą rozstrzygał spór o wyspy na korzyść Kolumbii. W latach 80. XX w., gdy do władzy w Nikaragui doszli sandiniści, w wyniku reformy konstytucyjnej przyjętej przez nikaraguański parlament traktat Esguerra-Bárcenas został przez Nikaraguę wypowiedziany.

Nikaragua argumentowała, że traktat został zawarty pod presją militarną Stanów Zjednoczonych i podczas okupacji przez amerykańską armię, i z tego powodu nie może być uznany za suwerenną decyzję spełniającą wymogi konstytucyjne. Kolumbia odrzuca taką argumentację przywołując fakt, iż traktat został ratyfikowany przez Nikaraguę w 1930 roku, gdy wojska amerykańskie opuściły już Nikaraguę, jest zatem jej suwerenną decyzją i z tego powodu jest wiążący.

W 2001 roku Nikaragua przedstawiła swe roszczenia w Międzynarodowym Trybunale Sprawiedliwości, podnosząc kwestię poszerzenia swych granic morskich o obszar ok. 50 tys. km², obejmujący także kolumbijski departament San Andrés i Providencia. Kolumbia kwestionuje właściwość Trybunału do orzekania w tej sprawie oraz zwiększyła swe siły wojskowe i policyjne na spornym obszarze. Na dodatek Kolumbia i Honduras w 1999 roku podpisały porozumienie o granicy morskiej, potwierdzające prawa Kolumbii do archipelagu. Należy dodać, że również między Nikaraguą a Hondurasem istnieją nierozwiązane spory graniczne.

Wyspę Providencia 29 października 2005 nawiedził huragan Beta, powodując mniejsze i średnie zniszczenia.

Gminy i wyspy

Poza głównymi wyspami, San Andrés oraz Providencia i otaczającymi je mniejszymi wysepkami, do departamentu należy osiem atoli, wliczając w to zanurzoną poniżej poziomu oceanu Ławicę Alicia.

Gmina San Andrés

Wyspa San Andrés

Wyspa San Andrés zajmuje powierzchnię 26 km², znajduje się na niej stolica departamentu, miasto San Andrés.

Cayos del Este Sudeste

Atol położony 22 km w kierunku wschód-południe-wschód od wyspy San Andrés oraz 35 km na północny wschód od Cayos de Alburquerque, współrzędne geograficzne 12°24′N 81°28′W. Ma 14 km długości i 4 km szerokości. Jest tu kilka piaszczystych wysepek po stronie południowo-wschodniej. Największe z nich to Cayo del Este, Cayo Bolivar, West Cay oraz Cayo Arena. Żadna z nich nie osiąga poziomu wyższego niż 2 m n.p.m. Wszystkie porośnięte są niskimi krzakami i palmami, a na wybrzeżach mangrowcem. Na Cayo Bolivar znajduje się latarnia morska, należąca do kolumbijskiej marynarki wojennej. Wyspy są często odwiedzane przez rybaków, zarówno z San Andrés jak i z kontynentalnej Kolumbii. Na Cayo Bolivar istnieją dwa stałe budynki, prócz tego prowizoryczne chatki drwali na pozostałych wyspach.

Cayos de Albuquerque

Atol ten leży na południowy zachód od San Andrés (współrzędne geograficzne: 12°10′N 81°51′W) i jest najdalej na zachód wysuniętym punktem Kolumbii. Średnica pierścienia raf wynosi około 7 km. W jego południowej części leżą dwie wysepki: Cayo del Norte i Cayo del Sur. Większa z nich, Cayo del Norte, wznosi się na 2 m n.p.m. i jest porośnięta krzakami i drzewami palmowymi. Cayo del Sur leży kilkaset metrów dalej na południe. Jej wysokość nie przekracza 1 metra i porasta ją zaledwie kilka krzewów, a na południu mangrowce. W 1980 roku na Cayo del Norte wzniesiono latarnię morską, obsługiwaną przez marynarkę wojenną Kolumbii.

Gmina Wyspa Providencia i Archipelagi

Wyspa Providencia (wraz z wyspą Santa Catalina)

Providencia to największa wyspa archipelagu i druga w departamencie (po San Andrés). Leży 80 km na płn.-płn.-wschód od San Andrés, współrzędne geograficzne: 13°21′N 81°22′W. Wraz z wyspą Santa Catalina i pomniejszymi wysepkami mierzy 7,2 km w osi północ-południe, nie licząc wysepki Low Cay wysuniętej 10 km dalej na północ (współrzędne geograficzne: 13°32′N 81°21′W). Powierzchnia Wyspy Providencia wynosi 17 km². Sąsiednia, mniejsza Santa Catalina ma 2 km² powierzchni. Archipelag zamyka system raf koralowych długości 35 km rozciągający się na obszarze 250 km² – co czyni ją jedną z najsławniejszych raf położonych poza Pacyfikiem i Oceanem Indyjskim. W górzystym centrum wyspy Providencia wznoszą się trzy szczyty, z których najwyższy osiąga wysokość 363 m n.p.m. Wyspa zbudowana jest ze skał osadowych, pochodzenia wulkanicznego. Największą miejscowością jest Isabel Village na północy wyspy, w pobliżu południowo-wschodniego wybrzeża wyspy Santa Catalina. Inne wioski to San Felipe na zachodnim brzegu i La Paz na południowo-wschodnim.

Na wschodnim wybrzeżu znajduje się Park Narodowy Old Providence McBean Lagoon.

Ławica Alicia (Banco Alicia)

Całkowicie zanurzona rafa, położona 16°05′N 79°22′W, bez wysp, największa płycizna to 6 m p.p.m. Najdalej wysunięty na północ punkt Kolumbii. Ławica jest przedmiotem roszczeń Jamajki, oddalonej o 260 km (należące do niej wysepki Pedro Cays leżą jeszcze bliżej – 200 km od rafy), podczas gdy od kontynentalnej Kolumbii rafa oddalona jest o 740 km.

Ławica Bajo Nuevo

Ławica Bajo Nuevo ma długość 26 km i szerokość 9 km, obejmuje 240 km² powierzchni, głównie oceanu (laguna, współrzędne geograficzne: 15°53′N 78°33′W), z niewielkimi wysepkami. Niektóre porośnięte są trawami. Wyspy te stanowią najdalej na północ wysunięty skrawek lądu należący do Kolumbii. Największą z nich jest wyspa Low Cay, długości 400 m i szerokości 40 m, z najwyższym wzniesieniem 2 m n.p.m. Współcześnie wyspy odwiedzane są przez łowców homarów. Na Low Cay od 1980 roku czynna jest latarnia morska. Atol ten, wraz z atolem Seranilla, jest przedmiotem roszczeń Stanów Zjednoczonych, powołujących się na Guano Act z 1856 roku.

Ławica Serranilla

Ławica, dawniejszy atol ma około 40 km szerokości i 32 km długości, współrzędne geograficzne 15°55′N 79°54′W. Zajmuje powierzchnię 1200 km² (głównie wody laguny). Kilka niewielkich wysepek: West Breaker, Middle Cay, East Cay i Beacon Cay, z rzadką roślinnością w postaci krzaków i palm. Większość rafy wysycha w czasie odpływu, z tego powodu setki wraków okrętów znajduje się w pobliżu wysp. Beacon Cay to największa wyspa tej grupy, całkowicie zabudowana domami i obiektami wojskowymi, używanymi przez amerykańskich marines podczas kryzysu kubańskiego. Obecnie instalacje militarne są opuszczone. Latarnia morska o wysokości 20 m, czynna od 1977 roku, wzniesiona jest na koralowej półce w pobliżu ławicy. Ławica, podobnie jak Ławica Bajo Nuevo, jest przedmiotem roszczeń USA, powołujących się na Guano Act z 1856 roku.

Ławica Quita Sueño

Ławica położona 14°15′N 81°15′W nie posiada wysp, jednakże jej północno-wschodni kraniec stanowi rafa koralowa długości 37 km, częściowo wysychająca podczas odpływu. Pierwotnie we władaniu USA, powołujących się na Guano Act z 1856 roku, ławica została zwrócona Kolumbii w 1982 roku. Znajduje się tu latarnia morska Quita Sueño Light, wzniesiona na rafie koralowej w 1977 roku.

Ławica Serrana

W większości położony pod powierzchnią morza atol, współrzędne geograficzne 14°24′N 80°16′W, ma około 50 km długości i 13 km szerokości, zajmuje powierzchnię ok. 500 km², głównie oceanu (laguna). Największą z grupy niewielkich wysepek i skał jest Southwest Cay, zajmujący obszar 1200 na 800 metrów, z ruinami niegdysiejszej bazy wojskowej, użytkowanej przez amerykańskich marines podczas kryzysu kubańskiego. Wszystkie wysepki porośnięte są rzadką roślinnością – krzakami i niewysokimi drzewami. Na wyspach Southwest Cay oraz Narrow Cay znajdują się latarnie morskie, czynne od 1977 roku i obsługiwane przez Kolumbię. Ta na Southwest Cay ma wysokość 25 metrów i stanowi kombinację budynku mieszkalnego oraz białej wieży o konstrukcji stalowej, z urządzeniem świetlnym na szczycie. Wyspa North Cay posiada stałych mieszkańców, są nimi łowcy żółwi, zamieszkujący drewniane domki wzniesione na wyspie. Ławica, pierwotnie w posiadaniu USA powołujących się na Guano Act z 1856 roku, została w 1981 roku zwrócona Kolumbii, wraz z Ławicą Quita Sueño i Ławicą Roncador.

Ławica Roncador

Ławica Roncador to w większości położony poniżej poziomu morza atol z kilkoma piaszczystymi wysepkami. Współrzędne geograficzne: 13°34′N 80°04′W. Ma 14 km długości i 4 km szerokości, zajmuje powierzchnię 65 km², głównie oceanu (laguna). W jej północnej części leży Roncador Cay, o powierzchni około 600 na 300 metrów, wznoszący się do 4 m n.p.m. Jest na tej wyspie kilka budynków, częściowo zniszczonych, zbudowanych podczas kryzysu kubańskiego przez amerykańską armię. Nieczynna latarnia morska znajduje się w północnej części wyspy. Od 1977 roku czynna jest nowa latarnia morska. Ławica, pierwotnie w posiadaniu USA powołujących się na Guano Act z 1856 roku, została w 1981 roku zwrócona Kolumbii, wraz z Ławicą Quita Sueño i Ławicą Serrana.

Linki zewnętrzne

• Strona turystyczna zawierająca mapy wysp
• Informacje o niektórych atolach (niem.)
• Strona o kolumbijskich latarniach morskich. luechthuus.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-23)]. (niem.)