Sarmatia (korporacja akademicka)

Sarmatia – korporacja akademicka założona została w Petersburgu 8 maja 1908 r. wśród studiujących tam Polaków. Jest jednym z najstarszych stowarzyszeń studentów i absolwentów uczelni warszawskich. Sarmatia jest szóstą, według zasad starszeństwa, polską korporacją akademicką.

Herb Sarmatii

Korporacja akademicka Sarmatia – Rapier studencki (symbol honoru), kufel (symbol przyjaźni) a nad wszystkim Orzeł Biały (symbol patriotyzmu)

Warszawa, rok 2008 – Komersz Stulecia Korporacji Akademickiej Sarmatia

Filistrzy Sarmatii – 1998 r.

Scenka z komerszu Sarmatii w 1988 r.

Komersz XX-lecia K! Sarmatia w 1928 r.

Sarmatia w Warszawie – 1928 r.

Petersburg, rok 1910 – Korporacja Akademicka Sarmatia

Celem Korporacji ma być praca dla dobra Polski i narodu polskiego. Realizowane jest to poprzez studencką samopomoc, zacieśnianie przyjacielskich więzi oraz kultywowanie najstarszych tradycji i zwyczajów akademickich. Dzięki temu Korporacja uczestniczy w kształtowaniu, wychowywaniu i edukowaniu swych członków. Podstawową formą jej działalności są cotygodniowe spotkania edukacyjne i towarzyskie. Uprawiana jest też szermierka i organizowane są wspólne wyjazdy krajoznawcze. Do tradycyjnych uroczystości korporacyjnych należą: komersze, kawy jesienne i kawy wiosenne, fidułki oraz bale.

Historia

Sarmatia została założona 8 maja 1908 r. w Petersburgu z połączenia dwóch tajnych polskich związków akademickich: Klubu Nietoperzy oraz Lechitii. Oba związki działały na Uniwersytecie w Petersburgu. Kultywowały one polską tradycję narodową, sarmatyzm, ideę powstań narodowych oraz pamięć o filomatach i filaretach. Głównymi założycielami Sarmatii byli Piotr Bomas, Władysław Cimkowicz, Edmund Janowski, Olgierd Malinowski i Stanisław Totwen wywodzący się z polskiej szlachty kresowej. Uroczyste zebrania nowo powstałej korporacji odbywały się w kaplicy Zakonu Kawalerów Maltańskich w Petersburgu. Na pamiątkę tego faktu do dnia dzisiejszego Sarmaci noszą Krzyż Maltański z wplecioną literą S.

Z chwilą wybuchu I wojny światowej Sarmatia zawiesiła swą działalność, by w roku 1915 wznowić ją w Warszawie. Po wielu niepowodzeniach Sarmatia oficjalnie zarejestrowała swoją działalność na Politechnice Warszawskiej jako pierwsza korporacja na tej uczelni. W listopadzie 1918 roku Sarmaci uczestniczyli w rozbrajaniu wojsk niemieckich i innych walkach o niepodległość. W wolnej Polsce Sarmatia została zarejestrowana jako legalna organizacja międzyuczelniana. Lata 20. i 30. XX wieku to okres największego rozkwitu Korporacji. Do 1939 roku przez Sarmatię przewinęło się 226 członków, głównie ze środowiska ziemiańskiego i mieszczańskiego.

W wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku około 40 Sarmatów ochotniczo stanęło do walki. W wojnie tej zginęli barwiarze Bronisław Gąsiorowski i Tadeusz Kuczyński. W roku 1921 Sarmatia była inicjatorem powstania Związku Polskich Korporacji Akademickich. W tym czasie przy Sarmatii powstały lub kandydowały do ZPK!A też inne, młodsze korporacje: Aquilonia (1921), Coronia (1922), Filomatia (1925), Ostoja (1926) i Vigintia (1927). W roku 1926 w czasie przewrotu majowego Sarmaci wystąpili w obronie Konstytucji. W wyniku starć zginął Sarmata Com! Andrzej Gliński.

W okresie międzywojennym Korporacja wiele razy zmieniała swoją siedzibę. Kolejno były to siedziby przy ulicach: Al. Ujazdowskie, ul. Bagatela w Domu Politechniki, filar mostu Poniatowskiego przy ul. Smolnej, ul. Czerniakowska, ul. Filtrowa oraz ul. Czerniakowska 204/21, w którym mieściła się Kwatera aż do wybuchu wojny. 1 września 1939 roku Sarmatia liczyła 209 członków.

W czasie II wojny światowej Korporacja zawiesiła swoją działalność przenosząc wszystkich swych członków w stan filisterski, także fuksów. Wszyscy Sarmaci wzięli udział w walce w obronie Ojczyzny. Brali udział w bitwie o Anglię, walczyli w Dywizjonie 303, w bitwie o Monte Cassino, w powstaniu warszawskim i wielu innych. W walce z Niemcami zginęło 41 Sarmatów, a z rąk sowieckich (głównie w Katyniu) 9 Sarmatów. 32. emigrowało, głównie do Europy Zachodniej i USA.

Półjawną działalność Sarmatii w tradycyjnych formach wznowiono sylwestrem 1956 r. Dodatkowo 8 maja 1978 roku Sarmaci z Wielkiej Brytanii powołali Koło Filistrów Korporacji Sarmatia na Obczyźnie. Udało się nawiązać kontakt z pozostałymi członkami Sarmatii. Z kolei osoby przebywające na terytorium PRL były wielokrotnie prześladowane przez komunistów. Niemniej jednak nieformalne spotkania członków odbywały się nadal. W roku 1988 Sarmatia otwarcie uczciła swoje osiemdziesięciolecie i podjęła staranne przygotowania do przyjęcia nowych członków.

Wraz z obchodami 80-lecia powstania Korporacji wydano Księgę Osiemdziesięciolecia K! Sarmatia oraz wmurowano dwie tablice pamiątkowe w kościele Św. Anny w Warszawie. Trzecią tablicę wmurowano w latach 70. w kościele Św. A. Boboli w Londynie. Dodatkowo w latach 1978-1989 Koło Filistrów K! Sarmatia na Obczyźnie wydawało „Komunikaty”. Było to czasopismo wewnąrzkorporacyjne, które stanowiło forum dyskusji, wymiany poglądów i utrzymania wzajemnych kontaktów. Dzisiaj „Komunikaty” są dobrym przykładem wieloletniej przyjaźni rozpoczętej w czasach studenckich.

III Rzeczpospolita

Rok po Komerszu Osiemdziesięciolecia, w 1989 roku, odżyły nadzieje na pełną odbudowę Sarmatii. W grudniu 1992 roku wznowiono działalność akademicką Korporacji, czego dowodem jest oficjalne zarejestrowanie Stowarzyszenia 8 lutego 1993 r. Pełną reaktywację zwieńczyło nadanie barw nowym członkom na Komerszu 85-lecia w 1993 roku. Pierwszymi powojennymi barwiarzami byli studenci ówczesnej Akademii Teologii Katolickiej. Od tego momentu Korporacja Akademicka Sarmatia zaczęła nowy rozdział w swych dziejach. Cotygodniowe Kwatery gromadziły liczne grono studentów, którzy na początku lat 90., czując się wreszcie wolnymi, próbowali zmienić otaczającą ich rzeczywistość. Kolejnym ważnym wydarzeniem było połączenie się K! Sarmatii z częścią Korporacji Polonia, która istniała zaledwie kilka lat i nie stanowiła rzeczywistej korporacji akademickiej. Na przełomie XX i XXI wieku większość Członków stanowili już studenci i absolwenci Uniwersytetu Warszawskiego oraz Politechniki Warszawskiej.

Członkowie K! Sarmatia kierują się kodeksem honorowym, a menzury są fakultatywne. To właśnie przestrzeganie kodeksu honorowego odróżnia korporację od innych stowarzyszeń studenckich.

Początkowo Korporacja swą Kwaterę posiadała w jednej z rogatek przy placu Unii Lubelskiej, skąd przeniosła się na ul. Bracką, gdzie cotygodniowe spotkania odbywają się do dzisiaj. W roku 2008 Korporacja liczyła 25 członków, w tym trzech Filistrów Seniorów, którzy Sarmatami zostali jeszcze przed II wojną światową.

10 maja 2008 roku uroczyście uczczono setną rocznicę założenia Korporacji Akademickiej Sarmatia. Elementami tego wydarzenia była msza św. w intencji poległych i zmarłych Sarmatów, uroczysty Komersze Stulecia oraz wystawa pamiątek w Muzeum Politechniki Warszawskiej.

Od początku swej reaktywacji w 1992 r. Korporacja Akademicka Sarmatia prowadzi aktywną działalność międzykorporacyjną. Sarmatia była inicjatorem reaktywacji Związku Polskich Korporacji Akademickich. Ponadto udzieliła swej siedziby Związkowi Filistrów Polskich Korporacji Akademickich. W przeciągu lat 1992-2008 Sarmatia pomagała w reaktywacji, lub reaktywowała wprost, następujące polskie korporacje akademickie: K! Lechicja (2004 r.), K! Aquilonia (1994 r.), K! Kujawja (2003 r.), K! Respublica (1995 r.) oraz K! Coronia (1996 r.)

Korporacja Akademicka Sarmatia podpisała w roku 2000 kartel filisterski z Korporacją Akademicką Lechicja.

Symbole

W okresie petersburskim (1908-1915) Sarmatia posługiwała się barwami amarantowo-biało-zielonymi, czyli połączeniem historycznych barw narodowych z zielenią symbolizująca nadzieję na odzyskanie niepodległości. Pierwszym hasłem Korporacji było wezwanie Filaretów „Młodzieży bądź szałem rozumna”. Jej pierwsi członkowie wywodzili się głównie z kresów dawnej Rzeczypospolitej. Dekle były koloru czerwonego i zdobiła je tzw. gwiazda bałtycka. Do dzisiaj pozostałością tego faktu jest dekiel petersburski Oldermana, czyli opiekuna fuksów i strażnika tradycji korporacyjnej.

Po przeniesieniu Sarmatii do Warszawy w 1915 roku Korporacja, aby odróżnić się od jaskrawej kolorystyki korporacji niemieckich, przyjęła barwy brązowo-srebrno-seledynowe, symbolizujące stałość, honor i przyjaźń. Brąz na deklach wziął się z barwy czapek studentów Politechniki Warszawskiej, tzw. czapek bratniackich. Sarmatia przyjęła za nową dewizę hasło obywateli wolnej Polski: „Honor i Dobro Narodu i Państwa Najwyższym Prawem Każdego Obywatela. Gospodarzami w Polsce – Polacy”. Oprócz dewizy Korporację wyróżnia unikatowy herb, sztandar, cyrkiel i hymn, i jak każdą inną korporację charakterystyczne nakrycia głowy, tzw. dekle, oraz tzw. bandy. Fuksy Sarmatii mają prawo do noszenia i podpisywania się tzw. bączkiem, który jest też wpięty w brązową bandę. Symbol bączka widnieje także na szczycie wszystkich sarmackich dekli od 1915 roku.

Cyrkiel K! Sarmatia jest monogramem łacińskiej sentencji „Vivat, Crescat, Floreat Sarmatia” i jest rysowany jednym pociągnięciem pióra. Dodany do niego wykrzyknik symbolizuje gotowość do dania satysfakcji honorowej przez każdego Członka Sarmatii. W Korporacji występują następujące typy band noszonych, wzorem wstęg oficerskich, na piersi: banda fuksowska (w całości brązowa), zwykła banda barwiarska (brązowo-srebrno-seledynowa ze srebrną perkusją na brzegach), banda komerszowa (szeroka na 10 cm) oraz uroczysta banda prezydialna (szeroka na ok. 35 cm).

• 
  Cyrkiel Sarmatii
• 
  Bączek Sarmatii noszony m.in. na deklu
• 
  Barwy Sarmatii (tzw. banda) obowiązujące od 1915 r.
• 
  Dekiel Sarmatii z 1930 r.
• 
  Dekiel petersburski Sarmatii
• 
  Przygotowanie do menzury – barwiarz K! Sarmatia w stroju menzurowym, obok Olderman K! Sarmatia w deklu petersburskim – rok 2004
• 
  Pieśń do Barw K! Sarmatia
• 
  Tablica pamiątkowa K! Sarmatia w kościele Św. Anny w Warszawie

Bibliografia

• Krzysztof W. Fornalski (red. nacz.), Księga Stulecia Korporacji Akademickiej Sarmatia, wyd. Towarzystwo Tradycji Akademickiej, Warszawa, 2010.

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Korporacji Akademickiej Sarmatia