Sasanka alpejska

Sasanka alpejska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	sasanka
Gatunek	sasanka alpejska
	Nazwa systematyczna
	Pulsatilla alpina (L.) Delarbre; Fl. Auvergne, ed. 2: 552 (1800)
Synonimy
	Anemone alpina L.; Anemone alpina subsp. alpicola Rouy & Foucaud; Preonanthus alpinus (L.) Schur; Pulsatilla alba Rchb.; Pulsatilla alpina subsp. alpicola (Rouy & Foucaud) H.Neumayer;
	Anemone alpina L.; Anemone alpina subsp. alpicola Rouy & Foucaud; Preonanthus alpinus (L.) Schur; Pulsatilla alba Rchb.; Pulsatilla alpina subsp. alpicola (Rouy & Foucaud) H.Neumayer;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sasanka alpejska, s. biała (Pulsatilla alpina (L.) Delarbre) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych. Typowy gatunek górski. Rośnie w górach Południowej i Środkowej Europy oraz na Kaukazie. W Polsce występuje w Sudetach (Góry Izerskie i Karkonosze), na Babiej Górze i w Tatrach^[4].

Morfologia edytuj

Łodyga: Jest charakterystycznie, jedwabiście owłosiona i osiąga wysokość do 30 cm. Powyżej połowy jej wysokości wyrastają z niej 3 listki^[5].
Liście: Liście odziomkowe wyrastają w rozetce, blisko ziemi. Są intensywnie zielone, z długimi ogonkami liściowymi, podwójnie trójdzielne i głęboko wcinane. Ogonki liściowe są silnie owłosione. Oprócz liści odziomkowych występują jeszcze na łodydze 3 liście łodygowe w jednym okółku. Są one podobne kształtem do liści odziomkowych, lecz nie posiadają ogonków i są mniejsze. Jesienią wszystkie liście zmieniają barwę, przyjmując szeroką gamę kolorów, od czerwonego do fioletowego^[5]^[6].
Kwiaty: Z każdej łodygi, na jej wierzchołku, wyrasta tylko jeden kwiat, osiągający wielkość 2,5 – 4, 5 cm. Nie jest on zróżnicowany na kielich i koronę. Ma śnieżnobiałą barwę i podzielony jest na 6 działek okwiatu (czasami, rzadko zdarza się 8). Dolna część kwiatu jest niebieskoszara i owłosiona. Wewnątrz kwiatu liczne, żółtej barwy pręciki i słupki, ułożone spiralnie^[5]^[6].
Owoce: Zbiór niełupek posiadających długie, owłosione wyrostki. Po przekwitnięciu owoc zbiorowy sasanki tworzy bardzo charakterystyczną, puszystą kulkę^[6].

Biologia i ekologia edytuj

Rozwój: Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do czerwca, wytwarzając dużo pyłku i nektaru. Kwiaty zapylane są przez błonkówki^[7], owoce rozsiewane są przez wiatr.
Siedlisko: Rośnie w szczelinach skalnych, jeśli tylko jest tam trochę próchnicy, w borówczyskach, w murawie na zboczach gór. Gatunek światłolubny. W Tatrach rośnie od wysokości 830 m n.p.m., aż po 2300 m n.p.m., na Babiej Górze od 1415 po 1725^[4]. Preferuje podłoże granitowe, na wapieniach występuje tylko wtedy, gdy wytworzyła się na nich wystarczająco gruba warstwa próchnicy^[6]. Głównie występuje w piętrze halnym^[5].
Fitosocjologia: Gatunek charakterystyczny dla zespołu Oreochloo distichae-Juncetum trifidi^[8].
Cechy fitochemiczne: Roślina trująca. Jak inne gatunki sasanek jest lekko trująca. Powoduje mdłości i odurzenie, pobudzenie i paraliż ośrodkowego układu nerwowego^[9].

Ochrona edytuj

W Polsce gatunek objęty ochroną gatunkową. Nie jest zagrożony. Niemal wszystkie jego stanowiska znajdują się w 3 górskich parkach narodowych: babiogórskim. karkonoskim i tatrzańskim^[4].

Zastosowanie i uprawa edytuj

Jest uprawiana jako roślina ozdobna. Szczególnie nadaje się do ogrodów skalnych, ale może być uprawiana również na rabatach i na obwódkach rabat. Jej walorami są ładne kwiaty, wczesny i dość długi okres kwitnienia, ozdobne są także owoce zbiorowe po przekwitnięciu rośliny. Ma inne, niż pozostałe sasanki wymagania, w odróżnieniu od nich bowiem potrzebuje kwaśnego podłoża z torfu kwaśnego, gliny i piasku^[10]. Stanowisko może być słoneczne lub półcieniste^[11]. Rozmnaża się ją przez wysiew nasion do doniczek z kwaśnym podłożem i wystawionych na działanie śniegu i mrozu^[10].

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
↑ ^a ^b Pulsatilla alpina (L.) Delarbre. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-04].
↑ ^a ^b ^c Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ ^a ^b ^c ^d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
↑ ^a ^b ^c ^d Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie (Atlasy botaniczne). Irena Zaborowska (ilustr.). Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
↑ ^a ^b Eugeniusz Radziul: Skalniaki. Warszawa: PWRiL, 2007. ISBN 978-83-09-01013-5.
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).

[powo-3] Pulsatilla alpina (L.) Delarbre. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-04].

[A-4] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[kwiaty-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.

[radwanska-6] Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie (Atlasy botaniczne). Irena Zaborowska (ilustr.). Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.

[7] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[8] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[9] Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.

[skalniaki-10] Eugeniusz Radziul: Skalniaki. Warszawa: PWRiL, 2007. ISBN 978-83-09-01013-5.

[E-11] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]